Lim vаzirligi toshkеnt dаvlаt iqtisodiyot univеrsitеti b

b0 /b1

^S Q  a  a P

S

0

1

^E

D

 b 

Pe

Pe

E



1

Qe





Pe



ES

^ ^a1 ^ Q



e

a0 /a1



D Q

 b b P

D

0

1

Qe

Q

5.4-rasm. Talab va taklifning eksperimental yo`l bilan chizilgan grafigi
Talab va taklif tenglamalari quyidagicha yoziladi:

Talab: Q^D  b0  b1  P	(5)
Taklif: Q^S  a0  a1  P	(6)
Asosiy muammo berilgan	tenglamalardagi o`zgarmas a0 , a1 ,b0 ,b1

qiymatlarini aniqlashdan iborat. Bu o`zgarmas qiymatlarni tanlash ikki bosqichda amalga oshiriladi.


Birinchi bosqich. Talab va taklifning narx bo`yicha elastikligini

eslaymiz:	E 	P		Q	, bu yerda	Q	-	narxning bir birlik o`zgarishiga
				P		P
		Q
to`g`ri keladigan				talab yoki taklifning				miqdoriy o`zgarishi. Chiziqli

Q
nisbat o`zgarmas miqdor bo`ladi. (5) va (6)bog`lanishlarda


P
tenglamalardan ko`rinib turibdiki, taklif uchun bu nisbat ^_^Q_P  ^a1 , talab

uchun esa	Q	^^^b1 . Endi bu qiymatlarni, ya′ni	Q	ni elastiklik
	P		P

formulasiga qo`yamiz:

86

E ^S



P 



P 

Taklif:

 a 

e



(7)Talab:

E ^D  b  

e



(8)

P

1

 Q 

P

1

 Q





e 



e 

Bu yerda P_e va Q_e lar muvozanat narx va muvozanat tovar miqdori bo`lib, ular berilgan. Biz E<sub>S</sub> , E<sub>D</sub> , P<sub>e</sub> ,Q<sub>e</sub> ko`rsatkichlarning qiymatlariga ega bo`lganimiz uchun, ularni (7) va (8) tenglamalarga qo`yishimiz mumkin.

Demak, biz shu yo`l bilan a1

va b1

larning qiymatlarini hisoblaymiz.

Ikkinchi bosqich. Endi

a

va

b

larning qiymatlarini va

P va Q

e

1

1

e

larni (5) va (6) tenglamalarga qo`yib a0

va b0 larning qiymatini topamiz:

a0  Qe  a1  Pe ;

b0  Qe  b1  Pe .

Misol. Apelsinning narx bo`yicha talab va taklif elastikligi

koeffitsientlari EP^D va

EP^S berilgan. Apelsinning bozordagi ko`rsatkichlari

quyidagicha:

Qe  7500 kg/yil,

Pe  6000 so`m/kg, EP^S  1,6;

EP^D 0,8 

Birinchi bosqich. Berilganlarni (7) tenglamaga qo`yib a1 ni topamiz.



6000

1,6 a1 

,

bundan a1 2 .



7500

Ikkinchi bosqich. a1 ning qiymatini Pe va Qe larning qiymati bilan

birga (5) tenglamaga qo`yib, a0 ni aniqlaymiz:

7500 a0  6000  2  a0 12000,

bundan, a0 4500. Biz aniqlangan 12000  7500  a0

va a1 ning qiymatini

taklif tenglamasiga qo`yib, taklifning aniq tenglamasini topamiz:

Taklif: QS 24500  P.

Xuddi shu yo`l bilan talab tenglamasini aniqlaymiz:

 6000 

  0,8 b1 

, bundan b1 1.

b1, Pe, Qe larning qiymatlarini (6)

7500



tenglamaga qo`yamiz va b0 ni aniqlaymiz:

7500 b0 6000 1 b0 6000, yoki b0 13500. 6000  7500 

Shunday

qilib,

talab

chizig`i

quyidagi

ko`rinishda

bo`ladi:

QD 13500  P.

Xatoga yo`l qo`yilmaganligini tekshirish uchun talab bilan taklifni tenglashtirib, muvozanat narxni aniqlaymiz:

Q_S  Q_D 2 4500 , P  13500  P, 3 P 18000, P  6000 . Demak
6000 so`m muvozanat narx.
87