Lp final Web az
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sahə Kontur un nömrəs i Takson ların ş ifri
- 5.2.3. Torpaq şəraiti
- Torpağın adı
Azərbaycanda Landşaft Planlaşdirilmasi ( (ilk təcrübə və tətbiq) 94 Şə kil 5.6. Şirvan Milli Parkı və ətraf ərazilərin biotop xəritəsi Azərbaycanda Landşaft Planlaşdirilmasi ( (ilk təcrübə və tətbiq) 95 Cədvəl 5.2. ŞMP və onun ətraf ərazilərinin bitki xəritəsinin legendası Sahə Kontur un nömrəs i Takson ların ş ifri Diminant bitkilərlə biotop tiplərinin adı ha % 1 П -1в Qaraşoranlı – Xəzərsahili şahsevdili (dam. Halocnemum strobilaceum; iştirakı ilə Sphenopus divaricatus) 7946.16 14,05 2 П -2б Efemerli – Xəzərsarıbaşlı (dam. Kalidium capsicum) 1021.20 1,81 3 П -1в Ağacşəkilli çərənli – Xəzərsahili şahsevdili (dom. Halostachys belangeriana) 2967.24 5.25 4 П -2б Efemerli – gəngizli (dom. Salsola nodusola, iştirakı ilə Allium rubellum, Stipa caspica) 72.04 0.13 5 П -2б Qışotlu (dom. Petrosimonia brachiata, iştirakı ilə Tetradiclis tenella) 655.40 1.16 6 П -1в Avropa duzlaqçoğanı (dom. Salicornia europia, iştirakı ilə Puccinellia gigantean) 93.64 0.17 7 П -2а Efemerli –ətiryovşanlı – ağacşəkilliçərən (dom. Suaeda dendroides) 1364.46 2.41 8 П -2а Efemerli – ətiryovşanlı (dom. Artemisa fragrans) 6534.22 11.56 9 П -2б Qarışıqefemerli (dom. Sphenopus divaricatus, Bromus japonicus, Hordeum leporinum, Lolium rigidum və s.) 233.83 0.41 10 П -2б Ə tiryovşanlı – erikabənzər şorangəli (dom. Salsola ericoides) 1656.33 2.93 11 П -2б Ə tiryovşan – erikabənzər şorangə -qışotlu (dom. Petrosimonia brachiata) 2416.72 4.27 12 П -2б Ə tiryovşanlı – ağacşəkillişorangəli (dom. Salsola dendroides) 2543.23 4.50 13 П -1б Ə tiryovşanlı – dağşorangəli (dom. Salsola gemascens) 7054.48 12.48 14 П -7а Qaraçayır – adi dəvə tikanlı (dom. Alhadi pseudoalhadi, iştirakı ilə Artemisia swovitziana, Linaria simplex) 4076.90 7.21 15 П -7б Dəvəyağılı – ağacabənzər şorangəli – çoxbudaqlı yulğunlu (dom. Tamarix ramosissima) 6872.49 12.15 16 П -9а Cənub yulğunlu (dom. Phragmites australis) 5062.07 8.95 17 П -3б Sibirturneforsiyası – iranotsarmaşığı (dam. Argusia sibirica, Artemisia scoparia) 1361.47 2.41 Digər sahələr 4611.12 8.15 Ümumi 56543.00 100.0 5.2.3. Torpaq şəraiti Landşaft planlaşdırılmasında ərazinin inkişafının əsas məqsədli funksiyası üçün xəritələr tərtib etdikdə torpaq ən vacib komponent sayılır. Milli park və onun ətraf ərazilərində boz, boz- çəmən, çəmən-bataqlıq və qumlu torpaqlar yayılmışdır. Layihədə torpaqlara onların landşaft-ekoloji xüsusiyyətləri baxımından diqqət yetirmək lazımdır, və bu xüsusiyyətlər çöl-müşahidə məlumatlarının tədqiqi, ədəbiyyat mənbələrinin, müxtəlif kartoqrafik və aerokosmik materialların analizi nəticəsində müəyyənləşdirilir (Antipov və b., 2005; Cənub-Şərqi Şirvanın topoqrafik xəritələri 1: 100 000). Hazırda torpağın tədqiqi və mühafizəsi, və həm də, torpağın məhsuldarlığının artırılması və ekoloji tarazlığının saxlanması, sosial-iqtisadi əhəmiyyətli kompleks regional problemlər səviyyəsinə qalxmışdır və torpaqdan rasional istifadənin ümumi istiqamətlərini və elmi-texniki tərəqqinin nailiyyətlərini nəzərə almağı tələb edir. Yuxarıda deyilən ideya və müddəalar irimiqyaslı (1:25 000, şəkil 5.7) torpaq xəritəsinin tərtibində nəzəri və elmi-metodiki əsas kimi istifadə olundu, eyni zamanda Şirvan Milli Parkında torpağın boniteti və qranulimetrik tərkibi nəzərə alındı (Zaruçkaya, Krasilnikov, 1989; Antipov və b., 2005). Bu xəritə tərtib olunanda, həm də, lokal səviyyəli aerokosmik şəkillərin deşifrlənməsindən alınan məlumatlar, xeyli miqdarda tematik materiallar, o cümlədən yer quruluşu planından, topoqrafik və ŞMP-nın biotop xəritlərindən istifadə olundu. Torpağın məhsuldarlığı və torpaq-ekoloji şərait nəzərə alındı (Ətraf mühitin qorunması haqqında Azərbaycanda Landşaft Planlaşdirilmasi ( (ilk təcrübə və tətbiq) 96 Şə kil 5.7. Şirvan Milli Parkı və ətraf ərazilərin torpaq xəritəsi azərbaycan Respublikasının qnunu, 1999; Azərbaycan Respublikasının torpaq kodeksi, 1999; Azərbaycanın təbii yem yerlərinin geobotanik tədqiqinə dair metodik göstərişlər, 2001; SSRĐ- nin qruqlari (Qafqazın qoruqları), 1990). Ş irvan Milli Parkı və onun ətrafında boz, açıq-boz, çəmən-bataqlıq, şoran və dəniz-qumlu torpaq tipləri ayrılır. Baxılan ərazinin torpaq xəritəsini tərtib etmək üçün, həm də, əsas torpaq Azərbaycanda Landşaft Planlaşdirilmasi ( (ilk təcrübə və tətbiq) 97 tiplərinin sahəsi və məhsuldarlığı (torpağın fiziki və kimyəvi xassələri və kimyəvi tərkibi), onlar 5.3 cədvəlində verilmişdir. Bununla yanaşı, qranulometrik tərkib, torpağın rütubəti saxlamaq qabiliyyəti və bitopların inkişafı kimi amillər nəzərə alınmışdır. Cədvəl 5.3. Əsas torpaq tiplərinin sahəsi və məhsuldarlıq parametrləri (torpağın fiziki və kimyəvi xassələri və kimyəvi tərkibi) Sahə Torpağın üst qatının tərkibindəki faktiki parametrlər, (%) ümumi № Torpağın adı ha qumus azot fosfor Tərk.. fosforа, mq/kq Mübadilə ə saslar. cəmi. mq.- ekv. Karbonat lar СО 2 1. Boz 8730,12 1,6-2,0 0,12-0,10 0,16-0,22 14-20 23,7-24,4 4,51-5,08 2. Açıq boz 27795,70 1,2-1,5 0,03-0,15 0,12-0,18 12,0-22,0 10,0-25,0 4,70-5,08 3. Çəmən 2,0-3,8 0,11-0,18 0,16-0,25 7,0-10,0 14,0-21,0 4,88-5,26 4. Çəmən – bataqlı 2150,59 1,2-1,4 0,09-0,12 0,11-0,19 - 7,9-14,8 5,45-5,83 5. Şoran 14193,26 0,3-0,8 - - - - 3,0-7,21 6. Qumluqlar (qumluca) 457,10 Digər torpaqlar 1047,03 Ümumi sahə 54373,80 Ş irvan Milli Parkının torpqlarının təsnifatı tip və yatımtiplərin taksonu səviyyəsinədə aparılmışdır. Təsnifatın əsasında qranulometrik tərkib, şorlaşma və şoranlıq durmuşdur, Dövlət Torpaq və Kartoqrafiya Komitəsinin və “Azhiprozem” Đnstitunun arxiv və fond materiallarından istifadə olunmuşdur. Qeyd etmək lazımdır ki, Şirvan Milli Parkı təşkil olunana qədər, son on illərdə ekosistemdə böyük dəyişiklər baş vermişdir, landşaftların deqradasiyası baş vermiş, o cümlədən torpaq və fitosenozda. Antropogen (və zoogen) amillərin təsiri və texnogen fəaliyyət bütün təbiət komleksində, birinci növbədə Şirvan Milli Parkının torpaq, biotop, flora və faunasında əsaslı dəyişikliklərə gətirmişdir. Landşaft qurşağı sistemi baxımından Cənubi Qafqazın şərq hissəsinin (bu əraziyə Cənub-Şərqi Ş irvan düzü və Şirvan Milli Parkı daxildir) bazis landşaftı subtropik yarımsəhradır (Artomonov, 1989; Səhra zonalarında aerokosmik şəkilləri tətbiq etməklə otlaqların xəritəsinin tərtib olunmasına dair metodik göstəriş, 1984; SSSR-nin nadir və məhv olan flora növləri, 1981). Ş irvan Milli Parkının mərkəzində Çala göl yerləşib, kollektorların suları ilə qidalanır, parkın ə razisindən kanallar keçir. Bütün tip və yarımtip torpaqlarda qumusun tərkibi 3,8% təşkil edir, onlar məhsuldarlığına və başqa əsas göstəricilərinə görə fərqlənirlər (cədvəl 5.4) Yuxarıda deyildiyi kimi, bonitirovka aparılanda və yaxud torpaq qrupunun keyfiyyətini müəyyənləşdirəndə qumusun tərkibi, ümumi azot və fosfor və torpağın başqa əlamətləri nəzərə alınıb (Landşaft planlaşdırılması və təbiəti mühafizə: alman-rus-ingilis tərcümə məlumat kitabı, 2006; Səhra zonalarında aerokosmik şəkilləri tətbiq etməklə otlaqların xəritəsinin tərtib olunmasına dair metodik göstəriş, 1984; Cənub-Şərqi Şirvanın topoqrafik xəritələri 1: 100 000). Qeyd etmək lazımdır ki, baxılan ərazidə torpaq örtüyü kifayət qədər böyük məkanda təkrar ş orlaşmağa, bəzi yerlərdə isə bataqlaşmağa, məruz qalmışdır. Ərazinin hidrogeoloji rejimi pozulmuş, xüsusən şoranlıq olan yerlərdə torpağın strükturu dağılmış və onun ekoloji xüsusiyyətləri məmfi tərəfə dəyişmişdir. Əsas səhra biotopları tam bağlanmamış örtük yaradır, aralarda şoranlıq və qumlu çatlar müşahidə olunur. Qranulometrik təkibi və torpağın bonitetini nəzərə almaqla Şirvan Milli Parkı və onun ətraf ə razilərinin xəritəsinin legendası 5.4 cədvəlində verilmişdir. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|