Ürəyinazik
firəyinazik bax ürəyiyumşaq
ürəyiincə bax ürəyiyuxa
ürəyitəmiz bax safurəkli
ürəyiyuxa bax ürəyiyumşaq
ÜRƏYİYUMŞAQ [Əbdülqadir:] Yox,
bura mənim kimi ürəyiyumşaq adamın yeri
deyil (Ə.Hacızado); İNCƏQƏLB(Lİ) Ma
hirə incəqəlbli, təmiz, olduqca həssas bir
qız idi (Y.Şirvan);
QƏLBİNAZİK Özün
çox qəlbinaziksən, hamını da elə bilirsən
(M.S.Ordubadi); RƏHMDİL Mən senin bir
rəhmdil seyyadmam, gel qoynuma.. (M.Müş-
fıq); ÜRƏYİNAZİK [Rəşid:] Ilamı bilir ki,
mən necə ürəyinazik adamam, heç qarışqaya
da qəsd eləmərəm... (M.İbrahimbəyov);
YUXAÜRƏKLİ [Nazlı:] Mən sən düşün
düyün qədər de yuxaürəkli deyiləm (Ə.Kə
rim); ÜRƏYİİNCƏ, ÜRƏYİYUXA.
ürfan bax maarif
ÜRPƏRMƏK (tük haqqında), BİZ-BİZ
DURMAQ, DİKƏLMƏK, QABARMAQ,
ÜRPƏŞMƏK
ürpəşmək bax 1. ürpərmək; 2. titrəmək
üryan bax çılpaq 1
ÜSLUB (dilç.), STİL, TƏRZ, DİL
ÜSLUBİ (dilç.), STİLİSTİK (üslub ba
xımından)
ÜSLUBİYYAT (dilç.), STİLİSTİKA
üst-baş bax paltar
ÜSUL (müxtəlif mənalarda) [Rüstəm boy:]
Bu üsul ilə nə qədər şar salmışam, özüm de
hesabını itirmişəm (S.S.Axundov); ÇƏM
(dan.) [Çingiz:] ...Bəri başdan menə suyun
yerini, evin-eşiyin çəmini öyrədin (C.Mem-
mədquluzadə); DÜSTUR Həmən bu düs
turu öyrənib də sən; Ər oğlu ər kimi tab et
bəlaya (S.Vurğun); QANUN ..hər bişmişin
öz qanunu və öz xasiyyəti var (C.Memməd-
quluzade); QAYDA [Şahbaz boy:] Gələn il
bir özgə qayda ilə paltar geyəcəklər
(M.F.Axundzadə); MİNVAL [Qarovulçu:]
Bu minvalla hökumətin iki yüz otuz üç pud
ununu oğurlayıblar (H.Abbaszadə); SİS
TEM [Qubernator:] Yox, bu
sistemdir, plan-
384
Üz
dır (C.Cabbarlı); TƏHƏR [At:] ..bir də po
laddan bir bıçaq qayırtdırsın, sonra mən sənə
təhərini deyərəm (Nağıl); TƏRİQ Axliycv
münaqişə təriqi ile yazdığı sonrakı məqalə
lərində əsas yanlış fikrini bir az da dərinləş
dirdi (M.İbrahimov); TƏRZ Arvad gözucu
vərəqəyə baxıb, iri ağzının qalın dodaqlarını
iyrənc bir tərzdə büzdü (H.Seyidbəyli);
VASİTƏ Mirzə Səfər eşitmişdi ki, şeir yaz
maq üçün iki vasitə lazımdır: xəlvət otaq və
bir şüşə şərab (Ə.Haqverdiyev); VƏCH
(kl.əd.) Elə asan vəchlə başa düşdülər ki,
dəxi bu dildən başqa qeyri bir dil axtarmağa
hacət qalmadı (C.Məmmədquluzadə); VƏ
SİLƏ [Mirzə Məhommodqulu:] Bu vəsilə
ilə sizləri bəlkə qaranlıq aləmindən çıxardı
(C.Məmmədquluzadə); YOL (dan.) [Həcər
xanım:] Onda bircə yol qaldı (S.S.Axundov);
METOD, TAKTİKA (bax).
ÜSUL-İDARƏ (dövlət quruluşu) [Qızıl
Arslan:] Torpaq quruluşu işlərini dəyişmək
istəsək, hökumət və dövlət üsul-idarəsini
dəyişməliyik (M.S.Ordubadi); EHKAM La
kin burada, bu ehkamda sinfi ayrı-seçkilik
var idi; məzlum və zalım var idi; məhkum
və hakim var idi (S.Rəhimov); QURULUŞ
Dövlət quruluşu belədir, məmləkətdə qo
yulmuş qanunların hamısı zəncirin həlqəsi
kimi bir-birinə bənd olubdur (M.S.Ordubadi).
üsyan bax qiyam
ÜSYANÇI, ASİ, QİYAMÇI (bax)
ÜŞÜMƏK Küçələrdə it soyuqdan zin
gildəyir, üşüyür (A.Səhhət); DİŞİ DİŞİNƏ
DƏYMƏK [Nazı əri Mirzə Çopurova:]
..özünə bir isticə çul toxusaydın., bir ocağı
keçmiş yoxsul, yağışlı rüzgarda, həmin çu
luna bürünərdin... nimdaş paltonun içində di
şin dişinə dəyməzdi!.. (S.Rəhimov);
BUYUX-
MAQ, DONMAQ (bərk üşümək), VİCƏ-
LƏNMƏK (vüngülvari üşümək).
ÜZ Bu mənzərəni görən Cahangirin hid
dətli üzü birdən şən bir təbəssümlə parladı,
dodaqları açılaraq, şaqqırtılı bir qəhqəhə
qopdu (Çəmənzəminli); BƏNİZ O zaman
bu gözəl çıraq kimi Leyla müəllimənin bü
tün üzünə işıq salır və solğun bənizində so
yuq bir mehribanlıq görürdük (M.İbrahimov);
BƏT-BƏNİZ [Tutubəyim:] Özü ikicanlı,
zəif, xiffət eləməkdən bət-bənizi qaçıb
(Çəmənzəminli); CAMAL Mən səni xoşla
yıram ən gözəl şeir kimi; Görürəm camalını,
menə görünməsən də (M.Rahim); ÇÖHRƏ
Nurlu yerində sakit otursa da, çöhrəsi gülürdü
(H. Abbaszadə); DİD AR (arx.) Tale yarı yar
dan aralı saldı; Öksüz ruhum didarə həsrət
qaldı (H.Cavid); QABAQ (arx.) Büllur bu
xaq, lalə yanaq, ay qabaq; Şahmar zülfü pəri
şanlar dolanır (Aşıq Ələsgər); LİQA (kl.əd.)
Göstərdi mahi-ruzə üfüqdən liqasını; Çəkdi
azançılar da obaşdan səlasını (A.Səhhət);
RÜXSAR (kl.əd., şair.) Ta ki, məni gördü ol
qəlbi qara; Çəkdi yaşmağını o gül rüxsara
(M.P.Vaqif); RÜ(U)X (kl.əd., şair.) Xəti rey-
hanüdür gər kim, göyərmiş kövsər üstünə;
Və ya rüxundən ayətdir oxunmuş bedr ilə ayə
(Nəsimi); SİFƏT Qaraşın sifətini çulğayan
kədər o qədər qalınlaşdı ki, az qala ata oğlu
nun sifətini tanımamaq dərəcəsinə gəldi
(Ə.Vəliyev); SİMA Əvvəlki şirin xəyallar
və xoş ümidlər [Fikrətin] simasını örtdü
(M.İbrahimov); SURƏT O saat Qaraoğla
nın vahiməli, pırtlaq gözləri və çapıq surəti
gözlərinin önündə dururdu (S.S.Axundov);
ÜZAR (arx.) Hala da tülu etmədimi fəsli-
baharın?! Ey canlı çiçək, örtülü qalsınmı iiza-
rın?! (M.Hadi);
VƏCH (kl.əd., şair.) Leyk
hanı səndə bəsirət gözü; Ta görəsən vəchi-
dilarasım?! (M.Ə.Sabir),
üzar bax yanaq, üz
üzban bax qabaq-qabağa
üzbəsurət bax üzbəüz
ÜZBƏÜZ Fikrət qadının qolundan yapı
şıb, ..dəyirmi stolun arxasında əyləşdirdi,
özü do onunla üzbəüz oturdu (H.Abbaszade);
DİZ-DİZƏ Təbiət bizimlə durub diz-dizə;
Başından keçəni danışır bizə (S.Vurğun);
QABAQ-QƏNŞƏR [Veliş:] Elə ki,
qabaq-
qənşər oturub şirin söhbətə başladıq.. (Ə.Ve-
Ü zar
liyev); NƏFƏS-NƏFƏSƏ Tahir [Lətifə ilə]
ııəfəs-ııəfəsə dayandı (M.Hüseyn);
RUBƏRU
Dün mənimlə rubəru buldu nigar, oldu rəqib
(Xetayi); ÜZBƏSURƏT Rəiyyət Vəliş
Qarabağın məşhur mülkədarı İsmayıl bəylə
üzbəsurət oturub danışır (Ə.Vəliyev);
ÜZ-
ÜZƏ Bir azdan o, sədrlə
üz-üzə dayanmışdı
(X.Hasilova); QABAQ-QABAĞA (bax).
ÜZƏNGİ, RİKAB Abbas əhd eləmişdi ki,
Gülgəz Pəriyə çatıb onu kəcavəyə mindi
rəndə onun
üzəngisini özü basıb ata mindir
sin. Abbas sözünü qurtarıb Gülgəz Pərinin
rikabmı basıb, ata mindirdi (“Abbas ve Gül
gəz”).
ÜZGÜÇÜ [Gimon:]
Üzgiiçii qorxusuz
üzər həmişə (A. Şaiq); DALĞIC (su keçir
məyən paltarla su altında üzən üzgüçü) Xilas
etmə stansiyası heyətinin starşinası, 1-ci də
rəcəli dalğıc Mixail Arzamaskin kursu dəyi
şib hadisə yerinə dalğaların istiqamətində
yaxınlaşmağı əmr etdi (Qəzetlərdən); QƏV-
VAS (kölın.) Qəvvas olub o dəryada mən çox
üzmək istədim (B.Vahabzadə); ÜZÜCÜ
Hərçendi Yasəmən çox üzücü idi, amma bu
iti axan, daşları və böyük kolları yumalayan
seldə üzmək mümkün deyildi (S.S.Axun-
dov).
ÜZGÜN [Zakir] sonra
üzgün bir halda
cavab verdi (H.Seyidbəyli); HALSIZ [Meh
riban] çox halsız idi (S.Hüseyn); ÜZÜK
[Kərəm:] Derdü qəm çəkirəm, üzüyəm, üziik
(“Əsli və Kərəm”); ƏZGİN, ƏZİNİK,
YORĞUN (bax).
I üzmək bax dərmək
II üzmək bax yormaq
ÜZRLÜ (icazəsi olan) Ancaq yenib-qal
xan döşünü oli ilo basaraq, qızışmış müha
kiməsini toplamaq, üzrlü bir bəhanə ilə içəri
girmək üzərində dayandı (S.Rəhimov);
MƏZUR [Şeyx Senan:] Meni, şeyxim, ba
ğışla, məzurim; Çünki məğrur, həm də mən-
vurim (H.Cavid); SƏBƏBLİ.
ÜZRSÜZ, BİÜZR, SƏBƏBSİZ
üzsilən bax məhrəba
Üzsilən
385