M-61 I e. d prof., Zahid Fərrux Məmməd
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
123 ehtiyat normalarının ortalamamüddəti uzadılmışdır. Eyni zamanda bank sistemində maliyyə risklərini çevik idarə etmək üçün Mərkəzi Bank sektorun daha dayanıqlı və sabit mənbələr hesabına inkişafını təmin edən tədbirlər görmüşdür. Nəticədə, iri məbləğdə xarici öhdəliklərini icra etməsinə baxmayaraq, banklar kreditləşməni davam etdirmişdir. 2008-ci ildəölkədə bank infrastrukturunun təkmişllədiril- məsi istiqamətində də intensiv işlər davam etdirilmişdir. Bank qanunvericiliyi daha da təkmilləşdirilmiş, ödəniş sistemləri daha da müasirləşdirilmiş, əmanıtlərin sığortalanması siste- minin əhatə dairəsi genişlənmişdir. Beləliklə, 2008-ci ildə dünya iqtisadiyyatında yaşanan dərin maliyyə böhranı və iqtisadi tənəzzülə baxmayaraq, Azərbaycan iqtisadiyyatı qlobal böhrana yüksək davamlılıq nümayiş etdirmiş, bank sistemində sabitlik və artım dinami- kası qorunmuşdur. Əlverişsiz xarici m ühitə baxmayaraq Azərbaycan bank sistemi reallaşan risklərə davamlılıq nümayiş etmişdir. l ərzində bank sektorunun aktivləri 52,7% (müqayisəüçün 2007-ci ildə -78%), kapital 47,8% (93%), iqtisadiyyata kreditlər isə 53,5% (98%) artmışdır. Bank aktivlərinin ÜDM-ə nisbəti ilin əvvəlindəki 25,1%-dən 27%-ə (qeyri-neft ÜDM-ə müvafiq olaraq 70,5%-dən 69,6%-ə), kapitalın ÜDM nisbəti 3,8%-dən 3,9%-ə (qeyri-neft ÜDM-ə nisbətən 10,6%-dən 10,1%-ə), iqtisadiyyata kreditlərin (ÜDM- ə nisbəti 17%-dən 18,4%-ə (qeyri-neft ÜDM-ə nisbətən 47,8%- dən 47,4%-ə) yüksəlmişdir. Dünya maliyyə böhranının təsirlərinə baxmayaq Azər- baycanın bank sistemində mülkiyyətçi və yeni investorların əlavə vəsaitləri hesab ına il ərzində xarici sərmayələrin həcmində 57% artım olmuş və 01.01.2009-cu il tarixinə 159 mln.manat (bu da bank sisteminin məcmu nizamnamə kapitalının 16%-i) təşkil etmişdir. Mülkiyyətçilərin sayının dəyişməsi nəticəsində xarici kapitallı bankların sırasına daha üç bank daxil olmuşdur. Yeni səhmdarlar Cənubi Kipr, RF, 124 Bəhreyn kimi ölkələri təmsil edir və onlardan 3-nün iri səhmdar olmağını nəzərə alaraq, investorların uzunmüddətli planlarının olması barədə fikir söyləmək olar. Bunun nəticəsində xarici kapitallı bankların sayı artaraq 23- ə çatmışdır (ilin əvvəlinə 21 bank). 01.01.2009-cu il tarixə bank sisteminin aktivlərində xarici kapitalın iştirak payı 29,9% (ilin əvvəlində 28,5%), depozitlərdə isə 26,6%-ə (ilin əvvəlində 24,1%) çatmışdır. 2008-ci ilin sonuna Azərbaycanda xarici bankların 4 nü- mayəndiliyi (Latviya, Fransa, Almaniya və Türkiyə) fəaliyyət göstərir. Onlardan biri fəaliyyətə 2008-ci ildə başlamışdır. l ərzində bank fəaliyyətini həyata keçirmək üçün 2 yeni bank lisenziya əldə etmiş (yeni açılmış bankların biri regionda fəaliyyət göstərir) və beləliklə fəaliyyət göstərən bankların sayı 46-ya çatmışdır. Hesabat dövrüərzində bank sektorunun aktivləri 3547,9 mln. manat və ya 52,78% artaraq 1 yanvar 2009-cu il tarixinə 10273,6 mln. manat səviyyəsinəçatmışdır. Əvvəlki illərdə olduğu kimi, hesabat d övrüərzində də bankların kredit əməliyyatlarının miqyasının genişlənməsi bank aktivlərinin artmasının əsas faktoru olmuşdur. Bununla belə dünya bazarlarında olan ümumi vəziyyət ölkədə kredit aktivliyinə müəyyən təsir göstərmişdir. 2008-ci ildə qeyri-maliyyə sektoruna verilmiş kreditlərin həcmi ötən illə müqayisədə 2434,7 mln. manat və ya 53,5% artaraq 6988,4 mln. manat səviyyəsinədək çatmışdır. Müştərilərə verilən qısamüddətli kreditlər 39,2% artdığı halda, uzunmüddətli kreditlər 60,8% artmışdır. Nəticədə, uzunmüddətli kreditlərin ümumi kredit portfelində xüsusi çəkisi ilin əvvəlinə nisbətən 65,6%-dən 68,7%-ə yüksəlmişdir ki, bu da bankların daha çox investisiya xarakterli layihələri maliyyələşdirməsi tendensiyasının davam etməsi iləəlaqədardır. l ərzində kreditlərin 51%-i manatla verilmişdir . ^ 125 2008-ci ildəümumi kredit artımın ¾ hissəsi hüquqi şəxslərin kreditlərinin pay ına düşür. Hüquqi şəxslərə verilmiş kreditlərin həcmi 60% artaraq 01.01.2009-cu il tarixə 4812,6 mln. manat (ümumi kreditlərin 68,9%-i) təşkil etmişdir. l ərzində kreditlər kənd təsərrüfatına və emal sektoruna 33,6%, sənaye və istehsala 38,8%, ticarət və xidmət sektoruna 60,1% artmışdır. Ticarət və xidmət sektoruna kreditlər 1 yanvar 2009-cu il tarixinə 1910,4 mln. manat təşkil etmişdir ki, bu da cəmi kredit qoyuluşlarının 27,3%-ni təşkil edir. Fiziki şəxslərə verilmiş kreditlər 40,8% artaraq cəmi kredit qoyuluşlarının 31%-nəçatmışdır. 2008-ci ildə ipoteka kreditləri üzrə artım tempi təxminən 2007-ci ildəki artım tempi ilə eyni səviyyədə olmuşdur. Bütün növ borcalanlar üzrə ipoteka kreditləşməsi 2,7 dəfədən çox artmışdır və 1 yanvar 2009-cu il tarixində 707,8 mln. manat və ya cəmi kreditlərin 10%-ni təşkil etmişdir (2008-ci ilin əvvəlinə bu kreditlərin payı təxminən 6% təşkil edirdi). 1 yanvar 2009-cu il tarixinə banklar tərəfindən əldə olunmuş qiymətli kağızların cəmi məbləği 1.8 dəfə artaraq 747,6 mln. manat təşkil etmişdir. Qiymətli kağızların ümumi həcmində dövlət qiymətli kağızlarının xüsusi çəkisi 1 yanvar 2009-cu il tarixinə 39,2%-ə qədər azalmışdır (1 yanvar 2008-ci il tarixinə 70,2%). Bankların korporativ qiymətli kağızlara vəsait qoyuluşları 3,6 dəfə artmış və 2008-ci ilin sonuna 453,6 mln. manat, o cümlədən xarici şirkətlərin borc öhdəlikləri 434,1 mln. manat təşkil etmişdir. Aktivlərin digər maddələrinə gəldikdə gəlir gətirməyən nağd və müxbir hesablardakı vəsaitlərin aktivlərdəki payı demək olar ki, dəyişməmiş və ilin sonuna 14% təşkil etmişdir. Banklararası tələblərin həcmi (kreditlər və depozitlər) 2008-ci il ərzində 44,3% artmış və 2008-ci ilin sonuna 414,8 mln. Manat təşkil etmişdir. Banklararası tələblərin artımı daxili banklararası bazarda yerləşdirilmiş kreditlərin artımı, habelə qeyri-rezident banklarda depozitlərin yerləşdirilməsi iləəlaqədardır. Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|