A siya, A vropa, AmerİKa q itələrin in şim al tə rə fin i əhatə
edib. Am m a bəhri-m ühiti-M üncəm idi-cənubi qitəati-xəm -
sədən uzaq olduğuna görə heç b ir q itən i əhatə etmə-
yibdir.
İstilah ati-co ğ rafiy ad an to rp aq lara v erilən isim ləri
tə rif et!
Istilah ati-co ğ rafiy ad an to rp aq lara v erilən isim lər
bunlardan:
Cəzirə,
ş ib h i- c ə z ir ə , c ə z a y ir i- m ü c t ə m iə , b ə r z ə x , b u -
r u n , s a h i l , o v a , d ə r ə , y a y la q , d ə r b ə n d , c ə b ə l, s i l s i l e y i -
c ib a l, K u h i- a t ə ş f ə ş a n .
Cəzirə nədir?
H ər tə rə fi su ilə əhatə olunan to rp aq lara «Ada»,
ərəbcə «Cəzirə» deyilir,
iibhi-cəzirə nəyə deyilir?
'ç tə rə fi su ilə əhatə olunub, yalnız b ir tə rə fi qitə-
lərə yapışan yerlərə «Şibhi-cəzirə» deyirlər.
Cəzayiri-m üctəm əə nədir?
B ir-birinə yaxın b ir heyətdə b ir neçə adanm icti-
m asına «Cəzayiri-müctəməə» deyilir.
Bərzəx nəyə deyilir?
İk İ
dəniz arasından qitələri bir-birinə rəb t edən d ar
yerlərə «Bərzəx» deyilir. Cəzayiri-m üctəm əənin bəzisini
bir-birinə yapışdıran to rp aq lar Kimi.
B u ru n nəyə deyilir?
Q itələrin və adalarm ə tra fın d an dənizlərə doğru çı-
xan yerlərə «Burun» deyirlər.
Sahil nəyə deyilir?
Torpaq qism inin suya m ü ttəsil olan yerlərinə «Kə-
n ar» , ərəbcə sahil deyilir.
Ova nəyə deyirlər?
T orpaqların düz və geniş yerlərinə «Ova» deyilir.
Am m a otsuz və susuz yerlərinə çöl, ərəbcə səh ra deyir-
lər. Ç uxur yerlərinə «Dərə» deyirlər.
Y aylaq nəyə deyilir?
D əryalardan lam əhalə m in qədəm ucalıqda olan
düz, o tlu və su lu yerlərə «Yaylaq» deyilir.
«Dərbənd» nədir?
Ik İ
dağın arasınd a olan d ar
k ə ç ə c ə k
yerlərə «Dər-
bənd» deyirlər.
«Dağ» nədir?
Səthi-ərzdən irtifa s ı m in qədəmdən ziyadə çıxmış
m əhəllərə «Dağ», ərəbcə cəbəl təbir olunur. KiçİK dağla-
ra d a «Təpə» deyilir.
«Silsileyi-çibal» nədir?
B ir-birinə m ü ttəsil olub, b ir xeyli məsafə qədər ge-
dən d ağ lara «Silsileyi-çibal» deyilir.
«G uhi-atəşfəşan» nədir.
Qitə və ad alard a b ir p ar а dağlar v a rd ır
k İ ,
onların
təpəsindən od, alov, şərarə,
k ü I ,
tü s tü , dum an çıxar.
B una görə b u günə d ağ lara yardağ və
yain K İ
guhi-atəş-
fəşan və b ir p a ra lisan lard a «VuİKan» deyilir.
T ərifati-coğrafiyadan su lara aid olan qism ləri bəy-
an elə!
T ərifati-coğrafiyadan sulara aid olan qism lər bun-
lard ır:
Dəniz, KÖrfəz, lim an, boğaz, axar su, çay, arx,
nəh r, göl, hövz, sel, şəlalə, səlsəbil.
Dəniz nədir?
B əhri-m ühitlərdən hasil olub, qitələr arasm d a bö-
yÜK su la rın
təşKİl
olunm ağına «Dəniz» deyilir
k
İ,
hər
b irin in özünəm əxsus isim ləri v ard ır.
K örfəz nəyə deyilir?
D ənizlərdən hasil olub, torpağın içinə soxulub-
girən su la ra «Körfəz>>, ərəbcə xəlic deyilir. K örfəz bu-
ru n u n əKSİdir. Gəm ilər dayanan yerlər KÖrfəzin Kİçiyidir
Kİ, ona da «Liman» deyilir.
Boğaz nədir?
İ
k
İ
to rp ağ ı
ayırıb
və
İKİ
dəryanı
bir-birinə m üttəsil
edən su la ra «Boğaz>>
deyilir.
Boğaz bərzəxin
ƏKsidir.
A rx nədir?
İ
k
İ d ə r y a n ı b ir - b ir in ə v ə s l e d ib , g ə m i v ə q a y iq к е -
çirm əK ü ç ü n v ə yaİHKİ s u s u z y e r lə r i s u v a r m a q d a n Ö trü
in s a n h ü n ə r ilə q a z ıla n y e r lə r ə
«Arx»
v ə yain K İ « K a n a l» ,
ə r ə b c ə c ə d v ə l d e y ilir .
Göl nədir?
H ər
t ə r ə f d ə n
toraq
i l ə ə h a t ə
olunan
v ü s ə t l i , d ə r in
və
raK İd s u la r a
<
d e y ilir ,
GÖİ adanın
ƏKSidir.
In-
san ların
h ü n ə r ilə ə m ə lə g ə lə n
k
İ
ç
İ
k
g ö llə r ə
«Hövz»
t ə b ir
olunur.
Çay nədir və nəhr nədən hasil olur?
Y ağış, qar və buz su ları dağlardan a x a r dərələrə.
D ərələrdən vadilərə. Vadilərdə çaylar h ü su la gəlir. B ir
neçə çaym ictim ası ilə n əh rlər
təşKİl
olunur.
Əgər q ar və yağış su ları qeyri-m üəyyən ilə dağlar-
dan və dərələrdən şiddətlə axıb tÖKÜlsə, ona sel deyilir.
Sel nəyə deyilir və şəlalə nədir?
Əgər b ir axar su yoxuşdan enişə şiddətdə axıb, daş-
la ra və qayalara çırpm ıb, g u ru ltu hasil etsə ona şıld ır və
yaiıiKİ
«şəlalə» deyilir.
Əgər qar və yağış su ları qeyri-m üəyyən v a x t ilə
dağlard an v ə dərələrdən şid d ətlə axıb tÖKÜlsə, ona sel
d e y ilir .
H ərgah uca yerdən və qayalar arasın d an caqqıltı ilə
səslənib, səpələnib b ir alçaq məhəllə tÖKÜİsə, səlsəbil
nam ını alır.
A x ar su la r nə növlə cərəyan edirlər?
A xar su lar dağlardan, dərələrdən vadilərə və vadi-
lərdən səh ralara, səhralardan dənizlərə səm t cərəyan
edirlər. A x ar su larm çıxdığı yerə «mənbə» və dənizə qo-
v u şduğu m əhəllərə «mənsəb» deyilir.
B ir n əh rin və ya b ir ax ar suyun sağ tə rə fi və sol
tə rə fi necə b ilin ir? B ir nəhrin axdığı tərəfə baxan b ir
adam ın sağ tə rə fi n əh rin sağ səm ti və sol tə rə fi n əh rin
sol tə rə fi olur.
A vropa nədir?
A vropa
KÜreyi-ərzində
olan qitəati-xəm sənin, yəni
beş
q itən in
b irid ir.
A vropa necə qitədir?
A vropa qitəsi əgərçi о
biri qitələrdən KİçİKdir,
am m a əhalisinin h ü n ər və m ərifət və qeyrət və mədə-
niyyəti səbəbilə və səKənəsinin ülum və fü n u n d a məha-
rə t və
zəKavəti
cəhətilə cüm ləsindən m üzəyyən və mə-
m u rd u r. Bu səbəbdəndir
Kİ,
cəmi coğrafiya K İtablarında
b u q itən in
əhvalı
о b iri qitələrdən m üqəddəm tə rif və
bəyan olunur.
A vropa q itəsin in hüdudu nədir?
A vropa q itəsin in şim al tə rə fi bəhri-m ühiti-M üncə-
m idi-şim ali, Şərq tə rə fi U ral d ağları və U ral n əh ri və
bəhri-X əzər, cənub tə rə fi Qafqaz dağları və bəhri-Siyah
və bəhri-Səfid, qərb tə rə fi bəhri-m ühiti-Q ərbi ilə məh-
d uddur.
Dostları ilə paylaş: |