m əxsus b ir şivəyi-xətt edibdir. tn d i b ir dərəcəyə yetişib-
d ir
Kİ, hər Kəsin
x ə tti nəhayət dərəcədə qayideyi-
Kİtabətdən x aric olduğuna görə oxunm asa və onun məK-
tu b u sü u b əti-q iraət üçün əlbəəb dolansa, onu cümlə əhli-
Kamaldan ədd (hesab) edərlər.
H ərgah b ir m ostofinin
K itabətini
tam am b ir şəhər
əhli oxum aqda aciz qalsa, dəxi a rtıq m övri-təhsin olur.
Yəni b ir məKtub
kİ,
oxum aqda üm um cam aat aciz qalır,
bəs onun
K a tib in ə
vəhid ül-əsr, fərid üddəhr
deməK
layiq
və vacibdir. Necə
k İ ,
Çin əhli x əta edib, indiyə
Kİmi
heç
b ir vəchlə bu x ə ttin islahına çalışm ayıb. O dur
Kİ,
hənuz
daireyi-m ədəniyyətdən uzaq b ir səhrada av ara dolanır-
ia r. Am m a tayifeyi-m əsihiyyə bu x ə ttin
m ü ttəsil
və
m ünfəsil
(bitişİK
və ayrı) yazılan h ərflərin ə və əşKali-
h ü ru fu n
Kİsrətinə
və sair üyubati-m ütidəsinə bərxord
olub, b u xətti-silabiyyəyə təğ y ir verib, x ə tti- (A lfabetti)
icad elədilər. DeməK olur
Kİ,
bu x ə tt üçüncü dərəcəni
tey edib, dördüncü dərəcəyə süud eylədi. Yəni m ixi, he-
ro q ra ii, silabidən
Keçib,
alfa-b etti nam m ı aldı. İndi
üm um F irən g istan ın dövəli-müəzzimə və m iləli-m ütə-
m əddinəsinin
üsuli-Kİtabəti bu
alfa-b etti əlifb asıd ır
Ki,
cüm ləsi otuz beş, bəİKƏ b ir qədər
Kəm
və ziyad h ərflərin
m ü rəttəb və soldan-sağa doğru yazılan asan və səhl və
sadə b ir əlifb ad ır Ki, cəmi tərəqqiyyatın üm də v asitəsi
və bənayi-m ədəniyyətin
istahKamının
səbəbi və in tişa ri-
m aarifin xəzinələrinin Kİlidi və təhsili-ülum və fü n u n u n
ə w ə lin c i aləti bu alfa-betti əlifbasıdır. A m m a bizim
əlifbam ız hənuz üçüncü dərəcədə qalıb kİ, silabi nam ini
alıbdır. Əgər əlifbam ız filcüm lə islah olub, bizim də mi-
ləli-m ütəm əddinə ilə h ər b ir ülum və fü n u n d a m üqabilə
etm əyə iq tid arım ız ola bilər. M əlum dur Ki, bu üm də və
m ühüm əm rin əncam ı üləm ayi-əlam və səlatini-İslam və
m əsm u ül-Kəlam şəxslərin üm dəsinə və rəyinə möquf-
d u r. Ə lbəttə, b u əm ri-əzim in əncam ına iqdam edən əşxas
ta rix səhifəsində b ir böyÜK ad qazam b, ədəb ül-abad
z
İ
k
-
ri-x ey r ilə yad olunacaqdır. B ununla belə, yenə əsrim i-
zin iq tiz a etd iy i tərəqqi səbəbilə əlifbam ız da islah olun-
sa, üsu li-təd risim iz b ir az islah olunub və təriqi-təhsili-
m aarif səhl
v ə
asan b ir surətə d ü şübdür
Kİ,
sabiqdə on
ildə
çəKdiyimiz
zəhm ətin faydası və sərf
etdiyim iz
ov-
q atın nəticəsi in d i beş ilin m üddətində hasil olur. H anı о
v a x tla r kİ, ərəb qövm ünün içində m indən b ir oxuyub ta-
pılanda, fa rs qövm ünüıı içində on m indən b ir tapılm az-
dı. TürK İərin yazıb-oxum ağı d u rsun . Heç özlərinə məx-
sus b ir əlifb aları da yox idi. Amma indi b u m ündəris və
çətin əlifbam ızm vücudu ilə yenə barm aq boyda balala-
rım ız a ltı aylıq m üddətində yazıb-oxum ağa qadir ola bi-
lirlər. H ərg ah b u üsuli-cədidin tə rə fd a rla rı və elm ü ədə-
bin h av axalıları və əbnayi-ınillətiıı təh sil və tərəqqisinə
səy və diqqət edən şəxslər və in tişari-m aarifə çalışan zi-
yalı zəv ati-g iram lar (hörm ətli şəxslər) b u məqsudi-mü-
qəddəsin barəsində him m ət və qeyrət g ö stərərlər, b ir az
m üddətdən sonra m üsəlm anlar içində yazıb-oxum aq bil-
I
məyən az ta p ılır.
X üdavəndi-aləm
məKatibi-tərbiyə
təsisinə bais olan-
la ra və b u əbniyəyi-pəsindidə və m ərziyyələrin təm irin in
x ü su su n d a zəhm ət çəKəniərə və b u Kəbəyi-sibyan olan
m əKtəblərin təşKİlinə xərcgüzar olanlara və aləmi-Isla-
m iyyətin h ə r b ir rövnəq və rəvacına çalışıb səy edənlərə
səadəti-dareyn (İKİ dünya səadəti) əta və m ərhəm ət bu-
y u rsu n .
A m in!...
Qeyd;
« H e y K d l i - i n s a n ə b i r n ə -
z ə r »
ə s ə r i
1 9 1 2 - c i
i l d ə
B a K i d a m
« K a s p i »
m ətb əəsin d ə Kitdb Kimi
ç a p d a n bu ra x ılm ışd ır.
MÜXTƏSƏR COĞRAFİYA RİSA LƏ Sİ
C oğrafiya x ü su su n d a m əlum ati-m ücm ələ
E lm i-coğrafiya nədən bəhs edir?
E lm i-coğraiiya üstündə yeriyib-gəzdiyim iz yerin
heyətindən və om ın
üzərindəKİ
d əry aların (dənizlərin) və
d ağ larm və in san ların və heyvanat və n əb atatın əhva-
lından bəhs edir.
C oğraiiya
K ə lm ə si
hansı lisan d an d ır və m ənası na
dir?
C oğrafiya Kəlməsi
türKİ
deyiL Bu Kəlmə y u n an li-
san ın d a «j. а.» ilə «qrafiya»dan mürəKKəbdir
k
İ,
yunan-
lıla r «jeaqrafiya», ərəblər və
türKİər
«coğrafiya» və ru s
dilində «Qeoqrafiya» və F irən g istan d a «jeoqrafiya» de-
yilir.
H ər su rətd ə «Kitabəti-ərz» m ənasınadır. Yəni yerin
əhvalını yazm aq deməKdir.
C oğrafiya elm inin faydası nədir?
C oğrafiya elm inin faydası odur
Kİ,
b ir
Kİmsə
nə
qədər dövlətm ənd olsa və h ər nə qədər öm r eyləsə, yenə
dünyanın h ər b ir m əhəllini layiqincə gəzib dolana bil-
məz. Am m a bu elm in vasitəsilə insan yer ü zü n ü n h ər b ir
nöqatından və dövlət və
hÖKÜmətiərin m əm ləK ətlərin-
dən və о
m əm ləKətlərin vilayətlərə təqsim indən və о
v ilay ətlərin şəhər və qəsəbələrindən və in sa n ların əxlaq
və
adətlərindən
və
şəKİl-surətlərindən lazım lı dərəcədə
xəbərdarlıq hasil edə b ilir.
Y er
n ə şə K ild ə d ir ?
Y er qayət böyÜK və yum uru b ir qarpız şəKİlindədir.
Və yerin bu vəziyyəti və m ü d ə w ə rliy i b ir çox dəlillər ilə
sab itd ir. Am m a KÜrreyi-ərz heç b ir şeydən asılm ayıb və
heç b ir m əhəllə dayanm ayıb, havada m üəlləq və boşda-
d ır. K ürrey i-ərzin b u
şəK il
və heyəti
və
d u ru şu ğ u
X üdavəndi-aləm in calal və əzəm ətinin ən
böyÜK
b ir ni-
şanəsi və q ü d rətin in aynasıdır.
Y erin dövrəsi, yəni m ü h iti neçə fərsəx d ir?
Y erin çevrəsini ölçüb, on m in fərsəx hesab ediblər.
H ər b ir fərsəx i dörd m in
Kİlometrə
olmuş
ola
və h ər b ir
K İ lo m e tr ə s i
m in F ran sa arşın ı qədərincədir.
A yın
g ə r d i ş i y e r ə n is b ə t n e c ə d ir v ə KİçİKİİKdə y e r -
d ə n v ə g ü n d ə n n ə q ə d ə r f ə r q i v a r ?
Dostları ilə paylaş: |