Təsvın sənət və onun tədrisi metodikası
§3. Dekorativ fəaliyyətdə lazımi bilik,
bacarıq və vərdişlər
Naxış kompozisiyası və onun rəng düzülüşü uşaqlara tədricən,
təsviri mümkün olan estetik qanunauyğunluqlara tabedir, məxsus
dur. Dekorativ rəsm, applikasiva məşğələləri uşaqlarda
bədii zövqün
inkişafına təsir edir. 3-4 yaşlarından başlayaraq uşaqlara dekorativ
fəaliyyətdə əvvəlcə sadə ritmik təkrarlanan elementlər (qırıq xətlər),
daha sonra sadə lakin, müxtəlif elementlərin bir-birini əvəz etməklə
təkrarlanması (qırıq xətt və nöqtə) mənimsodilir. Getdikcə, təlim mə
sələsi mürəkkəbləşir və 4-5 yaşlı uşaqlara naxış elementlərini məh
dud sahə daxilində ritmik (zolaq daxilində) ardınca simmetrik (diiz-
bucaq kvadrat) yerləşdirmə bacarığını mənimsədi lir.
Böyük və məktəbəhazırlıq qruplarında, yaş səviyyəsi və
qavrama qabiliyyətinə uyğun olaraq naxış elementlərinin təsviri
mürəkkəbləşir. Nəbati naxışlar (yarpaqlar, güllər) və meyvələr
naxış elementi kimi verilir
Məktəbəhazırlıq qrupunda uşaqlara milli naxış element
lərini: (qoşbuynuzu, buta, və s.) mənimsətməklə yanaşı milli
sərvətimiz olan neft buruqlarını, milli məşğuliyyətimiz olan
pambıq, zəfəran, üzüm salxımları, həmçinin Qarabağ atları naxış
elementi kimi tədris edilir.
Rəng anlayışında əsas rənglərlə bərabər daha incə rəng ça-
larları mənimsədilir. Uşaqlar akvarel boyalarla işləyərək açıq
tünd boyalar alırlar. Applikasiya məşğələsində uşaqlar əvvəlcə
eyni formalı, daha sonra müxtəlif formada, böyüklükdə və rəng
də olan hazır formalar (məhdud sahə daxilində) yapışdırırlar.
Dekorativ yapmanın təlimində, dekorativ incəsənət əsərlə
rindən istifadə edilir. Baxış zamanı uşaqların diqqəti əşyanın gö
zəlliyinə zəngin, zövq oxşayıcı tərtib üsuluna yönəlir. Uşaqlara
dekorativ incəsənət əsərlərində əsas ifadə vasitələrini görmək və
ayırmaq zəngin və kompozisiyanın uyğunluğunu dərk elməklə
yanaşı verilmiş naxış elementlərini və onların yerləşdirilməsini
qavramaq və seçmək bacarığı mənimsədilir.
34
Təsvın sənət və onun tədrisi metodikası
§4. Rəsnı, yapma və applikasiya işində lazını olaıı
bilik, bacarıq və vərdişlər
Rəsm, yapma, və applikasiya işində əşya və hadisələri
yüksək səviyyədə, düzgün,
keyfiyyətli təsvir etmək, yalnız təsvir
texnikasında əldə edilmiş bilik və bacarıqlara yiyələnməklə
mümkün ola bilər.
Yapıııa. Yapma işində ilk əvvəl uşaqlara dövri və irəli-ge
ri bərəkətləri inkişaf etdirmək lazımdır ki. dairə və silindr for
malarını almaq mümkün olsun. İlər hansı bir əşyanı yaparkən
uşaqlar yastılama, çimdikləmə. dartma kimi əlamətləri yerinə
yetirmiş olurlar. Daha sonra uşaqlara barmaqlar vasitəsi ilə müx
təlif priyomlar etmək: bütöv gil parçasını hissələrə ayırmaq, da
ha xırda hissələri əvvəlcə gil çubuğu ilə getdikcə (barmaq əzələ
ləri inkişaf etdikcə) barmaqlarla yapma işini mənimsəməklə
uşaqlar əşyanın daha incə hissələrini verə bilirlər.
Rəsm. Hər şeydən əvvəl uşaqlara tlomastr. tabaşir. qələm
və fırçanı 3 barmaq arasında tutmaq mənimsədilir. Əks təqdirdə
rəsmi hərəkətlər tomıozlana bilər və bu da təsvirin yaranması
üçün çətinlik törədər.
Tədricən, tərbiyəçinin rəhbərliyi altında qələm və fırça ilə
iş texnologiyasını mənimsəməklə rəsmdə daha incə və yüksək
keyfiyyətli təsvirlərin verilməsinə nail olmaq olar.
Eyn i zamanda fırçanın xovunu asta basmaqla nazik, bütün
xovu basmaqla qalın xətlər və s almaq olar. Uşaqlara sulu boya və
quaşla, ardınca akvarel boya ilə iş texnologiyası mənimsədilir.
Təsvir texnologiyasını mənimsədikcə uşaqlarda əl hərəkət
ləri inkişaf edir və o öz yaradıcı fikrini sərbəst əks etdirir. Nəti
cədə rəsm maraqlı, keyfiyyətli və ifadəli olur.
Applikasiya. Orta yaş qıırupıından başlayaraq uşaqlara
əvvəlcə hazır forma və təsvirləri yapışdırmaq mənimsədilir. On
lar yapışqandan və fırçadan düzgün istifadə; formanı yapışqanla-
ıııaq və kağız üzərində düzgün yerləşdirməklə yapışdırmaq tex
nologiyasını mənimsəyirlər.
35