Təsvın sənət və onun tədrisi metodikası
məsi nəticəsində uşaqlar daha keyfiyyətli və ifadəli, səviyyəli
təsvirlərə nail olurlar.
Proq
nııııın tədrisi keçilən mövzular
Birinci riihdə fəsil üzrə mövzular
keçirilir, əldə edilmiş bi
lik və bacarıqları möhkəmləndirmək məqsədi ilə böyük qrupun
zəngin mövzuları (3-4 məşğələ) təkrarlanır. Bu zaman artıq təs
virdə meyvə və tərəvəzlərin xarakterik cizgilərinin düzgün veril
məsinə diqqət yetirilir. Məsələn: almanın növündən asılı olaraq
uzunsov (anton) və oval (krım) formada xarakterik cizgilərlə təs
vir etmək mənimsədilir. Bir neçə meyvədən natümıort, düzəldib
təsvir elmək təklif edilir. Məşğələdə yüksək effektə nail olmaq
üçün eyni mövzuda yapma və applikasiya işi də verilə bilər.
Mövzudan asılı olaraq təsvirdə hərəkət, məsələn sərçə müx
təlif vəziyyətlərdə: dənləyərkən (başı aşağı, quyruğu yuxan) su
içərkən (başı yuxan, quyruğu aşağı) və s. ilk öncə yapırlar. Bu za
man buraxılan səidlər düzəldilib təhlil edilir (quruluşu, böyük-kiçik
hissələr onlann forması və s). Rəsm zamanı tərbiyəçi uşaqları isti
qamətləndirərək iş prosesini yada salır, hətta uşaqların yapdıqları
quş (əgər keyfiyyətli yapılıbsa) müşahidə üçün nümayiş etdirilir.
Bu zaman uşaq daha böyük həvəslə işə başlayır, sona kimi fəal və
sərbəst işləyir. Quşu təsvir edərkən ilk öncə böyük hissə oval çəki
lir (kontur xali üzrə), ardınca dairəvi başı və quyruğu təsvir edilir,
sonda təsvir rənglənir. Məktəbəqədər yaş qrupunun uşaqları təsviri
fəaliyyət məşğələlərində müəyyən bilik və bacarıqlar əldə etdiyin
dən yaxşını pisdən seçir, qavrama qabiliyyəti inkişaf edir, müşahi
dəyə maraq artır. Bu xüsusiyyəti genişləndirmək lazımdır. Tərbiyə
çi təbiətdə baş verən dəyişikliklərin əyani olaraq baxılmasını təş
kil edir. Bağçanın həyətindəki ağacları müşahidə edərkən onun qa
mətini. gövdədən çıxan budaqlarını müşahidə etməklə kifayətlən
məyərək nazik budaqcıqlar üzərində yerləşən yaşıllığını itirən,
müxtəlif (bozuııtul. tünd qəhvəyi və s.) rəngə düşən payız yarpaqla
rını müşahidə etdirərək payız fəslinin ilk, orta və son ayında baş
75
Təsvın sənət və onun tədrisi metodikası
verən təbiət dəyişiklikləri haqqında təbiil aparır. Təhlilin tanı və
dolğun olması üçün tərbiyəçi payız fəslinə aid mənzərə rəsm nü
munələrindən istifadə edir. Şəkil üzrə müşahidə aparılır, işin icra
ardıcıllığı müəyyənləşir.
Məkləbəhazırlıq qrupunun uşaqları mövzu
seçimində daha
sərbəst olur və fəslə uyğun onları cəlb edən düşündürən proses
təsvir edilir. Məsələn: “Alam tarlada”, “Bacım məktəbə gedir”
və s. daha çox əmək mövzusunda məşğələlər keçirilir, kollektiv
mövzulara da yer verilir: «Futbol meydançasından (yaşıl fon ka
ğız üzərində), mövzusunu işləyərkən hər uşaq öz sevimli futbol
çusunu müxtəlif vəziyyətlərdə təsvir edir. Məşğələ ilk öncə yap
ma və applikasiva üzrə keçirilərsə bu zaman təhlil etmək, səhv
ləri düzəltmək imkanı əldə edilir ki, nəticədə rəsm məşğələsində
uşaqlar daha fəal və anlaqlı olurlar.
Naturadan rəsin məşğələlərində; “Sevimli oyuncağın”
“Yük maşını”, “Minik maşım”, “Təyyarə” və s. mövzularda ilk
öncə yapma applikasiya məşğələsi, ardınca isə eyni mövzu üzrə
rəsm məşğələsi keçirilir.
Dekorativ rəsm məşğələlərində ilk öncə əşyaların təsviri
verilir, ardınca müxtəlif formalı naxışlardan kompozisiya qur
maq monimsodilir. Əvvəlcə nümunələr müşahidə və təhlil edilir;
“künclərdə”, “ortada”, “kənarında” terminlərinin mənası anla
dılmaqla naxış elementlərindən kompozisiyanın qurulmasında
istifadə edir. Tərbiyəçi mövzu üzrə kağızın fonunun seçilməsin
də. rəng uyğunluğunda uşaqlara vardım etməyə çalışır.
Naxış elementləri kimi payız fəslini əks etdirən pambıq,
üzüm salxımı, payız yarpaqları və s. təsvirlərdən istifadə edilir.
Niyyət üzrə məşğələlərdə işə başlamazdan əvvəl tərbiyəçi
hər uşağın fikrini, düşündüklərini söyləməyə istiqamətləndirir. La
zım gələrsə məsləhət verir, nəticədə təsvir daha dolğun və ifadəli
olur. Məsələn: uşaq bina təsvirləri çəkməyə başlayırsa tərbiyəçi
verilə bilən əlavə təsvirləri və s. uşaqlar ilə birlikdə aydınlaşdırır.
İkiııci rübdə uşaq əşyanın daha aydın və düzgün təsvirini,
əşyanın xarakter cizgilərini verməyə çalışır. “Xoşladığım ıııa-
76