M. T. Do’stova B. X. Xo`janiyozova

Berilganlar ba’zasi va GIS yaratish. 
Hayvonlar va o’simliklar 
Turlari, muhim biotoplar, Ekosistemalar va land-shaftlar haqida
berilganlarni analizi va umumlashtirish maqsadida information sistemalar 
yaratiladi, qaysiiki aniq va zudlikka bioxilma-xilligini saqlash muammolarini 
yechish mumkin. GIS lardan foydalanish juda ham effektli hisoblanadi. 
Chunki bunday sistemalar ma’lum kriteriyalar asosida ekosistema 
holatini aniq baxolashi mumkin. Har bir bizni faoliyatimizni qanchalik asosli 
ekanligini to’g’ri- sida, o’sha joyni ekologik holatini hisobga olgan holda, 
bundan tashqari tabiiy resurslardan oqilona foydalanish bo’yicha 
ko’rsatmalar ishlab chiqishda qulay imkoniyat yaratadi. Berilganlar bazasi 
tez-tez yangilash ham katta imkoniyatlarni yaratadi.
Misol uchun Gis Master dasturi bir vaqtni o’zida qidirish va 
obyektlarni tanlash bo’yicha joy xaritalarini yoki ularni ma’lum bir qismini 
chop qilishi mumkin, ularni redaktirirlash mumkin. Har xil ko’rinishdagi 
grafik informatsion kiritish mumkin qulay ko’rinishda va masshtabda. 
GIS dasturlari borki proektlashtirilayotgan MTQT larni hududlari 
haqida ma’lumotlarni operativ boshqarish imkoniyatiga ega har xil 
berilganlar ba’zasidan foydalangan holda. Ko’pincha shunday GIS 
dasturlarini ishlatiladiki, qaysiki statistik berilganlarni tayyorlash, tematik 
xaritalarni yaratish, berilganlarni fazo-vaqt o’lchovida analiz qaytarilishi. 
Bunda asosiy rolni qo’lga biogen elementlarni kelib tushishini oldini 

---

227 
biotexnik usullar orqali olinishi, ya’ni qo’lni evtrofikatsiyalanishini oldini 
olingan. Bunda biogen elementlarni ichki manbai fosfor bo’lib ko’p sonli 
kichkina baliqlar guruhi hisobidan va tashqi manba qishloq xo’jalik 
yerlaridan azotni suv orqali kirishi edi. Hozirgi kunda bu ko’l suvni ichishga 
yaroqli, dam olish va baliq ovlash joyi bo’lib xizmat qiladi.
•
G’arbiy GIS
Ta’kidlash joizki, bunday GIS namunalari asosan kichik miqyosdagi 
xaritalar bilan ishlashga yo’naltirilgan (masalan, M1:1 000 000-M1:50 000) 
yoki geografik jihatdan tarqalgan axborotni tahlil qilish va bunday tizimlarda 
xaritani ko’rsatish uchun Rossiyaga tushadi maqsad kartografiya 
ma’lumotlarini taqdim etish uchun barcha kerakli standartlarni 
bajarmaslikdir.
Mahalliy GIS 
Arclnfo kontsepsiyasining takrorlanishi, ammo uning 
funksional komplekslilik darajasidan ancha past bo’lganligi TsGI IGRAN 
(Moskva) da ishlab chiqarilgan mahalliy GeoDraw tizimidir. Uning 
imkoniyatlari hozirgi kunda kichik o’lchamli xaritalar bo’yicha cheklangan. 
Bizga GIS juda ham kuchli ko’rinadi.
’arbiy GIS
lan ishlashga yo’naltirilgan 
(masalan, M1:1 000 000-M1:50 000) yoki geografik jihatdan tarqalgan 
axboroarda xaritani ko’rsatish uchun Rossiyaga tushadi maqsad kartografiya