Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
58
YÜKSƏK KEYFİYYƏTLİ PARÇALARIN İSTEHSALINDA İSTİFADƏ OLAN
AVTOMATLAŞDIRILMIŞ MAŞINLARIN MÜASİR VƏZİYYƏTİ
Məmmədova G.Ə.
Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti
Toxuculuq materiallarının keyfiyyəti və onların müasir vaxtda ticarətdə layiqli yer tutmaları
onların istehsalında istifadə olunan xammalın göstəriciləri ilə yanaşı istehsal texnikanın müasir tələblərinə
uyğun olma səviyyəsindən asılıdır.
Toxucu maşınlarının konstruktiv təkmilləşməsi maşınqayırma zavodlarında bir necə istiqamətlərdə
aparılır. Təkmilləşmənin əsas məqsədi avadanlığın işinin etibarlığını artırmaq, elektrik enerjisinin sərfini
azaltmaq, çeşid imkanlarını genişlətmək, əmək tutumunu azaltmaqdır .
Yüksək keyfiyyətli parçaların alınması üçün müasir, geniş çeşidli təbii və kimyəvi liflərin işlənilməsi,
hazırlıq şöbəsində və toxucu sexlərində sürətli avtomatlaşdırılmış avadanlıqların tətbiqi , boyaq-bəzək
materiallarının zamanın tələbinə uyğun olan növlərindən istifadəsi tələb olunur. Bu istiqamətdə toxucu
maşınların avtomatlaşdırılması məsələsi texnoloji proseslərin dəqiq aparılması və alınan məmulatın
keyfiyyətli olması üçün mühüm yerdə durur.
Toxucu maşınlarında, əsasən, aşağıdakı proseslərin avtomatlaşdırılması böyük fayda kəsb edir
-
Əriş və arğac saplarının gərginlik dərəcəsinin qabağcadan verilməsi.
-
Toxunmanın bütün mərhələlərində gərginliyin sabit qaydada qalması.
-
Parçanın sarılma gərilməsinin sabitliyi və nəzarət olunması
-
Maşının isə salınması və dayandırılmasının avtomatlaşdırılması.
-
Qırılmış əriş və arğac saplarının aşkar olunması və ləğvi.
-
Parçanın nöqsanlarının aşkar edilməsi
-
Arğac saplarının verilməsinin
fasiləsiz təmini
Toxucu
maşınların
avtomatlaşdırılması
və
konstruksiyalarının
təkmilləşməsi
əsasən
mikroprosessorlarla maşının idarə edilməsi yolu ilə aparılır. Bu məqsədlə, toxucu maşınlarında idarəetmə
panelləri istifadə olunur.
Panellərin internet şəbəkəsi ilə əlaqəliyi və sürətli mərkəzi prosessorlarla təchiz olunması geniş
kommunikasıya imkanları yaradır.
Müasir toxucu maşınlarında idarə etmə panelləri aşağıdaki texnoloji əməliyyatlara nəzarət edir.
1.
Əsnək əmələgətirici mexanizmin elektron qurğusunun idarə edilməsi.
2.
Arğac sapı yığıcılarının işinin elektron idarə edilməsi.
3.
Parça kənarlarının əmələgəlmə prosessinin elektron idarə edilməsi.
4.
Əriş saplarının toxunma zonasına uyğun uzunluqda verilməsinin elektron idarə edilməsi.
5.
Toxunmuş parça hissəsinin zonadan cəkilib mal valikinə sarınmasının elektron idarə edilməsi.
Əməliyyatların avtomatlaşdırılması aşağıdakı göstəricilərə təsir edir.
1.
Toxucu maşınında assortiment imkanlarının genişlənməsinə.
2.
Yüksək keyfiyyətli parçaların toxunmasına.
3.
Parçanın toxunmasına şərflərin azalmasına.
Elektron idarəetmə sistemi toxuculuq istehsalatının ümumi idarə edilməsini, həmçinin dəzgahların
yoxlanilmasını, parametrlərin müşayət olunmasınıda təmin edir.
Toxucu dəzgahının üstündə quraşdırılmış idarəetmə paneli müəssisə daxili və müəssədən kənar
obyektlərlədə əlaqə saxlamaq imkanı yaradır.
Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
59
Panelin internet funksiyaları müxtəlif məlumatları ayrı-ayrı acılan aynalar vasitəsi ilə almağı təmin
edir. İstifadəçi panelin istədiyi görüntüsünü bir-başa kompyuter ekranına qoyub dəzgahın müxtəlif
parametrlərinin yoxlaya bilər.
Toxucu maşınların qarşılığlı əlaqəsi və eyni vaxtda kompyuterlə əlaqəsi dayanmaların sayının və
səbəblərinin , məhsuldarlığın və başqa göstəricilərin alınması və qrafikinin cəkilməsi üçün istifadə olunur.
Müasir toxucu dəzgahlarında elektron idarəetmə sisteminin tətbiqi onların konstruksiyalarının
dəyişilməsinə gətirib çıxardır.
Yüksək sürətli toxucu dəzgahların istehsalı ilə müasir zamanda bir cox firmalar məşğul olur. Onlardan
Almaniyanın Dopier firmasının Lindauer Dornier GmbH, müxtəlif üsülla arğac sapı qoyulan toxucu
dəzgahlarını, rapiralı PS , pnevmatik AS , Jakkard maşını ilə işləyən PS tipli və Belgiyanın Picanol
firmasının OMNİplus 800 pnevmatik və, sairə,toxucu dəzgahlarını qeyd etmək olar. Bu maşınlarda texnoloji
proseslərin idarə olunması ,tənzimlənməsi və nəzarəti intellektual elektron sistemi CAN-Bus ilə həyata
kecirilir.
QUYU ALƏTİNİN KƏSƏN HİSSƏSİNİN RASİONAL MATERİALININ TƏYİNİ
Miriyev M.M.
Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti
Müasir dövrdə neft mədən təcrübəsində frezer qurğularının kəsən orqanı kimi kompozit
materiallarından istifadə olunur ki, onlar istismar zamanı yüksək keçid göstəricilərini təmin etmirlər.
Bu məqsədlə bizim tərəfimizdən hazırlanmış həlqəvi frezerin üzü əlverişli kəsmə bucağı altında
lövhələrlə möhkəmləşdirilmişdir ki , (ГОСТ 880-85 , dağ aləti üçün 6x8x20 ölçülü bərk ərintili məmulat ) bu
da yüksək texniki – iqtisadi göstəricilərə malikdir. Buna baxmayaraq , verilmiş işlənilmə üçün olan
materiallar qrupundan quyu alətinin kəsən hissəsinin rasional materialı üçün verilmiş poladın seçilməsi
aktual məsələ olaraq qalır.
Müasir dövrdə bu məsələ sırf eksperimental yolla müxtəlif materiallı kompressor borularının kəsilməsi
zamanı dayanıqlığa sınaqdan keçirilməsi əsasında həll olunur. Buna görədə kəsici materialın yeyilməyə
dayanıqlığının hesabi metodunun təyini böyük maraq doğurur. Belə hesab edirik ki, quyu aləti üçün effektiv
kəsici material kəsici materialların dayanıqlığını xarakterizə edən göstəricilərin müqayisə edilməsi əsasında
seçilməlidir.
Kəsici materialın effektivlik kriteriyası kimi quyu alətinin optimal nisbi xətti yeyilməsi göstərilə
bilər, bu radial yeyilmə həddinin optimal kəsmə yoluna olan asılılığı ifadə edir.
Bu işdə nisbi xətti yeyilmənin hesablanması üçün oxşarlıq nəzəriyyəsindən istifadə etməklə
ümumiləşdirilmiş tənliklərin alınması metodu təklif olunur.
MİŞARLI TƏMİZLƏYİCİLƏRDƏ BARABANLA KOLOSNİKLƏR ARASI MƏSAFƏNİN
ÇİYİDİN MEXANİKİ ZƏDƏLƏNMƏSİNƏ VƏ SƏRBƏST LİFLƏRIN
ƏMƏLƏ GƏLMƏSİNƏ TƏSİRİNİN TƏDQİQİ
Musayeva B.E.
Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti
Respublikamızın pambıq zavodlarında xam pambığın iri zibillərdən təmizlənməsi üçün 1XP markalı
mişarlı təmizləyicilərdən istifadə edilir.Təmizləmə prosesi bu təmizləyicilərin əsas işçi orqanları olan mişarlı
baraban və kolosnik (dairəvi en kəsikli) şəbəkəsi zonasında gedir.
Nəticədə mişarlı barabanla kolosniklər arası məsafə təmizləmə zamanı çiyidin mexaniki zədələnməsi
və sərbəst liflərin əmələ gəlməsinə böyük təsir göstərir.Emal olunan xam pambığın yüksək nəmliyə və
müxtəlif morfoloji tərkibə malik olduğunu nəzərə alaraq mişarlı təmizləyicilərdə barabanla kolosniklər
arası məsafənin daha optimal araboşluq məsafəni dəqiqləşdirilməsi üçün təcrübə aparılmışdır.Bu məqsədlə
axın xəttində tətbiq olunan 1XP iri zibil təmizləyicisinin bazasında hazırlanmış xüsusi qurğudan istifadə
edilmişdir.Qurğu qidalandırıcı valiklərlə birlikdə şaxta,qidalanma sürətini tənzimləmək üçün İVA markalı
variator, mışarlı baraban və alt hissəsində kolosnik şəbəqəsindən ibarətdir.Mişarlı barabanla kolosniklər arası
məsafə 12,15 və 20mm dəyişərək, çiyidin mexaniki zədələnməsinə təsiri və sərbəst liflərin əmələ gəlməsinə