MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Boris Morozov, İsrail, Təl-Əviv Universiteti
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
120 İsraildə multikulturalizm təcrübəsi
Mənim çıxışımın mövzusu ―İsraildə multikulturalizmin rolu‖ adlanır və ərazisində 81 dildə danışan 120 dövlətdən gəlmiş insanların yaşadığı, dini rəsmi olaraq dövlətdən ayrılmayan, formal konstitusiyası olmayan və son 60 ildə qonşuları ilə daima müharibə vəziyyətində yaşayan bir ölknin nümayəndəsi kimi, mənim qarşımda multikulturalizm barədə 8 dəqiqə ərzində məlumat vermək kimi çətin bir vəzifə durur. Vəziyyət bu cürdür və inanın ki, bizim problemlərimiz kifayət qədərdir. Bununla belə, mövcud sahədəki problemlərin çoxluğuna baxmayaraq, bizim
multikulturalizm sahəsində müəyyən təcrübəmiz var. Bu təcrübə bəzən uyğunlaşdırılmış, bəzən isə məcburi xarakter daşıyır, ancaq biz bu cür cəmiyyətdə lap çoxdan, belə deyək ki, son yüz ildə yaşayırıq. Bizim dırnaqarası ―əridici qazanımız‖ Birləşmiş Ştatlardakı kimi olmayıb. Onun öz spesifikası var və mən indi onun üzərində dayanmayacağam. Bu spesifika ondan ibarət idi ki, o zaman Fələstinə gələn insanlarda güclü məqsəd və əsaslar vardır. Belə ki, onlar yeni vətəndə yaşamaq və orada yeni cəmiyyət qurmaq, üstəlik sosialist ideyalarını həyata keçirmək kimi vahid məqsəd cüddüklərindən yeni insanı, yeni yəhudini formalaşdırmağa başladılar. Bəyəm bütün bunlar postsovet dövrünü xatırlatmırmı? Yəhudilərin ivrit dilində danışmaq şüarı tədricən özünü doğruldurdu; doğurdan da ən müxtəlif ölkələrdən gəlmiş müxtəlif dildə danışan yəhudilər, əsasən, ivrit dilinə keçdilər. Əlbəttə, ―əridici qazan‖ və ―yalançı əridici qazan‖ dövrü çox böyük əyrintilərə yol verilmişdir. Müharibədən sonra İsrildəki münasibətlər hətta fələstinli yəhudilənin özləri üçün də tamamilə prinsipial xarakter almışdır. Onlar soruşurdular: ―Axı siz neyçün qabaqlar gəlmirdiniz, neyçün döyüşmürdünüz, neyçün zərbəyə zərbəylə cavab vermirdiniz?‖ Bu məsələ Avropadan gəlmiş şərqli yəhudilər, şərqi-avropalı yəhudilər və özlərini zahirən qaynar
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 121
adlandıran, lakin daxilən mülayim olan fələstinli yəhudilər arasında ciddi qarşıdurmaya gətirib çıxartdı. 70-ci illərdə, daha dəqiq desək, 1967-ci ildən sonra bütün dünyada inkişaf etməkdə olan multikulturalizm yavaş-yavaş İsrailə də gəlib çatdı. Və multikulturalizmin ilk qaranquşu Birləşmiş Ştatlardan və Böyük Britaniyadan gəlmiş çox da böyük olmayan anqlofon icma idi. Gözlənilmədən məlum oldu ki, yeni yerdə yaşamaq arzusunu gizlətmədən ivrit dilini öyrənməkdən imtina etməyən bu adamlar öz dilini qorumaq istəyirdilər. Bu insanları anlayışla qarşılayır, onlara tərəf addım atırlarlar, belə ki, artıq o zamanlar ingilis dili beynəlxalq ünsiyyət dili hesab edilirdi. Onlar özləri üçün Qranauf şəhərini tikib kompakt yaşayış rayonu yaratdılar. Bu, bəlkə də dövlətin assimilyasiya siyasətindən ilk imtina hadisəsidir. Mən deyərdim ki, bu yeni modelə, daha dəqiq desək, assimilyasiyasız inteqrasiya modelinə keçiddir. Ancaq elə alındı ki, bu eksperiment postsovet məkanından, daha dəqiqi, o vaxtkı SSRİ-dən gələnlərə tətbiq edildi. İsrailə 10 il ərzində MDB ölkələrindən 1100 000 nəfər gəlmişdir ki, bu da ölkə əhalisinin 18%-ni təşkil edir. Mən hesab edirəm ki, heç bir ölkə belə böyük faiz nisbətində əcnəbi əhalinin qəbulu yaxud İsraildə deyildiyi kimi, absorbsiya təcrübəsi ilə öyünə bilməz. Özü də bu gələn icma son dərəcə özünəməxsus mdi və bütün əvvəlki gələnlərdən kəskin radikalllığı ilə fərqlənirdi. Hər şeydən öncə bu insanlar köçüb gəldikləri vətənləri ilə yaxşı əlaqələr saxlayırdılar, çünki bu zaman Sovet İttifaqı artıq dağılmışdı, onların getməsinə heç kim mane olmurdu və onlar gedərkən öz iş yoldaşları və qohumları ilə dostluq əlaqələrini saxlamışdılar. Onlar 70-ci illərdəki kimi vətənini atmış hesab edilmirdilər, çünki başqa yerə gəlib tərk etdikləri vətənləri ilə əlaqəni itirməmişdilər. Bu amil İsraildə rus dilli informasiya məkanının yaranmasını xeyli dərəcədə sabitləşdirmişdir. İnanın, bizim kiçik ölkəmiz üçün bu məkan praktiki olaraq böyük deyil. Hal-hazırda həmin 1100 000 nəfərlik əhali üçün İsraildə rus dilində 2 televiziya kanalı, 30 dan artıq qəzet, 6 radiostansiya fəaliyyət göstərir. Bu siyahını uzatmaq da olar.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
122 Rusdillilərin dindarlığı aşağı səviyyədədir. 3-cü yəhudi nəslinin gəlməsinə imkan verən qanunun sayəsində İsrailə gəlmiş bu adamlar ölkəyə cəmi köçüb gəlmiş yəhudilərin 30%-ni təşkil edir. Bura hansısa yüklə, mən deyərdim, sovet yükü ilə təşrif buyurmuş bu insanlar özlərini nəhəng ölkənin vətəndaşları kimi hiss edərək, yeni vətənlərində heç də özlərini ikinci növ vətəndaş vəziyyətində görmək istəmirdilər. Yerli əhali ilə onların arasında müəyyən ziddiyyətlər başlanmışdı, ancaq 10 ilin ərzində hər şey qaydasına düşdü. Maraqlı burasıdır ki, İsrail bu gün başqa cür olmuşdur, rus icması da dəyişmişdir. Bu gün İsraildə rus ədəbiyyatının bütün klassikləri ivrit dilinə və bütün ivritdilli klassiklərin əsərləri rus dilinə tərcümə olunub. Öz kitab mağazalarınızda siz Abus Vozu, Şalemi tapa bilərsiniz. Nə qədər paradoksal olsa da, İsraildə multikulturalizm baş tutdu. Biz başqa cür olmuşuq və israillilər rusdilli əhaliyə İsrailin bir hissəsi kimi baxmağa başlayıb. Bu gün rus idmançılarının İsraili beynəlxalq yarışlarda təmsil etmələri artıq heç kimi təəccübləndirmir.
Boris Morozov, İsrail, Təl-Əviv Universiteti
Yüklə 3,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|