MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Vladimir Fesenko, Ukrayna, “Penta” tətbiqi siyasi tədqiqatlar mərkəzi
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 111
Və nəhayət, Ukraynanın 20 illik müstəqillik dövrü ərzində yaranmış ən mühüm problemlərdən biri – ölkədə rus dilinə münasibətdə uyğun statusun qəbul olunması ilə əlaqədar fərqli fikir mübadiləsidir. Millətlərarası münasibətlər sferasında Ukraynanın dövlət siyasətinin başlıca vəzifələri hansılar idi? Ölkə ictimaiyyətinin polimilliyini nəzərə alsaq, bir nömrəli vəzifə – vahid ukrain siyasi millətinin formalaşmasıdır. İkinci vacib vəzifə – burada yaşayan müxtəlif millətlərin nümayəndələrinin eyni hüquqlarının təmin edilməsi və eyni zamanda, ölkə ictimaiyyətində millətlərarası razılığın əldə edilməsidir. Lap əvvəldən etnomilli siysətin əsas məsələlərindən biri, ukrayna dilinin ictimai həyatın bütün sahələrində dövlət dili səviyyəsində fəaliyyəti və eyni zamanda mədəni tələbatın yaranması və reallaşması məqsədiilə müəyyən şəraitin yaradılması, inkişafı və təbii ki, krım-tatarlarının geri qayıtması sayılır. Bu yonümdə əsas məsələlərdən biri krım icmasının inteqrasiyası, milliyyətçilik faktoru ilə sürgün olunmuş şəxslərin ictimaiyyətə uyğunlaşdırılması, ümumiyyətlə etnik ayrıseçkiliyin qarşısının alınmasıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, Ukraynanın beynəlxalq münasibətlərinin müəyyən dərəcədə ―yumşaq‖, münaqişəsiz vəziyyətini müəyyən edən, müstəqilliyin ilk dövrlərində yaranmış harmonik beynəlxalq münasibətlərin hüquqi əsaslarının təmin edilməsi sayılır. 1991-ci ildə ―sıfır varianti‖ (nulevoy real) adlandırılan vətəndaşlıq haqqında qanunun qəbul olunması nəticəsində Ukraynada yaşayan hər bir şəxs, milli mənsubiyyətindən asılı olmayaraq vətəndaşlıq əldə etdi. Müstəqilliyin əldə edilməsindən öncə, 1989-cu ildə milli azlıqların dil hüquqlarının təmin olunması haqqında qanun imzalanmış, 1992-ci ildə isə Ukraynanın milli azlıqlar haqqında ümumi qanunu təsdiq olunmuşdur. 90-cı illərin ortalarında Ukrayna Avropanın alman dili xəritəsini ratifikasiya etmiş, lakin bundan öncə Ukraynanın unitar xüsusiyyətini müəyyən edən 1996-cı ildə konstitusiya vasitəsi ilə təsdiqlənmiş qanun qəbul edilmişdir. Bizdə
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
112 unitar dövlət quruluşudur. Yeganə dövlət dili, yeganə vətəndaşlıq, yeganə istisna – Krım Respublikasının muxtariyyət statusu olmuşdur. Lakin durumu yumşaldan səbəbi nədən ibarətdir? Mən buna xüsusi diqqət ayırardım. Siyasətdə milli azlıqların hüquqi təminatından daha cox yüngül sosiomədəni siyasi vəziyyətə böyük rol ayrılmışdır. Birincisi, müsbət rolu ukrain və rus dillərinin yaxınlığı oynadı. Əhalinin əksər hissəsi hər iki dilin daşıyıcısıdır və bu səbəbdən dillərarası kommunikasiya ziddiyyəti yaranmır. İkincisi, milli azlıqlar üçün siyasi elitanın optimallığı lap öncədən təmin olunmuşdur. Ölkə əhalisinin rusdilli qismi ölkənin yeni siyasi elitasının formalaşmasında aktiv rol oynamışdır, etnik spesifikada hec bir differensiasiya hiss olunmamışdır. Siyasi gərginliyi aradan qaldırmağı bacaran Ukraynanın siyasi sisteminin demokratik xüsusiyyəti də bu məsələlərin təhlükəli həddə çatmaması üçün müsbət rol oynamışdır. Ukraynanın təhsil sistemi xidmətində, informasiya sahəsində mobil ukrainləşmə aparılmışdır.
Ukraynanın Avropaya inteqrasiya siyasəti milli azlıqların hüquqlarının möhkəmlənməsinə və inkişafına xidmət edir. Ən mühüm rolu milli mədəni icmalar tərəfindən milli azlıqların maraqlarının dəstəklənməsi, həmçinin dövlət dəstəyi və milli azlıqların doğma dillərindəki KİV-lər, milli-mədəni cəmiyyətlərin ayrı-ayrı mədəni-tədris layihələri oynayır. Mən həmçinin Ukrayna siyasətinin bir vacib spesifikasını da qeyd edərdim – bu, ölkədə radikal və milli siyasi hərəkatların qeyri-populyar olmasıdır. Hazırda Avropa və keçmiş sovet ölkələrində sağyönlü radikal hərəkat müşahidə olunmaqdadır. Bu, Ukraynada da mövcuddurlar, lakin nisbətən cüzi miqyasda. Ukrainlərin coxu həm sağ, həm də sol təmayüllü radikal siyasi hərəkatları təkzib edir. Demək lazımdır ki, Ukraynanın bu spesifikası, o cümlədən mülayim etnomilli siyasət öz müsbət nəticələrini verməkdədir.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 113
Ukrayna – keçmiş sovet ittifaqının böyük miqyasda və kəskin millətlərarası münaqişəsi olmayan tək-tük ölkələrindən biri sayılır. Bizdə ciddi separatçı problem olmayıb və ərazimizdə müharibə baş verməyib. Qeyd etmək istərdim ki, əgər 90-cı illərin əvvəlində– Moldova, Qafqaz kimi qonşu ölkələrdə baş verən münaqişələr səbəbindən Ukrayna əhalisinin yarısı millətlərarası münaqişələrdən çəkinirdisə, hazırda belə təhlükələrdən çəkinənlərin sayı ölkə əhalisinin yalnız 12%-ni təşkil edir. Bizim ölkədə milli zəmində diskriminasiya mövcud deyil, yalnız 3% əhali bu məsələ ilə bağlı bu və ya digər faktları qeyd edir. Onu da qeyd etmək istərdim ki (lakin bu bəlkə çox da pozitiv tendensiya deyil), hərçənd eyni zamanda məhz həmin o multikultur plüralizmə dəlalət edir – bu, etnomədəni fərqliliyin mövcudluğu və inkişafıdır. Əfsuslar olsun ki, bəzi siyasətçilər milli eynilik problemlərini, həmçinin miillətlərarası ziddiyyətləri siyasi partiyaların fəaliyyətində istifadə etməyə çalışırlar. Buna görə də millətlərarası münasibətlər harmoniyası üçün çağırışdar Ukraynada qalmaqdadır. Lakin mən hələ nəzərlərə çarpmayan, lakin potensial problem olan gizli bir probləmə də toxunmaq istərdim. Bu – Ukraynada ayrı-ayrı milli icmaların milli distansiyalaşdırılması, etnik izolyasionizmi təmayüllərinin artmasıdır. Düşünürəm ki, Ukrayna millətlərarası siyasət təcrübəsinin pozitivliyi ondan ibarətdir ki, bəzən milli münasibətlər sferasında ziddiyyət təşkil edən məsələlərin mülayimliyi və uyuşqanlığı ölkədə millətlərarası münasibətlərin harmonik tərzdə həllinə imkan yaradır.
Ukrayna, “Penta” tətbiqi siyasi tədqiqatlar mərkəzi
Yüklə 3,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|