9-BOB. ICHKI OQIMLAR 9.1 Okean va dengizlarda hosil bo‘ladigan ichki oqimlar. Er yuzining 3/2 qismi okeanlar, dengizlar va daryolar bilan qoplangan.
Ulardagi suv resurslari har xil holatda – to‘lqinlar, qirg‘oqqa kelib urilishlar, suv
yuzidagi va har xil chuqurlikdagi oqimlar shaklida juda katta miqdorda
qaytalanuvchi energiya olib yuradilar. Ulardan foydalanish orqali juda katta
miqdorda ekologik toza energiya olish mumkin.
Dunyo okeani akvatoriyasida har xil yo‘nalishlarda oqimlar bir-biri bilan
kesishadi. Oqimlar ustki va chuqurlikda bo‘lishi mumkin.Ularning ba’zi birlari
juda o‘lkan aylanalar bo‘ylab harakatlanadi. Ularni yo‘nalishlari va tezliklari har
xil hamda juda katta kinetik energiya (7,2 ×10
12
kVt soat / yilga teng
elektroenergiya) zahiralariga ega [31].
9.2 Oqimlarning turlari. Okean va dengizlardagi oqimlarga quyidagilar kiradi (56-rasm):
Golfstrim;
Kurosio;
El-Nino;
Ekvatorial oqimlar;
g‘arbiy shamollar oqimi;
iqlim;
passat (quruq) shamollar– tropiklardan ekvatorga tomon esib
turadigan quruq shamollar.
Har xil tashqi alomatlariga qarab oqimlar doimiy va davriylarga bo‘linadi.
Doimiy oqimlar yildan yilga o‘rtacha miqdorda qolishi, ya’ni yo‘nalishi, o‘rtacha
tezligi va massasi o‘zgarmay qolishi mumkin.
Davriy oqimlarda yuqoridagi
xarakteristikalar davriy o‘zgarib turadi. Masalan, Musson oqimlari – Musson
shamollari hosil qiladigan, qishda okaendan dengiz tomon, yozda dengizdan okean
tomon yo‘nalgan oqimlar.
Oqimlar issiq va sovuq bo‘lishi mumkin. Okean oqimlar suvni okean-
124
ning bir joyidan ikkinchisiga ko‘chirib yuradi. Ko‘chib yurgan oqimlar o‘zidagi
issiqlikni sovuq suvlarga berib asta-sekin sovuydi. Agar oqimning temperaturasi
o‘zini o‘rab turgan suv oqimi temperaturasidan yuqori bo‘lsa,
