Mantiq fanining predmeti, maqsad va vazifalari Tafakkurning qonunlari. Ma’ruza rejasi

4. Bo‘ysunish munosabati 
umumiy tasdiq (A) va juz’iy tasdiq (I), umumiy inkor (Ye) va 
juz’iy inkor (O) hukmlar o‘rtasida bo‘ladi. Umumiy hukmlar itoat ettiruvchi va juz’iy hukmlar 
itoat etuvchi bo‘ladi. Umumiy hukmlarning chinligi juz’iy hukmlarning chinligiga olib boradi. 
Masalan: Barcha kishilar jamiyatda bir-birlarini hurmat qilishlari lozim. A-chin. Ayrim kishilar 
ham jamiyatda bir-birlarini hurmat qilishlari lozim. I-chin. Hech bir kishi mehnatdan bosh 
tortmasligi lozim. Ye-chin. Ayrim kishilar ham mehnatdan bosh tortmasligi lozim. O-chin.
Shunday qilib, mantiqiy kvadrat qoidalariga binoan, bir zid hukmning chin yoki 
yolg‘onligidan ikkinchi hukmning chin yoki yolg‘onligi kelib chiqadi. Mantiqiy kvadrat turli 
munozarali vaziyatlarda mulohazalar chin yoki yolg‘onligi, haqiqatni aniqlashning qulay vositasi 
hisoblanadi.
КОНТРАР (қарама қаршилик) 
Е 
O 
А 
I 
Cубконрар (қуйи қарама қаршилик) 
Контрадиктор 
(зидлик) 
Б 
ў 
й 
с 
у 
н 
и 
ш 
Б 
ў 
й 
с 
у 
н 
и 
ш 

---

 
Olamni bilish jarayonida inson yangidan-yangi bilimlarga ega bo‘la boradi. Bu jarayon 
tushunchalar, hukmlar va xulosalar orqali sodir bo‘ladi.
Xulosa
tafakkurning shunday shaklidirki, unda bir yoki bir necha hukmlardan yangi hukm, 
bilim hosil qilinadi.
Xulosaning 
mantiqiy tarkibi
ni uch qism tashkil etadi:
1
. Asoslar
(dastlabki bilim) – yangi bilim yoki hukm chiqarish uchun zarur bo‘lgan dastlabki 
bilimlar.
2. 
Xulosalash
– asoslardan yangi bilimni mantiqiy ravishda keltirib chiqarish. 
3.
 Natija 
– asoslardan xulosalashga mantiqiy o‘tish. Masalan: