Maqsudov ilhomjon, joraev jomurod yangiboevich, amirov shavkat qo ziboevich

2.1.1.Oziqlantirishning tanalar 
rivojlanishiga ta’siri 

---

46 
Hayvon qabul qilib olgan to„yimli moddalar organizmda energiya manbai, 
ya‟ni tana haroratini saqlab turish uchun, a‟zo va to„qimalar hosil bo„lishi, 
mahsulot ishlab chiqarishi, hamda modda almashinuvi uchun zarur suyuqliqlarga 
sarflanadi. 
Oziqalar tuyimligi umumiy yoki energetik, oqsil yoki protein, mineral va 
vitamin tuyimliliklarga bo„linadi. 
Hayvonlar turi, yoshi, mahsuldorlik yo„nalishi, mahsuldorligiga qarab tuyimli 
moddalarga talabi o„zgarib turadi, shu boisdan oziqalar tuyimliligi oziqa va 
organizm munosabatida hayvon fiziologik holati va mahsuldorligiga qarab 
belgilanadi. 
Oziqalar kimyoviy tarkibini bilish asosida uning tuyimli moddalarining 
hayvon mahsulotlariga aylanishi, ularning hazm bo„lishi va tuyimli moddalarni 
o„zlashtirib olishga bog„liq. 
 
Oziqalarning kimyoviy tarkibi. 
Turli turdagi hayvonlar har xil oziqalarni iste‟mol qiladilar, ular asosan 
o„simlik va hayvonot dunyosidan olinadi. 
Oziqalar tarkibida ko„plab elementlar uchraydi, ularning asosiylari bo„lib 
uglerod, vodorod, kislorod va azot hisoblanadi. O‟simliklar quruq moddasining 
45% uglerod, 42% kislorod, 6,5% suv, 1,5% azot va 5% mineral moddalardan 
tashkil topgan. Hayvon tanasi esa 63% uglerod, 14% kislorod, 9,5% vodorod, 5% 
azot va 8,5 % mineral moddalardan iborat. 
XIX asr 60 yillarida barcha oziqalar kimyoviy tarkibi aniqlangan bo„lib, 
keyinchalik vitaminlar aniqlangan. Oziqa tarkibiga kiruvchi xom protein, xom 
yog„, xom kletchatka, azotsiz ekstrativ moddalar tarkibi to„liq tahlil qilingan.
 
2.1.1.Jadval 
Ozuqalar va hayvon tanasi quruq moddalarining kimyoviy tarkibi 
(A.P.Dmitrochenko bo‘yicha) 
ozuqa 
Hayvon tanasi 
Ko„k 
beda 
Makka 
doni
pichan 
buqa 
Cho„chqa tovuq 
Suv 
77,8 
13,0 
14,3 
54,0 
58,0 
56,0 
Quruq modda
22,2 
87,0 
85,7 
46,0 
42,0 
44,0, 
Protein 
16,6 
10,1 
11,3 
32,6 
35,7 
47,7 
Yog„ 
4,0 
4,5 
2,9 
55,2 
55,2 
40,9
Kletchatka 
22,5 
2,2 
30,7 
- 
- 
- 
AEM 
47,9 
81,6 
47,9 
2,2 
2,5 
1,6 
kul 
8,6 
1,6 
7,2 
10,0 
6,6 
9,8 
Hamma oziqalar suv va quruq moddalardan iborat.