Ma’ruza №12. Kon atmosferasi. Reja

---

MA’RUZA № 12.
 
KON ATMOSFERASI.
 
 
Reja: 
1.
 
Kon havosi. 
2.
 
Ko’mir konlari va tog’ jinslarining gazga to’yinganligi (metandorligi) va shaxtalarning 
gazga boyligi (metanga boyligi). 
3.
 
Shaxtalarda xavfli to’planmalar va metanning portlashiga qarshi kurash tadbirlari. 
4.
 
Kon changi. 
5.
 
Ko’mir changlarining portlashi bilan kurash tadbirlari. 
6.
 
Shaxta va rudniklarning issiqlik tizimlarini boshqarish 
Tayanch iboaralar:
kon havosi gazlarining fizik-mexanik xususiyatlari, kislorod, azot,
karbonat angidrid, uglerod oksidi, vodorod sulfid,
oltingugurtli gaz,
metan,
ko'mir konlarini 
oldindan gazsizlashtirish,
shaxtadagi iqlim sharoitlarining kon ishchilariga ta'siri. 
 
Shaxtaning kon laxmlaridagi yaxshi sanitar-gigiyenik va xavfsiz ish sharoitini 
yaratish uchun yer yuzasidan shaxtaga atmosfera havosining toza oqimi uzleksiz uzatilib 
turiladi.
Kon laxmlarida oqib borayotgan atmosfera havosi bir necha o’zgarishlarga duch keladi: 
uning tarkibida yonuvchi va zararli gazlarning ta’siri natijasida kislorod miqdori kamayib boradi, 
havoning fizik holati (namligi, solishtirma hajmi) o’zgaradi va alohida hollarda temperaturasi 
ortadi. Bundan tashqari, foydali qazilmalar va tog’ jinslari tarkibidan ajralib chiqadigan yonuvchi 
gazlar ta’sirida yong’inga xavfli aralshmalar hosil bo’lishi mumkin. Havo tarkibidagi 
kislorodning kamayishi shaxtalarda sodir bo’ladigan oksidlanish jarayoniga olib keladi. 
Kon havosi quyidagi uch tarkibiy qismdan tashkil topgan: gazlar aralashmasidan tashkil 
topgan atmosfera havosi (78,07% azot, 20,95% kislorod, 0,94% argon, 0,03% karbonat angidrid 
va 0,01% boshqa turli gazlar), azot va karbonat angidrid gazining aralashmasi (odatda “o’lik 
havo” deb ataladi), aktiv gazlar (ular foydali qazilmalar va tog’ jinslaridan ajralib kon 
atmosferasiga qo’shiladi). 
Kon havosi gazlarining fizik-mexanik xususiyatlari
.