Ma’ruza materiallari 1-mavzu: investitsiyalarning iqtisodiy mazmuni va mohiyati reja

Xalqaro moliya korporatsiyasi (XMK) 1956 yilda rivojlanayotgan mamlakatlar xususiy sektorini qo’llab-quvvatlash maqsadida tashkil etilgan. A’zo mamlakatlar soni 182 tani tashkil etadi. XMKning asosiy vazifasi bo’lib, rivojlanayotgan mamlakatlarda xususiy investor va moliya institutlariga kapitalni samarali joylashtirishga ko’maklashishda vositachilik qilish hisoblanadi. XMK bozor holatiga yaqin shartlar bo’yicha 12 yil imtiyozli davr bilan 3 yildan 15 yilgacha qarz beradi. Qariyb 80% passivlari moliya bozorlaridan jalb etiladi, qolgan 20%i esa XTTBdan qarzga olinadi. Odatda, XMK boshqa investorlar ishtirokidagi loyihalarni moliyalashtiradi, uning ulushi 25-35%ni tashkil qiladi. Birgalikdagi moliyalashtirish XMK faoliyatining o’ziga xos jihati bo’lib, qarz berishdan tashqari, xususiy korxonalar kapitaliga ham pul qo’yishni amalga oshirishda namoyon bo’ladi.
Investitsiyalarni kafolatlash bo’yicha ko’p tomonlama agentlyak (MIGA) — 1988 yilda a’zo mamlakatlarga xorijiy investitsiyalarni jalb etishni rag’batlantirishda ko’mak berish maqsadida tashkil etilgan. Hozirda agentlikka 174ta mamlakat a’zo bo’lib, jami ajratilgan kafolatlari hajmi 20,9 mlrd. dollarga teng. Agentlik tomonidan 2009 moliya yilida 26 ta loyiha bo’yicha 1.4 mlrd. dollar miqdorida kafolatlar berilgan. Ushbu agentlik rivojlanayotgan mamlakatlarga yo’naltirilgan TTXIni rag’batlantirish maqsadida siyosiy risklardan sug’urtalash yoki kafolatlash xizmatlarini taklif etadi.
Investitsion nizolarni tartibga solishning xalqaro markazi (ICSID) — 1966 yilda tashkil etilgan bo’lib, maqsadi xorijiy investorlar va investitsiyalarni jalb etuvchi mamlakatlar o’rtasida yuzaga kelgan xalqaro investitsion nizolarni arbitraj ko’rib chiqish va tartibga solish mexanizmini ta’minlab berishdan iboratdir. Bundan tashqari ushbu markaz xorijiy investitsiyalar to’g’risidagi qonunchilik aktlari va xalqaro nizolarni arbitraj tartibga solish sohasida tadqiqot ishlarini olib boradi. Hozirgi vaqtda markazga 143 ta mamlakat.