Мащмуд аллащманлы
Yüklə 41,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Molla Cümə
293 Aşıqlarımız Türkiyəyə, Gürcüstana, Qərbi Azərbay- cana, Dağıstana, İrana səfər edir, həm öz şeirlərini oxuyur, yayır, aşkarlayır. Şahidi olurlar ki, böyük ustad Vaqif onlardan qabaq gəlib elin içərisində dolaşır, oralarda çoxdan şair öz gözəl gözəlləmələri ilə hakimdir. Beləliklə, baxın Azərbaycan aşıqları məhz bu yolla Vaqif poeziyasına vaqif olurdular. Molla Cümə şeirləri ilə Molla Pənah Vaqif yaradıcılığı arasında çox aydınlıqla görünən tellər, bağlar var. Böyük aşığımız böyük şairimizin yaradıcılığı ilə necə, nə yolla və harada tanış ola bilərdi? Mən çox inamla və cəsarətlə deyirəm, mənim apardığım müşahidələrimə görə Molla Cümə böyük, ulu şairimizin yaradıcılığına vaqif idi. Ancaq bu sadəcə danışıqdır. Bunu sübuta yetirmək üçün çoxlu axtarışlar, müqa- yisə və təhlillər aparmaq lazımdır. Bunun üçün xüsusi tədqiqat işləri görmək gərəkdir. Əlbəttə, bunu tezliklə birinci axtarışda aşkarlamaq çətindir. Çox ehtiyatla, səbrlə, diqqətlə yoxlamaq, xalqımızın hər iki sənətkarının yaxınlıq və oxşarlığını göstərmək lazımdır. Uzun illər bu iki sənətkarın yaradıcılıqları arasında olan yaxınlıq, tellər və bağlar məni rahat buraxmırdı. Axı bu möcüzədir, özü də çox ibrətamiz bir möcüzədir. Vaqif və Molla Cümə yaradıcılıqları arasında yaxınlıq və oxşarlıq üzə çıxır. Mən bu sahədə kiçik və ilk müşahidə aparmaq qərarına gəldim. Onu da deyim ki, bu yaxınlıq və oxşarlığın çox dərin kökləri var. Bunları axtarmaq, üzə çıxarmaq folklorşünaslıq, ədəbiyyatşünaslıq üçün çox vacib problemlərdən biridir. Mən şəxsən bu işə formal, xüsusi müqayisələrlə baş- lamaq istəyirəm. İlahi, hər iki sənətkarın nə qədər də oxşar, yaxın əsərləri var. Elə bunların özü də sübut edir ki, Molla Cümə Vaqifi, onun dünya şöhrətli yaradıcılığını, xüsusilə də qoşma, təcnis və deyişmələrini yaxşı tanıyır və ürəklə bəhrə- lənirdi. Hər iki sənətkarın eyni bir şeiri üzərində müşahidələr aparmaq uğurludur. Şeirlərində Vaqif əvvəlcə gözəlin portretini çəkir, gö- zəlliklərini, əlamətlərini sadalayır. Molla Cümə isə «gözəl» 294 deyərək müxtəlif mənalar üzərində şeirini tamamlayır. Elə bil Vaqif tərəfindən portreti çəkilmiş gözələ vurulan Molla Cümə ondan çarə istəyir. Başqa sözlə, Molla Cümə gözəli artıq tərif- ləri, əlamətləri aşkar edilmiş hazır gözəldir. Vaqif isə onun gö- zəlliklərini, əlamətləri ilə şeirə gətirir. Vaqif gözəl sözünü müxtəlif mənalarda işlətməklə gözəlin gözəlliyini ustalıqla po- etikləşdirir. Oxucuya aydın olsun ki, söhbət hər iki sənətkarın gözəlin tərifinə elədiyi və bir-birinə oxşar, yaxın olan «gözəl» şeirindən gedir. Vaqif: Gözəl qamət, gözəl gərdən, gözəl üz Gözəl olmaz sən tək olsa, gözəl yüz Gözəl canı munca yetər, gözəl üz Gözəl deyil, etmə, gözəl alı sən. Molla Cümə: Gözəl bircə, gözəl, dayan burada Gözəl dərdim gözəl deyim sənə get Gözəl günüm gözəl qoydun qarada Gözəl, rəhmin gözəl eylə mənə get. Vaqif: Gözəl durub, gözəl gəzib, gözəl bax Gözəl kəlbəm, sal boynuma gözəl bağ Gözəl, seyrü kəşt eyləyib gözəl bağ Gözəl, dər budaqdan gözəl alı sən. Molla Cümə: Gözəl varmı gözəl dərdə dərmanım Gözəl aldı gözəl dinim, imanım Gözəlim sən, gözəl İsmi Pünhanım Gözəl doğru, gözəl cavab denə get. Hər iki sənətkarın elə şeirləri var ki, onlar arasında ox- şarlıq, yaxınlıq göz qabağındadır. Burada istər-istəməz ustad- şagird ənənəsi özünü aydıncasına göstərməkdədir. Vaqif: Bir fitnə fellinin, üzü xallının 295 Bir şirin dillinin qurbanıyam mən. Bir qənd məqallının ləb zülallının Bir ağzı ballının qurbanıyam mən. Molla Cümə: Bir zülfü ənbərə, qaşı peykərə Bir gözü xumara canım peşkəşdir Bir yanaq əhmərə, üzü qəmərə Bir dişi gövhərə canım peşkəşdir. Vaqif: Bir süsən muylunun, səmən boylunun Friştə xoylunun, mələk soylunun Bir cənnət küylünün, Tuba boylunun Bir şümşad qollunun qurbanıyam mən. Molla Cümə: Bir ismi əzbərə, əndamı tərə Bir cavan bəşərə, gözəl düxtərə Bir eşqi əxkərə çox zülümkərə Cüməyəm, əşkara canım peşkəşdir. Vaqif Azərbaycanın aşıq sənətinin ənənələri üzərində pərvəriş tapmışdır. Onun bütün şeirləri öz köklərini Azərbay- can aşıqlarının şeirlərindən götürür. Beləliklə, Vaqif böyük ustad sənətkar, müəlim kimi formalaşmışdır. Bunun ikinci bir tərəfi də var. Azərbaycan aşıq sənətinin ənənələrindən güc- qüvvət alan Vaqif sonralar özündən sonra yetişən aşıqların, ən böyük ustadları da daxil olmaqla ustadı olmuşdur. Vaqifdən sonra elə bir Azərbaycan aşığını tapmaq olmaz ki, o, böyük sənətkarın yaradıcılığından bəhrələnməmiş olsun. Akademik Həmid Araslı yazır ki, XIX və XX əsrlərin aşıqlarının çoxu Vaqifin mövzularını təkrar etmiş, onun kimi qoşmalar yarat- mağa çalışmış, onun qafiyələrini, rədiflərini və bədii ifadələrini dönə-dönə işlətmişlər. Vaqif: Bayram oldu heç bilmirəm neyləyim, Bizim evdə dolu çuval da yoxdu. Yüklə 41,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|