“Матн лингвистикаси” фани бўйича ўқув қўлланма яратилмоқда

α
(bitta) hujra va 
β
(ko‘p) hujra. 
α
ni 
β
dan ajratib turuvchi 
belgilar dastlab umumiy tarzda berilgan: 
α
ko‘rkam (
β 
ko‘rkam emas). 
Keyin hujra ashyolarini birma-bir sanash asnosida o‘rtadagi farq 
ko‘rsatib berilgan: gilam – kiygiz; adras ko‘rpa – bo‘z ko‘rpa; sham’ 
– qora charog‘; Shundan so‘ng hujra egalaridagi farq sanab o‘tiladi: 
α
ning egasi og‘ir tabiatlik, ulug‘ gavdalik, ko‘rkam va oq yuzlik, 
kelishgan, qora ko‘zlik, mutanosib qora qoshliq va endigina murti 
sabza urgan bir yigit. 
β
ning egalarini tabiiyki bu tarzda tasvirlab 

---

bo‘lmaydi. Shu sababli 
β
dagi barcha kishilar ikkita belgida 
umumlashtiradi: engil tabiatlik, serchaqchaq. Farqlashning ifoda 
unsuriga ko‘ra hujra (
α
) –farqlash subyekti hisoblanadi. Chunki 
farqlanayotgan predmet bu – hujradir. Hujralar (
β
) – farqlash nisbati 
bo‘lib hujra(
α
)ning o‘ziga xosligi boshqa hujralar(
β
)ga nisbatan
aniqlanyapti. Farqlash asosi sifatida «ko‘rkamrak» so‘zini olishimiz 
mumkin. Chunki 
α
da mavjud bo‘lgan ko‘rkamlik 
β
da mavjud emas. 
Shu belgi 
α
ning 
β
dan farqini ta’kidlaydi. Farqlashning shakliy
belgilari: «boshqalarga qaraganda» birikmasi yordamida o‘rtadagi 
tafovut yanada bo‘rttirilgan. Farqlash natijasi yozuvchining badiiy 
niyatini aniqlashga olib keladi. Xo‘sh, yozuvchi nima maqsadda 
bunday taqqosni keltiradi? Mazkur ifodalarning badiiy asar mohiyati 
bilan qay darajada aloqadorligi bor? Bu kabi savollar asosida 
farqlashning beshinchi unsuriga javob izlanadi. Keltirilgan parchada 
3 bosqichli farqlar silsilasi mavjudligini sezish qiyin emas. 1-bosqich: 
hujra. 2-bosqich: hujra ashyolari. 3-bosqich: hujra egalari. 
Badiiy asarlardagi bunday holatlarni tahlil qilish orqali 
yozuvchining murakkab konstruksiyali farqlash sillogizmini, 
qiyoslash, chog‘ishtirish mantig‘ini tasavvur etishimiz mumkin 
bo‘ladi.