“Матн лингвистикаси” фани бўйича ўқув қўлланма яратилмоқда

Ibora tarkibidagi ayrim so‘zlarni 
almashtirish
: 
Yаna uch kun jim turib bersangiz, mulla mingan 
velosipeddek
 yuvosh bo‘lib qolasiz.
(S.Ahmad) 
Mingboshining falon – 
falonlari bizni 
ko‘ziga 
iladimi?,-deb xabar ham qilmabmiz. Nega 
indamaysanlar? Og‘zingga
paxta tiqdingmi
hammang? Dunyoda o‘z 
oyog‘iga o‘zi bolta
chopadigan
ahmoq ham bo‘ladimi?
(Cho‘lpon) 
2.
Ibora tarkibini kengaytirish
. Bunda ibora tarkibiga yangi so‘z 
kiritiladi. Tilimizda 
jar solmoq
iborasi mavjud. Cho‘lpon uni 
qo‘shkarnayi bilan jar solmoq
tarzida kengaytiradi: 
Mingboshilikni 
tortib olib, el ko‘zida tamom sharmanda qiladiganday! Abdisamat 
bilan Yodgor echki, Umarali puchuqlar yana 
qo‘shkarnayi bilan jar 
soladiganday
! 3.
Ibora tarkibini qisqartirish
. Ibora tarkibidagi ayrim 
so‘zlarni tushirib qo‘llash tildagi tejamkorlik talabi bilan amalga 
oshiriladi. Ammo yozuvchilar bundan o‘z badiiy-lisoniy maqsadiga 
ko‘ra foydalanadilar. Tilimizda 
qo‘lini yuvib qo‘ltig‘iga urmoq
iborasi 
mavjud bo‘lib, uning ma’nosi «ixlosi qaytib, ishonmay qo‘yib, diqqat-
e’tibordan soqit qilmoq» tarzida izohlanadi. Cho‘lpon «Kecha va 
kunduz» romanida uni mana bunday qisqartirilgan holda qo‘llaydi: 
159
Шомақсудов А. ва бошқ.
Ўзбек тили стилистикаси. –Т., 1974, 70-б. 
160
Йўлдошев Б
. Фразеологик услубият асослари. -Самарқанд, 1999. 

---

Undan 
keyin, 
qishloq 
odamlarining 
shunaqa 
o‘zboshimcha 
harakatlariga yo‘l qo‘yib bersak, oz vaqt ichida qishloqdan