Mavzu: Borliq va tabiat falsafasi

Masalan. siz hour ana shu satrlarni o'qivapsiz. jismingiz va 

xavolingizda. atrofingizda. siz bilan birga yashayotgan. siz biladigan 

va bilmavdigan odamlar jismi. ongi va qalbida ne-ne o'zgarishlar. 

iaravonlar kechmoqda... 

D

еmак, tabiat doimiy о  'zgarishda va 

harakatda, bir holatdan ikkinchi holatga 

о  'tishda, rivojlanishda va 

taraqqiyotda. Siz va bizning umrimiz esa, ana shu cheksizlikning bir 

lahzasi, jismimiz va jonimiz ham azaliy va abadiy o'zgarishlar 

jarayonidagi olamning mojizasidir. Bu olamda aynan siz va bizning 

dunyoga kelganimiz ham ana shunday mo'jizadir. Biz esa  mana  shu 

yorug' olamda  

о'tganlarning kelajakdagi avlodlar bilan bog'lanishida 

 

bir halqamiz, xolos va aynan ana shunday bo'lganligi uchun ham 

tabiat, jamiyat, rivojlanish va taraqqiyot qarshisida doimiy qarzdormiz-

Bu qarzdorlik dunyoga bizgacha nelganlar va ketganlar, keladiganlar va 

kelmaydiganlar, kela olganlar va 

ке1а  olmaganlar ruhi qarshisidagi 

chuqur mas 'uliyat hissidir. 

 

Inson tomonidan 

пот qo 'yilgan dunyolar hech qachon bir-biridan 

ajralib, alohida holda mavjud bo'lmagan. Ular ham bir-biri bilan uzviy 

aloqadorliidarda bo'ladi va ulaming bin ikkinchisidan kelib chiqadi. 

Odatda, kamroq aloqadorliidarga ega bo'lgan sistema unga nisbatan 

---

ko'proq aloqadorlikiarga ega bo'lgan sistemaga qarganda murakkabroq 

va tasruciliy jihatdan uyushganroq bo'ladi. Bu erda ham ana shu qoida 

amal qiladi. 

 

Anorganik dunyoda in'ikosning eng sodda va quyi shakli — 

mexanik in'ikos faoliyat ko'rsatsa, organik dunyoda unga nisbatan 

murakkabroq ko'rinishdagi biologhc in'ikos namoyon bo'ladi. Bunday 

in'ikosning o'ziga xos bo'lgan tomoni tanlovchanlik, seskanuvchanlik va 

maqsadga muvofiq harakat qilishdir, jamiyatda esa, in'ikosning eng oliy 

shakli sotsial in'ikos faoliyat ko'rsatadi. Bu in'ikos o'zida in'ikosning 

boshqa shakllarini ham qamrab olgan bo'ladi. Ongli va yuqori doirada 

uyushgan faol in'ikos,  aloqadorlik, xatti-harakatlar ijtimoiy dunyoga 

xosdir. 

 

Borliq shakliy struktura darjalarining balki biz hali bilmaydigan 

yanada murakkabroq turlari ham bordir, lekin ular hali bizning 

tushunchalarimiz  doirasiga sig'maydi. Xullas, borliqning tashkiliy     

struktura darajalari bir-biridan aloqadorliklarining soni va sifati 

jihatidan, energiya va informatsiya almashish xususiyati bilan, faolligi 

va uyushganligi darajasi bilan farq qiladi. 

 

Hayot nima? Borliqning eng murakkab shakllaridan biri hayot va 

uning  mohiyati haqida to'xtalaylik. Biz hayot ekanmiz, olamni bilamiz. 

Hayotning xilma-xil turlari, shakllari borki, ular borliqning moddiy 

shaklini haraxatga keltirishda, boshqarishda asosiy o'rin tutadi. 

Hayotning eng murakkab shakli inson hayotidir. Bu inson ruhiyati, ongi, 

tafakkuri bilan chambarchas bog'langan. Har bir odamga bir 

marotabagina hayot kechirish imkoniyati berilgan. Insonning qadr-

qimmati shu hayotni qanday o'tkazganligi bilan o'lchanadi. 

---

 

Odamning tabiati va hayoti 

и  yashayotgan jamiyatdagi ijtimoiy 

inuhitga ham bog'liq. Farovon jamiyatda insonlar ham farovon hayot 

kechirishadi. Qashshoq jamiyatda esa qashshoqlik tomir otadi. Demak, 

jeniyatimizni qanchalik farovon qilsak, unda yashaydigan insonlarning, 

kelgusi avlodlarimizning hayoti ham shunchalik baxtli va farovon 

bo'ladi. Hayotning vujudga kelishi va mohiyati haqida hanuzgacha 

olimlar bir nuqtai nazarga kelishmagan . Har bir insonnig hayoti 

takrorlanmas va o'ziga xosdir. Balki stanokning bir detali o'rniga boshqa 

detalni qo'yish bilan stanok to'xtab qolmas. Ammo bir  otaning o‘rnini 

boshqa ota, bir do'stning o'rnini boshqa do'st bosa olarmikin? Shunday 

екаn,       har bir odam takrorlanmas va o'z o'mida qadrli.lnsonni, uning 

hayotini qadrlash muhim ijtimoiy vazifadir. 

 

Insonning yaxshi hayot kechirishi, bir tomondan, u yashayotgan 

jamiyatga bog'liq bo'lsa, ikkinchi tomondan, tabiiy muhitga bog'liq. 

Butun tarixiy taraqqiyot davomida inson bilan tabiat o'rtasidagi 

munosabat takomillashib borgan. Inson tabiiy muhitsiz, suv, havo, 

quyosh va tuproqsiz yashay olmaydi. Bu unsurlar uning tiriicchiligini 

ta'minlaydi. Bunday qulay sharoit inson uchun faqat Yer sharida 

mavjuddir. 

 

Yerning hayot tarqalgan qismi biosfera deb ataladi.