Mavzu: Chuyan turlari, tasnifi, tarkibi, xossalari, markalanishi va qoʻllanilishi

Oksidlarda
rudalarda
Magnitli temirtosh	Magnetit	^Fe3^O4	72,2	40-65	Qoramtir

Qizil temirtosh	Gematit	^Fe2^O3	70,0	50-60	Qizil qoramtir qizilgacha
Qo‘ng‘ir temirtosh	Limonit	^2Fe2^O3 ^x ^3H2^O	60,0	30-50	Jigarrang sariqdan qora qo‘ng‘irgacha
Shpat temirtosh	Siderit	^FeCO3	48	30-40	Sarg‘ish va kulrang

Shuni aytish kerakki,ba’zi temir rudalari tarkibida temirdan tashqari oz miqdorda Cr, Ni, W, Cu, Ni, Mo va boshqa metallar ham uchraydi.Ushbu keltirilgan elementlar cho‘yan xossalarini yaxshilaydi va legirlovchi elementlar deb ataladi,ulardan orlingan cho‘yanlarni legirlangan cho‘yanlar deb ataladi.

Domna pechida eritish uchun tayyorlanadigan shixta tarkibiga temir rudasidan tashqari marganets rudasi va domna flyuslari qo‘shiladi.
Marganetsli ruda ayrim markali cho‘yanlarni eritishda shixta tarkibidga qo‘shiladi. Marganetsli rudalarda marganetsning miqdori 20 – 25 %; tashkil etadi va u rudada MnO₂ – pirolyuzit va boshqa ko‘rinishda uchraydi.
Domna flyuslari – domna jaryonida ruda tarkibidagi qolgan qiyin eruvchan bo‘sh jinslar va yoqilg‘ining yonishidan hosil bo‘ladigan kuldan qutilish maqsadida shixtaga qo‘shiladi. Flyus sifatida ohaktoshdan (CaCO₃), dolomit (CaCO₃∙MgCO₃), qum tuproq (SiO₂) va boshqa moddalardan foydalaniladi. Flyus ruda tarkibidagi begona qo‘shimchalarni xamda yoqilg‘i kulini biriktirib shlakka o‘tkazib, jarayonni bir maromda borishini, kutilgan tarkibli,sifatli cho‘yan olishni ta’minlaydi.
Domna pechida temir rudalarini eritishda yoqilg‘i qo‘llaniladi. Domna jarayonida yoqilg‘i nafaqat issiqlik manbai, balki temir oksidlarini tiklash manbaidir. Domna jarayonida qo‘llaniladigan asosiy yoqilg‘i bu koksdir.
Hozirgi vaqtda cho‘yanni suyuqlantirib ishlab chiqarishda faqat 5% hom temir rudasidan foydalaniladi, temir rudasining 95 % suyuqlantirishdan avvlal jarayonga tayyorlanadi.

2.