Mavzu: Davlat byudjeti va davlat maqsadli jamg’armalari byudjeti daromadlari ijrosi hisobi

O‘zbekiston Respublikasida davlat byudjeti g‘azna ijrosini tadbiq etish bosqichlari

yillar	Amalga oshirilgan tadbir	Asos
2002	Davlat moliyasini boshqarishni isloh qilish loyihasini amalga oshirish boshlandi	O‘zR VMning “Davlat moliyasini boshqarishni isloh qilish loyihasini amalga oshirishga tayyorlanish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 144-son Qarori (26.04.2002)
2004	Davlat byudjeti g‘azna ijrosining qonuniy-huquqiy asosi yaratildi	O‘zbekiston Respublikasining “Davlat byudjeti g‘azna ijrosi to‘g‘risida”gi 664-II sonli Qonuni (26.08.2004)
2005	Samarqand, Toshkent viloyati va Toshkent shahrida g‘aznachilik tizimini joriy qilish bo‘yicha tajriba loyihasi boshlandi	O‘zR VMning “Davlat moliyasini boshqarishni isloh qilish loyihasini amalga oshirishga tayyorlanish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 144-son Qarori (26.04.2002)
2006	Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Buxoro, Namangan, Surxondaryo, Sirdaryo, Xorazm viloyatlari va Toshkent shahrida davlat byudjeti g‘azna ijrosi bosqichma-bosqich joriy qilindi	O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining "O‘zbekiston Respublikasining 2006 yilgi asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlari prognozi va Davlat byudjeti parametrlari to‘g‘risida"gi PQ-244- sonli qarori (27.12.2005)
2007	Barcha hududlarda davlat byudjeti g‘azna ijrosi joriy qilindi, O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining G‘aznachiligi va uning hududiy bo‘linmalari tuzildi	O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Davlat byudjeti g‘azna ijrosi tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-594 sonli Qarori (28.02.2007)
2009	Davlat maqsadli jamg‘armalari va boshqa byudjetdan tashqari fondlarning g‘azna ijrosi joriy qilindi, byudjet tashkilotlarining byudjetdan tashqari mablag‘lari bo‘yicha daromad va xarajatlari g‘azna ijrosi yo‘lga qo‘yildi	O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining "O‘zbekiston Respublikasining 2009 yilgi asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlari prognozi va Davlat byudjeti parametrlari to‘g‘risida"gi PQ-1024- sonli qarori (29.12.2008)
2010	Tajriba tariqasida davlat byudjetining bojxona orqali tushuvchi daromadlari ijrosi g‘aznachilik orqali amalga oshirila boshladi	PQ-1245-sonli qarori (22.12.2009)
2011	Davlat xaridlari bo‘yicha hukumat komissiyasining ishchi organi O‘zR MV G‘aznachiligi deb belgilandi.	O‘zR Prezidentining “Davlat xaridlari tizimini muqobillashtirish va ularga kichik biznes sub’ektlarini jalb qilishni kengaytirish to‘g‘risida”gi PQ-1475-sonli qarori (17.02.2011)
2012	Davlat byudjetining daromadlari va xarajatlari G‘aznachilikning Yagona g‘azna hisobvarag‘idan amalga oshirila boshlandi	Tegishli normativ-huquqiy hujjatlar asosida

1. 2002 yilda “Davlat moliyasini boshqarishni isloh qilish” loyihasi ma’qullandi hamda uni tayyorlash va amalga oshirish bo‘yicha mas’uliyat Moliya vazirligiga yuklatildi. Mazkur loyihaning maqsadi “davlat moliyasini boshqarishni takomillashtirish, zamonaviy kompyuterlar va axborot texnologiyalaridan foydalangan holda byudjet mablag‘larining samarali sarflanishini ta’minlash, byudjet ijrosining yangi tizimini yaratishdan iborat” bo‘ldi.

2. 2004 yilda O‘zbekiston Respublikasining “Davlat byudjetining g‘azna ijrosi to‘g‘risida”gi Qonunini qabul qilindi. Bu Qonun byudjet xarajatlarini boshqarish va nazorat qilish jarayonlariga keskin o‘zgartirishlar kiritdi. Ushbu Qonunning maqsadi O‘zbekiston Respublikasi davlat byudjetining (shu jumladan davlat maqsadli jamg‘armalarining) va byudjet tashkilotlarining byudjetdan tashqari mablag‘larining g‘azna ijrosi sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat. “Davlat byudjeti g‘azna ijrosi to‘g‘risida”gi Qonunning qabul qilinishi o‘z navbatida byudjetdan mablag‘ oluvchilarning tovarlarni etkazib beruvchilar o‘rtasidagi shartnomalarini ro‘yxatdan o‘tkazish hamda ularning xarajatlarini to‘lashga qaratilgan byudjet mablag‘larining harakatini nazorat qilish tartibini aniqlash va belgilashni taqozo etadi.
1. 2005 yilda Moliya vazirligi tarkibida davlat byudjetining g‘azna ijrosini joriy qilish uslubiyoti boshqarmasi tashkil etildi. Davlat byudjetining g‘azna ijrosi tizimini joriy etish – keng qamrovli masala bo‘lib, o‘zaro bog‘liq bo‘lgan qator masalalarni hal qilishni talab etardi, xususan, g‘aznachilik faoliyatining uslubiy asoslarini shakllantirish, hisob va hisobot tizimini qayta tuzish, yagona g‘azna hisobvarag‘ini ochish va shu kabi masalalar Uslubiyot boshqarmasi faoliyatining diqqat markazida bo‘ldi va byudjetning g‘azna ijrosi metodologiyasini yaratishga qaratildi.
2. 2007 yilda respublikaning barcha hududlarida davlat byudjetining g‘azna ijrosi elementlari joriy etildi, davlat byudjeti xarajatlarining iqtisodiy tasnifiga ko‘ra barcha guruhlari bo‘yicha ijrosi g‘aznachilik bilan qamrab olindi.
3. 2007 yilda Davlat byudjetining g‘azna ijrosini tadbiq etish hisobiga byudjet tizimini yanada isloh etish, zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalangan holda byudjet mablag‘larining maqsadli sarflanishi ustidan nazoratni kuchaytirish, barcha darajalardagi byudjet daromadlari va xarajatlarini boshqarish samaradorligini oshirish maqsadida Moliya vazirligi Davlat byudjetining g‘azna ijrosini tadbiq etish va uslubiyoti boshqarmasi hamda mahalliy moliya organlarining g‘aznachilik bo‘linmalari negizida O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi G‘aznachiligi va uning hududiy bo‘linmalari tashkil etildi.
4. 2009 yilda davlat byudjeti bilan birgalikda, davlat maqsadli jamg‘armalarning ham ijrosi g‘aznachilik tizimiga o‘tdi. Bu maqsadda davlat maqsadli jamg‘armalari mablag‘lari harakatini ta’minlovchi tegishli banklardagi ularning hisobraqamlari yopilib, G‘aznachilikda ular uchun shaxsiy hisobraqamlar ochildi va ularning daromadlari tushumi va harajatlari to‘lovi shu hisobraqamlardan amalga oshirila boshlandi.
5. 2010 yildan boshlab tajriba tariqasida davlat byudjetining bojxona orqali tushuvchi daromadlari ijrosi g‘aznachilik orqali amalga oshirila boshladi;
6. 2011 yildan boshlab yangi byudjet tasnifiga asoslangan, davlat byudjeti g‘azna ijrosini amalga oshirishga xizmat qiluvchi G‘aznachilik dasturiy majmui ishga tushirildi.
7. 2011 yilning 7 fevralida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Davlat xaridlari tizimini muqobillashtirish va ularga kichik biznes sub’ektlarini jalb qilishni kengaytirish to‘g‘risida”gi PQ-1475-sonli qarori qabul qilindi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarorida ko‘rsatilgan vazifalarning bajarilishini ta’minlash uchun Vazirlar Mahkamasi huzurida Davlat xaridlari bo‘yicha hukumat komissiyasi tashkil qilindi va uning ishchi organi O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi G‘aznachiligi deb belgilandi. G‘aznachilik tashkiliy tuzilmasi tarkibida esa “Davlat xaridlarini amalga oshirish jarayoni monitoringi axborot-tahlil bo‘limi” tarkib topdi.
8. 2012 yilning 1 yanvaridan boshlab O‘zbekiston Respublikasi “Davlat byudjetining g‘azna ijrosi to‘g‘risida”gi qonuni talablaridan kelib chiqib, Davlat byudjetining daromadlari va xarajatlari G‘aznachilikning Yagona g‘azna hisobvarag‘idan amalga oshirila boshlandi. Yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan davlat byudjetiga o‘tkaziladigan soliqlar va majburiy to‘lovlar banklar tomonidan qabul qilinadigan va belgilangan tartibda 23402-, 23403-, 23407-, 23409-, 20207-, 20205- va 23411-sonli balans hisobvaraqlarda ochilgan shaxsiy hisobraqamlarga (ShHR) kirim qilinadigan va ular hisobidan tegishli byudjetlar va Davlat maqsadli jamg‘armalari hisobiga belgilangan miqdorlarda ajratmalar amalga oshiriladigan tartib joriy etildi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007 yil 1 noyabrdagi PP-721 sonli Qaroriga muvofiq ravishda mamlakatimiz hududlarida “Davlat moliyasini boshqarish tizimini isloh qilish” loyihasi muvaffaqiyatli amalga oshirilmoqda. Mazkur loyiha negizida amaldagi davlat moliya tizimining faoliyatini yorituvchi informatsion tizimni takomillashtirish ko‘zda tutilgan. 2009-2012 yillar mobaynida nomi yuqorida keltirilgan qarorga muvofiq mamlakatimizda “Davlat moliya tizimini boshqarishning informatsion tizimi” deb nomlangan zamonaviylashtirilgan amaliy dastur bilan ta’minlash amalga oshirildi. Mazkur dastur yordamida butun respublikamiz hududida g‘aznachilik faoliyati nuqtai nazaridan davlat byudjetining ijrosini, shu jumladan, uning daromadlari qismini ta’minlash bilan bog‘liq barcha jarayonlarni qamrab olishga imkoniyat yaratiladi. Ayni vaqtda hozirgacha amal qilib kelayotgan, turli darajadagi byudjetlar uchun birdek ochiq bo‘lgan tranzit tarzida harakatlanishi mumkin bo‘lgan daromad (tushum)lar kirim qilinadigan maxsus hisob-kitob raqamlari yopilib, ularning o‘rniga “Davlat moliyasini isloh qilish” majmuaviy dasturi bo‘yicha davlat byudjetining daromadli qismiga kelib tushadigan tushumlar uchun alohida shaxsiy schyotlar ochilishi joriy etildi. Moliya vazirligi G‘aznachiligi hamda uning joylardagi hududiy bo‘linmalarining funktsional faoliyatini amaliy va normativ-huquqiy jihatdan ta’minlash uchun tegishlicha shart-sharoitlar yaratilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi G‘aznachiligi o‘z zimmasiga yuklatilgan funktsional faoliyatni amalga oshirish davomida joriy qonunchilik talablariga, shuningdek, ayni turdagi faoliyatga taalluqli jahon standartlariga muvofiq ish yuritilishi ta’minlanadi. G‘aznachilikning joriy paytdagi tashkiliy tuzilmalari “Davlat moliyasini isloh qilish” majmuaviy dasturining amaliyotga bevosita tadbiq etilish vaqtiga kelib ma’lum darajada optimallashtiriladi. Buning uchun mavjud tizim negizida moddiy-texnik, informatsion va kadrlar bilan ta’minlanish jihatlaridan muayyan yangilanishlar qilinadi. Davlat byudjeti daromadlari bo‘yicha g‘azna ijrosini tashkil qilishni amalga oshirish borasida joylardagi g‘aznachilik bo‘linmalari tomonidan quyidagi ustuvor vazifalar bajarilishi lozim:  davlat byudjetiga kelib tushgan mablag‘larni ajratib berilishi lozim bo‘lgan turli darajadagi byudjetlarning hisob-kitob raqamlariga o‘tkazib berish bilan bog‘liq operatsiyalarni amalga oshirish;  davlat byudjetining daromad qismi bo‘yicha g‘aznachilik funktsiyalarining bajarilishi yuzasidan tegishlicha hisobotlar tayyorlash va buxgalterlik hisobotlari olib borish, bajarilgan barcha funktsional jarayonlarga taalluqli ma’lumotlarni G‘aznachilikning Bosh kitobida aks ettirib borish;  davlat byudjetining daromadlari qismi, davlat maqsadli va byudjetdan tashqari jamg‘armalari bo‘yicha zarur ma’lumotlarni yig‘ish, o‘rganib chiqib tahlil qilish va olingan natijalarni mutasaddi davlat tashkilotlari (davlat soliq va bojxona organlari)ga taqdim etish;  davlat byudjetining daromad qismiga soliq va boshqa xil majburiy to‘lovlarning tushirilishi, me’yoridan ortiqcha ushlanib qolingan soliq va boshqa xil majburiy to‘lovlar summasining qaytarib berilishi bilan bog‘liq ma’lumotlarni to‘plash, qayta ishlash va tegishlicha ma’lumot tayyorlash;  “Bank - G‘aznachilik” dasturi orqali Yagona g‘azna hisobraqamiga byudjetning kirim qismiga tushiriladigan tushumlarni qabul qilib olish operatsiyalarini bajarish;
 Moliya masalalari bilan shug‘ullanuvchi mutasaddi davlat organlariga turli darajadagi byudjetlarning kirim qismiga tushayotgan mablag‘lar haqida ma’lumotlar berib borish;
 Joriy qonunchilik normalariga muvofiq davlat byudjetining daromadli qismiga tushiriladigan mablag‘lar bilan ishlashga doir boshqa xil operatsiyalarni bajarish. Ma’lumki, “Davlat moliyasini isloh qilish” loyihasini amalga oshirish yo‘nalishlaridan biri sifatida byudjet tasnifi, byudjet hisobi va hisobotini takomillashtirish belgilangan.
Byudjet tasnifi davlat byudjeti va davlat maqsadli jamg‘armalari byudjetlaridan mablag‘ oluvchi tashkilotlarga qo‘llaniladi hamda Davlat byudjeti va davlat maqsadli jamg‘armalari byudjetlarini tuzish, ko‘rib chiqish, qabul qilish va ijro qilish, shuningdek Davlat byudjeti va davlat maqsadli jamg‘armalari byudjetlari ijrosi to‘g‘risidagi hisobotlarni tayyorlash maqsadida foydalaniladi.
O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2010 yil11 oktyabrda 2146- son bilan ro‘yxatga olingan “O‘zbekiston Respublikasi byudjet tasnifini qo‘llash bo‘yicha yo‘riqnoma”ga muvofiq, yangi byudjet tasnifi 2011 yil 1 yanvardan amalga kiritildi.
Ushbu yo‘riqnomaga ko‘ra, byudjet tasnifi O‘zbekiston Respublikasi Davlat byudjeti, davlat maqsadli jamg‘armalari tuzilmasiga kiruvchi byudjetlar daromadlari va xarajatlarini, shuningdek uning taqchilligini moliyalashtirish manbalari guruhlanishi bo‘lib, davlat byudjetini tuzish, ko‘rib chiqish, qabul qilish hamda ijro etish maqsadida byudjet ma’lumotlarini tizimga solish uchun foydalaniladi va u byudjet ma’lumotlari xalqaro tasnif tizimlarining aynan shunday ma’lumotlari bilan qiyoslanishini ta’minlaydi.
Davlat byudjeti daromadlarining tasnifi barcha darajadagi byudjetlar daromadlari, davlat maqsadli jamg‘armalari hamda byudjet tashkilotlarining byudjetdan tashqari daromadlarining guruhlanishidan iborat.
21 koddan iborat bo‘lgan daromadlar tasnifi tuzilmasi to‘rt qismli ko‘rinishga ega:
 mablag‘lar manbasi va byudjetlar darajasi tasnifi;
 daromadlar turi;
 hududiy tasnif.
Xarajatlar tasnifi. Davlat byudjeti, davlat maqsadli va boshqa byudjetdan tashqari jamg‘armalar xarajatlari tasnifi barcha byudjet darajalari xarajatlari guruhlanishini o‘zida ifodalaydi hamda davlat boshqaruvi va mahalliy o‘zini o‘zi boshqarish sektori birliklari asosiy funktsiyalarini bajarishiga, ijtimoiyiqtisodiy vazifalarni hal qilishiga byudjet mablag‘larini yo‘naltirilishini aks ettiradi.
Xarajatlar tasnifi quyidagilardan iborat:
 mablag‘lar manbasi va byudjetlar darajasi tasnifi;
 hududiy tasnif;
 xarajatlarning vazifa jihatidan tasnifi;
 xarajatlarning iqtisodiy tasnifi;
 xarajatlarning iqtisodiy tasnifi (xarajatlar guruhi bo‘yicha);
 tashkiliy tasnif;
Davlat byudjeti taqchilligini moliyalashtirish manbalari tasnifi ularni moliyalashtirishning ichki va tashqi manbalari bo‘yicha guruhlanishidan iborat. Xulosa qilib aytganda, byudjet amaliyotida amalga oshirilayotgan tadbirlar amaldagi byudjet tasnifini ham takomillashtirishni taqozo etadi. G‘aznachilik tizimi samarali faoliyat qilishi uchun byudjet daromadlari va xarajatlarining mukammal ishlab chiqilgan funktsional va iqtisodiy tasnifi bo‘lishi lozim.
Davlat mablag‘lari bilan amalga oshiriladigan operatsiyalarning buxgalteriya hisobini bank tizimidan G‘aznachilikka o‘tkazilishi bilan barcha operatsiyalar yagona G‘aznachilik tizimining Bosh kitobida aks ettiriladi. Bunda konsolidatsiyalashgan byudjetni ijro etishda, davlat moliyasi bilan amalga oshiriladigan barcha jarayonlarni o‘z vaqtida va aniq hisobini yuritishda G‘aznachilikning hisob-kitob schyotlari byudjet daromadlari va xarajatlarining tasniflash tizimiga mos kelishi kerak bo‘ladi. Bundan tashqari, G‘aznachilikning ma’lumotlar bazasida barcha ma’lumotlar byudjet tasnifiga asosan guruhlanadi. Davlat moliyasini isloh qilish loyihasining yana bir yo‘nalishi – bu byudjet tashkilotlarida avtomatlashtirilgan buxgalteriya hisobini joriy etish va uni G‘aznachilikning yagona axborot tizimi bilan uyg‘unlashtirishdan iborat. O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirining 2013 yil 30 apreldagi 63-sonli “O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tizimida hamda byudjet tashkilotlarida zamonaviy axborot kommunikatsiya texnologiyalarini yanada takomillashtirish va joriy etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi buyrug‘iga muvofiq, 2013 yil davomida “O‘zASBO” Kompyuter dasturini sinovdan o‘tkazish va bir qator mahalliy byudjetlardan mablag‘ oluvchilarning hammasini “O‘zASBO” kompyuter dasturiga ulash ishlari olib borildi.
“O‘zASBO” kompyuter dasturi davlat byudjetidan byudjet mablag‘lari oluvchilarning, shu jumladan respublikaning barcha mintaqalarida joylashgan byudjet tashkilotlarining moliyaviy-hisob bo‘limi xodimlari tomonidan buxgalteriya hisobi bo‘yicha operatsiyalarni yuritishni avtomatlashtirish jarayoni uchun mo‘ljallangan bo‘lib, byudjet tashkilotlaridagi buxgalteriya hisobini kompleks avtomatlashtirishni ta’minlaydi. “O‘zASBO” KD:
 byudjet tashkilotlaridagi buxgalteriya hisobining to‘liq tsiklini o‘z ichiga olgan buxgalteriya hisobi bo‘yicha operatsiyalarni avtomatlashtiradi;
 “Byudjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobi bo‘yicha Yo‘riqnoma”ning va byudjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobi va hisoboti bo‘yicha boshqa me’yoriy-huquqiy hujjatlarning talablariga to‘liq muvofiqlikni ta’minlaydi;
 Moliya vazirligining ma’lumotlar markazida byudjet tashkilotlari ma’lumotlarining markazlashtirilgan tarzda saqlanishi va yuqori ishonchliligini ta’minlaydi;
 “G‘aznachilik-4” KD va boshqa mavjud kompyuter dasturlari bilan integratsiyalashuv uchun keng imkoniyatlar beradi;
 byudjet tashkilotlari mablag‘larini jiddiy tejaydi, shu jumladan Moliya vazirligi va moliya organlari bilan o‘zaro ta’sirlashuv asosida;
 byudjet tashkilotlari xodimlariga dasturdan foydalanish huquqini beradi, ular Moliya vazirligining Axborot-hisoblash markazidan olingan “O‘zASBO” KDga kirish uchun loginlar va parollarga muvofiq Moliya vazirligining dasturiy maydonchasidan foydalanishlari mumkin.
“O‘zASBO” KDni joriy etish bo‘yicha ishlar natijasida quyidagi maqsadlarga erishiladi:
 barcha byudjet tashkilotlari uchun yagona “O‘zASBO” KD versiyasi yaratilgan va qo‘llaniladi, bu unga o‘zgarishlarni markazlashtirilgan tarzda kiritish, shuningdek ma’lumotlarni ishonchli saqlash va rezervlashni ta’minlaydi;
 barcha mintaqalarda joylashgan byudjet tashkilotlarining buxgalteriya hisobi va hisoboti bo‘yicha ma’lumotlar bazasi tuzilmasi yaratilgan;
 buxgalteriya hisobi va hisobotining yagona metodologiya bo‘yicha yuritilishini ta’minlaydigan markazlashtirilgan ma’lumotlar bazasi yaratilgan;
 tarixiy xronologiyani kuzatib borish, hisob davrlari, shu jumladan byudjet tashkilotlarining avvalgi yillardagi faoliyati davrlari bo‘yicha hisob yuritish imkoni berilgan;
 tegishli me’yoriy-huquqiy hujjatlarda nazarda tutilgan analitik va sintetik hisob yuritish bo‘yicha registrlarni (vedomostlar, Bosh kitob va h.k.), turli joriy va davriy hisobotlarni (1-, 2-son shakllar, balans va unga ilovalar va h.k.) yuritish va ularni qog‘ozga tushirish imkonini beradi.
Dastur umumiy markazlashtirilgan serverga, saqlash va ma’lumotlarni ishlash bo‘yicha yagona tizimga ega bo‘lgan yagona integratsiyalangan apparatdasturiy kompleksdir. Foydalanuvchilar dasturdan foydalanish uchun WEBtexnologiyalarni qo‘llagan holda Moliya vazirligining dasturiy maydoniga kiradilar (http://www.mdm.uz).
“O‘zASBO” KD tarkibiy tuzilmasi funktsionallikni boshqaruv darajalari bo‘yicha taqsimlashni, boshqa turdosh axborot tizimlari bilan informatsion o‘zaro ta’sirlashuvni o‘z ichiga oladi.
“O‘zASBO” KD amaliy dasturiy ta’minotning boshqa tizimlar bilan o‘zaro axborot ta’sirlashuvi “G‘aznachilik” KD, shuningdek dasturiy komplekslar o‘rtasidagi himoyalangan aloqa kanallari orqali moliyaviy axborotning yagona ma’lumotlar bazasi bilan axborot ta’sirlashuvidan iborat.
Byudjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobi va hisobotini yuritish bilan bog‘liq boshqa axborot “G‘aznachilik” KD dan “O‘zASBO” KDga quyidagi ma’lumotlar bilan almashiniladi:
 byudjet tashkilotlarining “G‘aznachilik” KD da ochilgan tegishli shaxsiy hisobvaraqlarida mablag‘larning harakati haqida axborotni berish;
 byudjet tashkilotlarining tovarlar (ishlar, xizmatlar) etkazib beruvchilari bilan ro‘yxatga olingan (qaytarilgan) shartnomalari haqida axborot;
 byudjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobi va hisobotini yuritish bilan bog‘liq boshqa axborot.
Dastur bir vaqtda 30000 tagacha foydalanuvchining qulay ishlashini ta’minlay oladi. Bunda xodimlarning, dastur bilan bevosita ishlaydigan xodimning axborot texnologiyalari sohasidagi malakasi davlat sektoridagi ofis xodimining axborot texnologiyalari bo‘yicha bilimlariga qo‘yiladigan talablar bilan cheklanishi mumkin.
Byudjet mablag‘larini oluvchilarning FES xodimlari tomonidan buxgalteriya hisobini yuritish va buxgalteriya hisobi bo‘yicha hisobotlarni chiqarish bilan bog‘liq operatsiyalarning, shuningdek ma’lumotlar bazasining ma’murlanishi Moliya vazirligi axborot-hisoblash markazi xodimi – bosh administrator tomonidan nazorat qilinadi, bu xodim foydalanuvchilar rollarini belgilaydi, ularga login va boshlang‘ich parolni beradi, barcha zarur ma’lumotnomalarni (Moliya vazirligining davlat byudjeti bosh boshqarmasi bilan kelishgan holda), shu jumladan buxgalteriya hisobi registrlari va tegishli hisobotlar registrlarini boshqaradi.
Xulosa qilib aytganda, O‘zbekiston Respublikasida davlat moliyasini boshqarish tizimidagi islohotlardan ko‘zlangan maqsad va vazifalar tadrijiy rivojlanish asosida ma’lum darajada muvaffaqiyatli bajarilmoqda. Erishilgan natijalar esa davlat mablag‘larini samarali boshqarish, mablag‘larning harakati shaffofligiga erishish, byudjet mablag‘larini sezilarli tejash, ajratilayotgan mablag‘larning maqsadli ishlatilishiga erishish va pirovardida davlat byudjetining samarali ijro etilishini ta’minlashda o‘z aksini topmoqda.
G‘aznachilik yagona axborot tizimining takomillashuvi
Hozirgi kunda davlat byudjeti daromadlari va xarajatlari kassa ijrosi O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi g‘aznachiligining O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankida ochilgan hisob-kitob raqami hamda hududiy g‘aznachilik bo‘linmalari uchun ochilgan hisob-kitob raqamlari orqali amalga oshirilmoqda. Bunday tartibda faoliyat yuritish uchun uslubiy va texnikaviy asos vazifasini “G‘aznachilik” deb nomlangan maxsus majmuaviy dastur xizmat qilmoqda.
“Davlat moliyasini isloh qilish” majmuaviy dasturining turli modullari orasida tegishli informatsiyalar bilan almashinuv jarayonlari modullararo mexanizmlar yordamida amalga oshiriladi. Ushbu mexanizmlar paketning o‘zak qismida hamda modul tizimining alohida sozlash tizimlarida joylashtirilgan. Modul paketining o‘zak qismi normativ-spravochnik tipidagi informativ blokka ham ega. Ushbu informativ blok negizida bajariladigan operatsiyalar klassifikatori, G‘aznachilik hamda bank bo‘linmalari haqidagi spravochniklarda saqlab qo‘yiladi. “Daromadlarni boshqarish” moduli yordamida davlat byudjetiga kelib tushadigan soliq to‘lovlari va boshqa xil majburiy to‘lovlarning turlari va qaysi bir byudjetga tushirilishi lozimligiga qarab ro‘yxatga olib borish, belgilab qo‘yilgan normativlarga muvofiq turli darajali byudjetlarga tushiriladigan mablag‘larning kundalik taqsimlanishi haqida ma’lumotlar olish, Yagona g‘azna hisobraqamiga tushayotgan mablag‘lar haqidagi kundalik ma’lumotlarni jamlash, byudjetga kundalik kelib tushgan soliq to‘lovlari va ularning taqsimoti haqida ma’lumotlar bilan tanishib borish mumkin bo‘ladi. Davlat byudjet(lari)ning kirim qismiga tushadigan mablag‘lar jumlasiga amaldagi qonunchilik normalariga muvofiq joriy etilgan soliq to‘lovlari hamda boshqa xildagi majburiy to‘lovlar (ular haqidagi to‘liq ma’lumot “G‘aznachilik” dasturining spravochniklarida saqlanadi) kiritiladi. Soliq to‘lovchi sub’ektlar byudjetga tushiriladigan mablag‘larni barcha bank bo‘linmalarida amalga oshirishi mumkin, o‘z navbatida mazkur bank bo‘linmalari qabul qilingan mablag‘larni O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining Toshkent shahridagi Bosh boshqarmasi Hisob-kitob kassa markazi (HKM) da ochilgan YaG‘HR ga tegishli maxsus hisob-kitob raqamiga o‘tkazib berishi lozim bo‘ladi. Byudjetga to‘lanadigan to‘lovlar naqd pul ko‘rinishida yoxud pul o‘tkazish yo‘llari bilan amalga oshirilishi mumkin. To‘lov operatsiyalari pul o‘tkazish yo‘li bilan bajarilganida zimmasidagi majburiyatlarini bajaruvchi sub’ektning zarur rekvizitlari (daromadlar kirim qilinadigan shaxsiy hisob-kitob raqamining kodini, soliq to‘lovchining identifikatsion raqamini (INN), kirim operatsiyalarining administratori (DSI, Bojxona organi)ning kodini, to‘lovlar qachon amalga oshirilgani haqidagi ma’lumot, YaG‘HRning hisob-kitob raqami ochilgan agent-bankning kodini) aks ettirilishi shart. O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi G‘aznachiligining bo‘linmalari taklif etilayotgan modul tizimining sozlovchi mexanizmlariga qanday ish tartibiga sozlanganiga qarab agent-bank beradigan ma’lumotlarni avtomatik tarzda yoki mexanik tarzda bajariladigan operatsiyalar yordamida qabul qilib olib, so‘ngra olingan ma’lumotlar tegishlicha tartibda ishlanganidan keyin turli darajali byudjetlar bo‘yicha taqsimlab berishadi. Tushgan daromadlarni turli darajali byudjetlar o‘rtasida taqsimlab berish operatsiyasi amaldagi qonunchilik normalariga muvofiq daromadlarni byudjetlar o‘rtasida taqsimlash normativlariga asoslanib tayyorlangan maxsus spravochniklarga tayanib avtomatik tarzda bajariladi. Mazkur spravochniklarga g‘aznachilik funktsiyasi hamda byudjet operatsiyalarini bajarish bilan bog‘liq jarayonlarga taalluqli ma’lumotlarni kiritish tizim faoliyatiga “Davlat moliyasini isloh qilish” majmuaviy dasturining tadbiq etilishi davrida amalga oshiriladi. Bunda amaldagi qonunchilikka asosan davlat byudjetining daromadiga tushiriladigan mablag‘larni turli darajali byudjetlar orasida taqsimlab berish normativlari e’tiborga olinadi. Davlat byudjetining kirim qismiga tushiriladigan mablag‘larni turli darajali byudjetlar orasida taqsimlab berish jarayonlari amaldagi normativlarga mos ravishda bajarilishi, shuningdek, “Davlat moliyasini isloh qilish” majmuaviy dasturining tegishli spravochniklari bo‘yicha to‘lanishi lozim bo‘ladigan soliq summalarini to‘g‘ri belgilab berilishi ustidan qat’iy nazorat o‘rnatmoq uchun G‘aznachilikning bo‘linmalarida mas’ul xodimlar tayinlanib, ular normativspravochnik materiallariga taalluqli o‘zgarishlarni muntazam ravishda kuzatib bormog‘i kerak. Davlat byudjetining kirim qismiga tushiriladigan mablag‘lar G‘aznachilikning YaG‘HR ga kelib tushgani haqida ma’lumot olinganidan keyin to‘plangan barcha daromadlar summasi haqidagi ma’lumotlar generatsiyalanib (bir erga jamlanib), tahlil qilinadi va shundan keyin jamg‘arilgan mablag‘lar darajasiga qarab tegishli byudjetlar orasida taqsimlanadigan summalar miqdori aniqlanadi, buxgalteriya hisobini yuritish bo‘yicha muayyan operatsiyalar bajariladi, avtomatik tarzda G‘aznachilikning YaG‘HR ga kelib tushgan absolyut summalar hamda har xil byudjetlarga ajratilgan mablag‘lar haqidagi ma’lumotlar shakllantirilib saqlab qo‘yiladi. Ushbu modul G‘aznachilikning YaG‘HR ga kelib tushgan mablag‘larni qayd qilish va ular bilan bog‘liq turli xil kassa operatsiyalarini bajarish bo‘yicha quyidagi vazifalarni bajarishga imkon beradi:
 G‘aznachilikning YaG‘HR ga kelib tushgan kirimlar hisobini yuritish (jumladan, kundalik tartibda YaG‘H ga kelib tushgan summalar hamda turli xil byudjetlarga qaerdan va kimning nomidan kelgani aniqlanmagan mablag‘lar haqidagi tegishli ma’lumotlarni tahlil qilish va ishlash);
 belgilangan normadan ortiq miqdorlarda ilgariroq byudjetga o‘tkazilgan mablag‘larni qaytarib berish hamda turli xil byudjetlarga qaerdan va kimning nomidan kelgani aniqlanmay qolgan mablag‘larni egasini aniqlab qaytarib berish;
 soliqning biron bir turi bo‘yicha belgilangan normadan ortiq miqdorlarda byudjetga o‘tkazilgan mablag‘larni boshqa turdagi soliq to‘lovlari bo‘yicha mavjud qarzdorlik hisobiga o‘tkazib tafovut o‘rnini qoplash (amalda bo‘lgan turli xil soliq to‘lovlari bo‘yicha balans hosil qilishga xizmat qiladi), shuningdek, tasniflanib ulgurilmagan kirimlarni turli xil darajadagi byudjetlarga ajratib berish;
 mamlakat miqyosida yig‘iladigan soliq va boshqa xildagi majburiy to‘lovlarni turli darajadagi byudjetlarga o‘tkazib berish imkonini beradi; eng muhimi shuki, to‘planadigan mablag‘larni bir xilda quyi darajali byudjetdan yuqoridagisiga va aksincha, yuqori darajadagi byudjetdan quyi darajadagi byudjetlarga o‘tkazib bera oladi;
 o‘zaro hisob-kitoblarni qayd etish asosida barcha kassa operatsiyalari haqidagi ma’lumotlarni jamlash uchun qulaylik tug‘diradi, bunday imkoniyatning yaratilishi oqibat natijada aniq maqsadga yo‘naltirilgan loyihalar bo‘yicha xarajatlarni amalga oshirish vaqtida tomonlarning o‘zaro hisobkitoblarini qayd etish imkonini beradi;
 dastur ish jarayonida yo‘l qo‘yilgan xato va kamchiliklarni aniqlab tuzatish imkonini ham beradi;
 byudjetga kelayotgan kirimlarni hamda ularni qaytarib berish bilan bog‘liq kassa operatsiyalari bo‘yicha turlicha hisobot tayyorlanadi, shuni hisobga olib turib turli xil hisobotlarni tayyorlash mumkin bo‘ladi;
 modul tizimi negizida normativ-spravochnik ma’lumotlarini o‘rnatish va sozlash imkonini beradi (ushbu modul asosidagi funktsional vazifalarning muvaffaqiyatli bajarilishi uchun yuqorida aytib o‘tilgan spravochniklar tizimga kiritib qo‘yilishi kerak);
 modul tizimi negizida memorial orderlar haqidagi (jumladan, analitik buxgalteriya hisoblariga oid yozuvlar qayd etiladigan jamlangan (yig‘ilgan, terma) memorial orderlarning tuzilgan vaqti, qayd qilish raqami haqidagi tegishli ma’lumotlarni) spravochnik o‘rnatilishi mumkin;
 buxgalteriya hisoblar rejasining tuzilishi bilan bog‘liq jarayonlar (xususan, byudjetning kirim qismi bo‘yicha hisobga olinadigan barcha kassa operatsiyalarini bajarishga doir turli xildagi analitik materiallarning ro‘yxati)ga oid rasmiy yozishma materiallari bo‘yicha spravochnik o‘rnatishga imkon beradi.
Tizim bo‘yicha turli xil ma’lumotlarni qabul qilib olish hamda masofaga uzatish uchun maxsus – “Ma’lumotlarni qabul qilib ular bilan ishlash, uzatish” deb nomlangan modul ham yaratilgan. G‘aznachilikning turli bo‘linmalari hamda agentlik vazifasini bajaruvchi bank tizimi o‘rtasida operativ tarzda kerakli ma’lumotlar bilan almashinuv jarayonini yo‘lga qo‘yish uchun maxsus kommunikatsiya tizimlari yordamida yoxud kurerlar vositasida ta’minlanadigan aloqa tizimi o‘rnatilishi kerak. Bunday aloqa tizimidan foydalanish vaqtida agentlik vazifasini bajaruvchi bank tomonidan yozib beriladigan rasmiy hujjatlarning ko‘chirma nusxasi G‘aznachilikka elektron variantda yuboriladi. Ayni vaqtning o‘zida agentlik vazifasini bajaruvchi bank tomonidan yozib beriladigan rasmiy hujjatlarning ko‘chirma nusxalarini jamlab qo‘yiladigan, harakati nazorat qilinadigan va o‘zaro aloqadorlik munosabatlarida bo‘lgan har ikki tomondan yuboriladigan rasmiy hujjatlar jumlasiga avtomatik tarzda kiritiladi. Yuqorida aytib o‘tilgan operatsiyalarning avtomatik tarzda bajarilishini “Ma’lumotlarni qabul qilib ular bilan ishlash, uzatish” deb nomlangan modul ta’minlab beradi.
Davlat byudjetining daromad va xarajatlari moddalar bo‘yicha amalga oshirilgan kassa operatsiyalariga asoslanib “Bosh kitob” deb nomlangan modul tomonidan G‘aznachilikda yuritiladigan Bosh kitobda qayd etilishi uchun alohida ma’lumot tayyorlanadi. Bu xildagi ma’lumotlar har kuni kun davomida muntazam ravishda G‘aznachilikka yuborib turiladi. G‘aznachilik tarkibiga kiruvchi barcha bo‘linmalardan kerakli ma’lumotlarni yig‘ib olganidan keyin har kun davomida bir marotabadan jamlangan ma’lumotlar Bosh kitobga qayd etiladi va bajarilgan ishlar asosida joylarga tasdiqlangan ma’lumotlar yuboriladi. Yaratilgan modul kommunikatsiya tizimidagi aloqalar nisbatan yomon ishlaganida, G‘aznachilikning hududiy bo‘linmalaridan yuboriladigan ma’lumotlarning kelishi nisbatan sust kechganida ham bir maromda ishlab turishga qodir. G‘aznachilikning har bir hududiy bo‘linmasidan keladigan, u нerda amalga oshirilgan kassa operatsiyalari haqidagi, ma’lumotlarga asoslanib hisobotlarni generatsiyalovchi alohida modul yordamida har xil hisobotlar (byudjetning daromad qismiga kelib tushgan tushumlar, daromadlarni turli xil byudjetlar o‘rtasida taqsimlanishi, byudjetning xarajat qismi bo‘yicha amalga oshirilgan operatsiyalar, byudjetdan xarajatlari amalga oshirilgan loyihalar haqida, shuningdek, har qanday yig‘ma va konsolidatsiyalangan) tayyorlasa bo‘ladi. Tadbiq etilayotgan informatsion tizim avval aytib o‘tilgan asosiy funktsiyalardan tashqari byudjetdan xarajatlari amalga oshiriladigan tashkilotlarga byudjetdan tashqari manbalardan ajratib beriladigan mablag‘larning qabul qilinishi va sarflanishi haqidagi to‘liq ma’lumotlarni avtomatik tarzda hisobga olib keyinchalik nazorat qilib borishga imkoniyat yaratib beradi.

Davlat maqsadli jamg’armalari byudjetlari ijrosi bo’yicha davriy hisobotlarni shakllantirish.

Moliya organlari belgilangan tartibda buxgalteriya hisobi ma’lumotlari asosida Davlat byudjeti ijrosi to’g’risidagi hisobotlar tuziladi. Bunda O’zbekiston Respublikasi moliya vazirligi buyrug’i bilan tasdiqlangan shakllarda va muddatlarda Davlat byudjeti ijrosi to’g’risidagi hisobotlar tuzadi va taqdim etadi.
Belgilangan tartibda moliya organlari byudjet ijrosi bo’yicha oylik, choraklik va yillik buxgalteriya hisobotlarini tuzadi.
Qoraqalpog’iston Respublikasi va mahalliy byudjetlar ijrosi bo’yicha oylik hisobot shaklida byudjetning daromadlari va xarajatlari ijrosi to’g’risidagi asosiy ko’rsatkichlar beriladi. Hisobotda byudjet xarajatlari ham byudjet tasnifi bo’yicha aks ettirilib, unda aniqlangan reja, kassa xarajatlari, qabul qilingan yuridik majburiyatlar, moliyaviy majburiyatlar hamda bajarilishi foizda ko’rsatiladi va farqi aks ettiriladi. Ushbu hisobotda byudjet Davlat maqsadli jamg’armalari, boshqa byudjetdan tashqari jamg’armalar mablag’larning hududiy g’azna schyotlaridagi, g’azna tranzit schyotlaridagi qoldiqlari aks ettiriladi. Davlat maqsadli jamg’armalari choraklik hisobotni tegishli shakllarda o’sib boruvchi yakun bo’yicha tuzadi. Davlat maqsadli jamg’armalarida byudjet ijrosi to’g’risidagi choraklik hisoboti tarkibiga quyidagilar kiradi:

1. 
   Byudjet ijrosi to’g’risidagi balans;
   
2. 
   Daromadlar;
   
3. 
   Xarajatlar;
   

Byudjet ijrosi to’g’risidagi balans moliya organlari tomonidan Bosh-jurnal daftari va aylanma qaydnomalar asosida tuziladi. Byudjet ijrosi to’g’risidagi balansning aktiv qismi 5 - bo’limdan iborat bo’lib, pul mablag’lari, xarajatlar, berilgan ssudalar, hisob- kitoblar va o’tkazilgan mablag’lar bo’limlari tashkil etadi. Byudjet ijrosi to’g’risidagi balansning passiv qismi 5 - bo’limdan iborat bo’lib, daromadlar, olingan ssudalar, hisob- kitoblar, olingan mablag’lar va natijalar bo’limlari tashkil etadi.
Bosh-jurnal daftaridagi sintetik schyotlar qoldig’i balansdagi ko’rsatkichlar bilan bir xil bo’ladi.
Byudjet ijrosi to’g’risidagi choraklik hisobotning Daromadlar qismida byudjet tasnifi bo’yicha rejalashtirilgan daromadlar summalari hamda ularni bajarilishi aks ettiriladi.