Mavzu: Epyurni qayta tuzish usuli

Muammoli savol: Proеksiyalar o`qining yo`nalishi (OX) nimaga qarab bеlgilanadi?

1. 
   Umumiy vaziyatda berilgan AB(AB, AB) kesmaning uzunligi aniqlanai. (4-shakl) buning uchun umumiy vaziyatda berilgan va kesmaga parallel qilib, gorizontal yoki frontal proyeksiyalar tekisligini yangi proyeksiyalar tekisligi bilan almashtiramiz.
   

^{Epyurda masalani yechish uchun yangi O}1^X1 ^{proyeksiyalar oqini kesmaning} biror, masalan, AB gorizontal proyeksiyasiga parallel qilib olamiz.
^{Demak O}1^X1^{, VGH proyeksiyalar tekisliklar sistemasida AB kesma V} proyeksiyalar tekisligiga parallel boladi va bu tekislikda haqiqiy uzunligiga teng bolib proyeksiyalanadi.

2. 
   ^{Umumiy vaziyatda gi P(P}H^PV^{) tekislikni frontal proyeksiyalovchi tekislik} vaziyatiga keltirish talab etiladi.(5-shakl)
   

^{Malumki frontal proyeksiyalovchi tekislikning gorizontal izi O}x ^oqiga perpendikulyar boladi. Demak umumiy vaziyatdagi P tekislikni frontal proyeksiyalovchi ^{vaziyatga keltirish uchun yangi O}1^X1 ^{proyeksiyalar o’qini tekislikning P}H ^{gorizontal iziga} perpendikulyar qilib olamiz.
^{Tekislikning yangi P}V ^{frontal izini O}1^X1 ^{proyeksiyalar oqi bilan tekislik P}H ^{izining kesishish nuqtasi P}x1 ^{dan otkazamiz. Tekislikning yangi PV izining yonalishini aniqlash uchun tekislikning P}V ^{iziga tegishli biror masalan, A nuqta (epyurda A va A) olib, uning yangi A}1^{ proyeksiyasini yasaymiz. Tekislikning yangi P}V ^{izini P}x1 ^{va A}1^ nuqtalardan otkazamiz. Chizmada korsatilgan  burchak P tekislikning H tekislik bilan tashkil etilgan burchagi boladi.

3. 
   Proyeksiya tekisliklari shunday almashtirilsinki, berilgan AB tog`ri chiziq ^{yangi tekislikdan biriga masalan H}1 ^{ga proyeksiyalovchi (perpendikulyar) bolib qolsin.} (7.6-shakl)
   

^{V tekislikni AB ga parallel bolgan yangi V}1 ^{tekislikka almashtiramiz. Buning uchun O}1^X1^{||AB qilib olamiz va A}1^B1^{ ni proyeksiyasini quramiz. Keyin H tekislikni V ga va A}1^B1^{ ga  H}1 ^{almashtirib O}2^X2 ^{oqini A}1^B1^{ ga perpendikulyar qilib chiqamiz va chiziqning yangi gorizontal proyeksiyasi (A}2^B2^{) ni topamiz. Yangi V}1^H1 ^{sistemada AB tog`ri chiziq H}1 ^{ga perpendikulyar, chunki uning frontal proyeksiyasi A}1^B1^O2^X2 ^{yangi gorizontal proyeksiyasi (A}2^B2^{) esa bir nuqta bolib qoladi.}

Muammoli savol: Nima uchun tarzida bo`ladi?

С

yangi proеksiyasi bitta to`g`ri chiziq

4. 
   ^{Proyeksiya tekisliklaridan biri masalan, V tekislik V}1 ^{ga shunday} almashtirilsinki berilgan ABC yangi tekislikka proyeksiyalovchi bolib qoladi. (7-shakl)
   

Berilgan ABC uchburchak yangi sistemada frontal proyeksiyalovchi bolib qolish ^{uchun yangi V}1 ^{tekislik ABC uchburchakka ham, H tekislikka ham perpendikulyar} bolishi kerak. Buning uchun berilgan uchburchak C1 gorizontal otkazamiz va ^{tekislikni gorizontalga perpendikulyar qilib olamiz. Shu maqsadda V}1 ^{tekislikning gorizontal izini, yani O}1^X1 ^{oqini gorizontalning gorizontal proyeksiyasini perpendikulyar (O}1^X1^{O1) qilib chizamiz. Uchburchakni yangi proyeksiyasi (ABC) bir tog`ri chiziq tarzda boladi. Demak ABC uhburchak V}1 ^{ga perpendikulyar yani} frontal proyeksiyalovchi tekislik bolib qoladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. 
   Azimоv T.J. Chizma geоmetriya. O’quv qo’llanma. T.: TDTU, 2005 y.
   
2. 
   Akbarоv A. Chizma geоmetriya va muhandislik grafikasi. Tоshkent 2005 y.
   
3. 
   Abdurahmonov Sh. Chizma geоmetriya. Darslik. “Alloqachhi” Toshkent 2005 y.
   
4. 
   Sоdiqоva G.Ya Chizma geоmetriya va muhandislik grafikasi. Tоshkent –O’zbekistоn. 2003 y.
   
5. 
   Murоdоv Sh va bоshqalar. Chizma geоmetriya kursi, «O’qituvchi» Tоshkent-1988
   
6. 
   Qirg`izboеv Yu., Sobitov E., Raxmonov I. va boshqalar «Mashinasozlik chizmachiligi kursi. Toshkеnt-1981
   
7. 
   Yodgorov J. Chizma geоmetriya. Darslik. “Turon-Iqmol” Toshkent 2007 y.
   
8. 
   Xоrunоv R., Akbarоv A. Chizma geоmetriyadan masalalar yechish metоdlari «O’qituvchi» Tоshkent-1985.