REJA: - Geografik qobiq tushunchasi
- Geografik qobiq chegarasi
- Geoqobiqning asosiy hususiyatlari
- Geoqobiqdagi moddalar, kimyoviy tarkibi
- Moddalarning fizik xususiyatlari
- Tutash yuzalar
- Simmetriya va disimmetriya
- Geoqobiqning mustaqil rivojlanishi
- Geoqobiq yaxlitligi va bir butunlilik
GEOQOBIQ TUSHUNCHASI - Geoqobiq deb atmosferaning quyi qismi, litosferaning yuqori qismi, gidrosfera biosferaning o`zaro ta`sir etib, bir-biriga kirishib va tutashib turadigan Yerning yuza qatlamiga aytiladi.
- Geograik qobiq
- Landshaft qobigi
- Geografik muhit
- Shakllanish sabablari: Gravitatsiya, Quyosh radiyatsiyasi. Yerning quyosh va o`z o`qi atrofida aylanishi. Yer o`qining qiyaligi. Koriolis kuchi. Gidrosfera, atmosfera, litosfera, astenosferadagi sirkulyatsion harakatkar.
Geoqobiqning asosiy xususiyatlari - Moddiy tarkibi va tuzilishining o`ziga xosligi va xilma-xilligi. Uch agregat holat – qattiq, suyuq, gaz.
- Kelayotgan yorug`lik energiyasini issiqlik energiyasida aylantiruvchi apparat.
- Kelayotgan energiyaning davriy (Sutka, mavsum, yil, ko`p yillik, asriy) va hududiy (sharsimonlik ta`sirida) o`zgaruvchanligi - doimiy muvozanatsizlik.
- Geoqobiqning moddiy tizim sifatida doimiy rivojlanishi – jonsizdan hayot yuzaga kelishi, noosfera.
GEOQOBIQ MODDALARI KIMYOVIY TARKIBI - Eng ko`p tarqalganlari: alyuminiy, kaliy, kalsiy, kislorod, kremniy, magniy, natriy, temir.
- Troposferada – azot, kislorod, CO2 (kitobda 1-2 %)
- Biosferada – O (50-60%), CO2 (20%), Н (10%), azot (10%).
- Litosferada ham shu moddalar ko`p.
- Gidrosferada – O ko`p (705).
- Magmatik tog` jinslarida kremniy ko`p.
Moddalarning fizik xususiyatlari - Oqishi (hatto qattiq jismlarning ham -muz), issiqlik sig`imi, issiqlik o`tkazuvchanligi, nurni qaytarish qobiliyati (qor va suv), zichligi – og`irligi (gravitasiyada moddalarning vertikal differentsiatsiyasi),
- Suv zichligi anomaliyasi. Suvning siqilmasligi. Havo va suvning harakatchanligi – oqishi – yemirish kuchi.
- Geografik qobiqdagi jarayonlarda bu fizik hususiyatlarning ta`siri kuchli.
TUTASH YUZALAR - Geoqobiqlar o`rtasidagi chegaralar, ikki hil holatda to`qnashgan joylarda tutash yuzalar deyiladi.
- Quyosh nuri bilan Yer yuzasi – Dengiz qirg`og`i.
- Sovuq va issiq havo massalari to`qnashgan joylar – atmosfera frontlari
SIMMETRIYA - Yer – sharsimonligi, o`q va ekvatorga egaligi.
- Yoritish mintaqalari – ekvatorga nisbatan simmetrik.
- Materiklar chegaralari mosligi.
- Disimmetriklik. – Shimoliy qutubda okean, Janubiy qutbda – materik.
Geoqobiqning mustaqil rivojlanishi - DARSLIK TUSHUNCHASI ANALIZI
GEOQOBIQ YAXLITLIGI VA BIR BUTUNLILIK
Dostları ilə paylaş: |
