Mavzu: Ilk oʻrta asrlarda Xorazm yodgorliklari

Mavzu: Ilk oʻrta asrlarda Xorazm yodgorliklari

Mavzu:Ilk oʻrta asrlarda Xorazm yodgorliklari

• 
  Xorazmning ilk o’rta asrlariga oid tarixini, tadqiqotchilar bu hududdagi tadqiqotlar natijasiga ko’ra shahar tipidagi shaharlar va qishloqlarni topdilar. Shulardan Berkut-Qal’a va Tosh-Qal’a shular jumlasidandir.Bundan tashqari Fir saroyi Kuyukqa'la Teshikqal'alar ham oʻrganilgan.
  

Berkut qal’a-sitadel (qo’xandiz) 1ga (100x100m) va 5ga yaqin qishloqdan iborat bo’lgan. Qo’handiz – 10,5 m uzunlikudagi qal’a devori bilan o’ralgan bo’lib, har tomonida 4 ta minora bilan mustahkamlangan.

• 
  Qo’handizxududidan donjon – 18x18 m maydonli turarjoy binosi kazib olingan. Donjon VI –VII asrlarda tashkil topgan bo’lib,ikki marotaba qayta qurilgan va oxir bor (VIII) tashkil topganidan buyon 6 ta uydan iborat va bu uylar tor yulaklar atrofida biriktirilgan edi. Uylarning balandligi 8 m uzunlikda qurilgan.
  

• 
  Ikkinchi qishloq qismi ikkita alohida qismlardan tashkil topib, bo’lar yondosh qurilgan binolardan iborat. Birinchi bino janubga – paxsa bilan devor bilan o’ralgan bo’lib 2.6-2.7 m oraliqda joylashgan shinaklar (o’q otiladigan teshiklar) bilan ta’minlangan. Shimoliy – g’arbiy tomonidagi binoda ikkita uyning qoldiqlari topilib, VIII asrga tegishli ekanligi qayd qilingan. Lekin ularning kurilish rejasini, devorning yomon saqlanganligi oqibatida bilishga imkon bermadi.
  

Kuyukqal’a

Shahar harakteridagi «qishloqlardan ikklantiradiganlaridan beri»- Kuyuk – kaladir.

• 
  Xududdi, 35 ga yaqin shahristondan iborat. U o’zinig yirikligi bilan Buxoro bilan barobar hisoblanadi. Xududda olib borilgan qazilmalar natijasida, faqat bir nechta uy joy qoldiqlari bilan chegaralanib qoldi, ular orasida xunarmand ustaxonasi topilib, unda temir eritadigan pech va ko’p miqdorda toshqol ko’mir (chiqindi), ko’mirlar topilgan. Shahriston qal’a devorlari bilan o’ralgan bo’lgan. Yana bir muhim qishloq shaharchasiga xos bo’lgan shahar tashqarisida ossuar dafn etilgan yirik qabriston topildi. Bu ashyolar shaharning to VIII asrga qadar mavjud bo’lganligini tasdiqlaydi.
  

Tokqal’a

• 
  Uncha katta bo’lmagan shahar harobalaridan biri Tok-Qal’a hisoblanadi. Uni tadqiq qilgan arxiolog A.V. Gudkovning fikricha «qishloq istexkomiga o’xshagan shaharga» o’xshaydi. Uning xududi ark bilan birga 8 ga ni tashkil etadi. Stratigrafik ma’lumotlarga kura, qishloq er.av-gi (IV-II) asrlarda shakillangan, VII-VIII asrlarda esa «minorasidid qal’a devoriga» o’xshab qolgan. Bu yerda xam Quyuq-Qal’adagi singari ossuarlarda dafn etilgan kabriston topilgan.
  

• 
  S.P. Talstov fikricha VII-VIII asrlarda Xorazmda shaharlar to’liq yo’qolib ketib va VIII-XI asrlarda yangicha asosida, ya’ni zodagon ko’rganlarida savdo-hunarmanchilik kasblari sifatida quriladi va ko’pchilik Xorazm shaharlari shahristonga ega emas. Arxeologiya qazilmalari natijasida VIII asrlarda shaharlar soni aniqlanmagan.
  

• 
  Xorazmda VI-VIIasrlarda yangi koʻrinishdagi qishloqlar katta katta oilalar yashaydigan mustahkamlangan qasr-qoʻrgʻonlar paydo boʻladi
  
• 
  Dehqonchilik bilan shugʻullangan erkin aholi mustahkamlangan mayda qoʻrgʻonlarda yashagan.
  

• 
  Xorazmda ana shunday qoʻrgʻonlarning 200dan ortiq topilgan.
  
• 
  Ular bir-biridan 200metr masofada joylashgan va34km kv maydonni egallagan
  
• 
  Har bir Qoʻrgʻon atrofi devor bilan oʻralgan
  

• 
  Tayyorlovchi: Shodiyev Qoʻziboy Bahodirovich
  
• 
  1G tarix talabasi
  

http://fayllar.org