Mavzu: Maktabgacha yoshdagi bolaning rivojlanishi va ta'limning o'ziga xos xususiyatlari Taqdimot

OLIY TA’LIM , FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
Xalqaro Nordik Universiteti
Mavzu: Maktabgacha yoshdagi bolaning rivojlanishi va ta'limning o'ziga xos xususiyatlari Taqdimot
Guruh:2-ММТ-23
Bajardi: Bozorova Dilnoza
Tekshiruvchi: Maxmudova A
Toshkent-2023

Maktabg`acha yoshdagi bolaning rivojlanishi va ta'limning o'ziga xos xususiyatlari

Reja:
Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar rivojlanishining oʻziga xos xususiyatlari.
Maktabgacha yoshdagi bola shaxsi rivojlanishiga ta'sir etuvchi omillar.
Maktabgacha yosh davri bolaning hayot haqidagi ilk tasavvurlari shakklanadigan davri hisoblanadi.Bu davrda olingan har qanday bilim bolaning boshqa fanlarni o'zashtirishida katta ahamiyat kasb etadi.Shuning uchun ham bugungi kunda Maktabgacha ta'lim tizimiga e'tibor berilmoqda.
Kelajak avlodni tarbiyalashni maktabgacha ta'lim yoshdan boshlash kerakligi ta'kidlanmoqda. Shuni ham aytish joyizki bola tarbiyasini nafaqat maktabgacha yosh davridan balki,ona qornidan boshlash lozim.Chunki bola ona qornidaligidanoq olamni seza boshlaydi.Har bir ota-ona bunga e'tibor berishi lozim.Barkamol avlodni tarbiyalash uchun avvalambor ota-onalarning o'zlari ma'naviyatli bo'lmog'i lozim.
Buning uchun bugungi yoshlarimiz yaxshi bilim olsa,dunyoqarishi keng bo'lsa, keyingi keladigan avlod ham yuksak ma'naviyatli bo'lib boraveradi.
Shuning uchun ham Prezidentimiz nafaqat Maktabgacha ta'lim tizimiga,shu bilan birgalikda yoshlarni ta'lim olishiga, kerak bo'lsa xorijiy davlatlarda o'z bilimlarini oshirishi uchun yetarlicha shart sharoitlar yaratib bermoqda.
Insoniy yaxshi fazilatlarni targ'ib qilish yoki aksincha xarakterdagi yomon jihatlarni bayon etishda eng qulay va ta'sirchan usullardan biri ertak hisoblanib, bolalarga yaxshi va yomonni ajratishga,hayotni bolalar tilida tushunishga yordam beradi.
Garchi ertaklar haqiqatga to'g'ri kelmasada, bolalarga ijobiy ta'sir qiladigan ta'lim berishning eng samarali usullaridan hisoblanadi. Ertaklar bolalar rivojlanishi uchun asosiy bilimlarni qiziqarli,sodda ko'rinishda yetkazib beradi. Shuningdek, ertak bolalarning tafakkur doirasini kengaytirib, xotirasini yanada kuchaytirish maqsadida mantiqiy fikrlashini rivojlantirishning asosiy omillaridan biri sanaladi.
Turli-tuman sarguzasht voqealar asosiga qurilgan syujet, o'zida yaxshilik, insoniylik fazilatlarini singdirgan, xotirada tez saqlanib qolishdek xususiyatiga ega va bayon etishga oson, talaffuz qilishga qulay sintaktik qurilmalardan, tarkibida turli xil jumboqlardan tashkil topgan ertaklar bola tarbiyasiga ijobiy ta'sir ko'rsatadi
Uch yoshdan yetti yoshgacha bo'lgan bolalarning aqliy rivojlanishi, fikrlashni shakllantirish asosiy vazifa hisoblanadi.Bu ertak yordamida bajariladi. Ertak - bu shunday belgilar tizimi bo'lib, uning yordamida bola atrofdagi voqelikni o'zi tushungandek talqin qiladi.Ertak tanlayotganda, bolalarning yoshini va ruhan rivojlanganligini hisobga olish lozim.Tarbiyachi va ota-onalar bunga e'tibor bersagina ertaklar boalalarga foyda keltirishi mumkin.
Ertaklardan foydalanish bolalarning qobiliyatlarini rivojlanishiga ijobiy ta'sir ko'rsatadi.Ertakdan foydalanib, bolalarga ta'lim berishda yuqori natijalarga erishish mumkin.
Jamiyatimizda yoshlarga ta'lim-tarbiya berish o'sib borayotgan yoshlarni ma'nan qilib, barcha davrlarda bo'lgan kabi bugungi kunda ham davlatimiz oldida turgan muhim masalalardan biri hisoblanadi. Statistik ma'lumotlarga ko'ra, inson o'z umri to'g'risida informatsiyaning 70% ini 5 atrofida bo'lgan davrda olar ekan.
Maktabgacha ta'limga sog'lom, har tomondan kamol topib ta'ni to'g'risida, unda'qishga intilish hissini uyg'otadi, uni muntazam ta'lim olishga tayyorlaydi. Maktabgacha ta'lim bola olti-yetti yoshga yetgunicha davlat va nodavlat maktabgacha tarbiyada hamda oilalarda amalga oshirish. Maktabgacha ta'lim maqsadlari va vositalarini ro'yobga chiqarishda mahallalar, jamoat va xayriya tashkilotlari, xalqaro fondlar faol ishtirok etadi.
Rasman bolalar bog'chasi maktabga tayyorlov maskani hisoblansada, aslida bolalar tug'ilishi bilanoq maktabga tayyorgarlik desak mubolag'a bo'lmaydi.
O'z va do'stlari - o'zaro munosabatlardagi o'zaro munosabatlari orqali ular boshqalarga atrof-muhit bilan bog'liq, zararsizlantirish dunyoga yordam berish va yangi narsalarni o'zlashtirish odamlarni yaxshilashni yaxshilash taynikormalarini ko'rmoqda. Bundan tashqari, o'zlarining ota-onalari, tarbiyachilari-uka farqli faoliyati bilan shug'ullanish va individual shaxslar ekanliklarini bilardi.
Bolalar bog'chasida mahsulotga yo'llangan dasturlardagi tizimli yuk o'yinlar til, aql, sensomotorika va ijtimoiy-emotsional qurilmalar mustahkamlanadi. Maktabgacha yosh bolalarni rivojlantirishning turli usullarini har tomonlama o'rganish shuni ko'rsatadiki, maktabning birinchi darajalari bilan bog'langan bolalar bog'chasining maktabga tayyorlashida o'qish paytida ular uchun jismoniy tarbiya, davolash erkin va o'ziga bo'lgan ishonchni uning haqida.
Va bu yerda faqat gap bolalar bog'chasining sharoyitlari bolaga yaxshi tanishligi va bu uning yangi ta'lim faoliyatiga moslashish jarayoni haqida emas. Va hattoki qator obyektiv sabablar tufayli ya'ni ko'plab maktablarning uzoqda tutilishi, qo'shimcha sinflar va o'qituvchilar yetishmasligi tufayli sinflarning optimal bandligini oshirib yuborilishi, tashkilotlarga yetarli emasligi va imkoniyatlardir.
Buning asosiy sababi bolalar, bog'chasining hayot ritmi, Bolalarning kattalar bilan va bir-biri bilan muloqot uslubi maktabgacha bo'lgan bolaning psixologik darajasiga ko'proq mos keladi. Beqarorlik, yangi sharoyit va munosabatlarga moslashishdagi kasallik tufayli 6 yosh bola to'ridan-to'g'ri hissiy aloqalar(emotsional munosabat)ga muhtoj bo'lib, rasmiylashtirilgan maktab sharoyitida bu hamkorlik qondirilmaydi. Psixologlar va o'qituvchilar 6 yoshidan maktabda maktabda o'qishning ko'plab rivojlanishi va oqibatlarini keltirib chiqaradi.
Uch yoshda maktabga borishga bo'lgan eng jiddiy e'tirozlarni DB Elkonin oldindan surgan. Uning ishlab chiqarishicha, bolalar rivojlanishining keyingi, ichki yuqori bosqichga o'tish qarama-qarshiliklarni namoyon qiladi. Agar bu qarama-qarshiliklar pishib yetilgunga qadar mukammal bo'lsa - ob' yektiv. yektiv harakatni foydalanish, o'z joniga qasd qilishga majburlansa- bola shaxsi holdan to'g'ridan-to'g'ri kuchga ega.
Maktabgacha bolalikni bir yilga hozirgi degeneratsiya jarayonini buzishi va foyda keltirmasligi mumkin. DB Elkonin 6 dan tashkil etishni tashkil etish maktabda o'qish, bolalar bog'cha ishlab chiqarishni o'zgartirish, bolalar bog'chasini ishlab chiqarish, deb hisoblash mumkin, chunki bolalar maktabga tayyorlash uchun qulayroq, negaki bolalar bog'chasidagi bolalar yaxshi, yanada to'liq to'ldirish, bolalar bog'chasi. xil hayot tarzini kechirishadi va yanada quvnoq va sog'lom ko'rinishga ega bo'ladi.

Maktabgacha yoshdagi bolalarni ijtimoiy rivojlanishi bolaning jamiyat qadriyatlari, urf-odatlari va madaniyatini, shuningdek, jamiyatda qulay hayot kechirishiga yordam beradigan shaxsning ijtimoiy xususiyatlarini o'zlashtiradi. Ijtimoiy moslashuv jarayonida bolalar muayyan qoidalar asosida yashashni o'rganadilar va xatti-harakatlar normalarini hisobga olishadi.

• Maktabgacha yoshdagi bolalarni ijtimoiy rivojlanishi bolaning jamiyat qadriyatlari, urf-odatlari va madaniyatini, shuningdek, jamiyatda qulay hayot kechirishiga yordam beradigan shaxsning ijtimoiy xususiyatlarini o'zlashtiradi. Ijtimoiy moslashuv jarayonida bolalar muayyan qoidalar asosida yashashni o'rganadilar va xatti-harakatlar normalarini hisobga olishadi.

Aloqa jarayonida bola ijtimoiy muhitga ega bo'lib, uning yaqin atrofi: ota-onalar, bog 'o'qituvchilari va tengdoshlari tomonidan ta'minlanadi. Ijtimoiy salohiyat bolaning faol ravishda muloqot qilish va axborot almashinuvi tufayli amalga oshiriladi. Ijtimoiy mas'uliyatsiz bo'lgan bolalar ko'pincha boshqalarning tajribalarini rad etadi va kattalar va tengdoshlar bilan muloqot qilmaydi. Bu madaniy ko'nikmalarni egallamasligi va zarur ijtimoiy fazilatlarni yo'qotishi tufayli kelajakda antisional harakatlarga olib kelishi mumkin.

XULOSA

• Shuni aytish mumkinki, oilaning zimmasi katta va zarur ijtimoiy missiya yuklangandir. Bola tarbiyasi eng og'ir ijtimoiy vazifa ekanligini ayondir. Ota va onaning shaxsiy va namunasi solih va soliha farzandlarning kamolga yetishi uchun garovdir. Ostona hatlab tashqi dunyoga qadam qo'yganida esa bolaga atrof-muhit va chiqishining ta'siri muhit bo'ladi. Ta'lim hodisalar va mahalla-kuy, umuman, ijtimoiy sfera muhiti inson farzandini to hayotining so'nggi daqiqasigacha ta'qib qilib boradi. Shu boisdan, ijtimoiy munosabatlarda shaxsning umumiy dunyoqarashini kuzatishdan, jismoniy shaxsiy hayotda, balki, yuz berayotgan ijtimoiy-iqtisodiy o'zgarishlar va taraqqiyotning ruhiy va ma'naviy tamoyili.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. https://president.uz/uz – O‘zbekiston Respublikasi va Prezident sayti.
2. O‘runtayeva G.A. Bolalar psixologiyasi. - M.: "Akademiya", 2010.
3. Poddyakov N.N. Maktabgacha yoshdagi bolani o'ylash. - M.: "Pedagogika", 1977. http://fayllar.org