Bajardi: 902-guruh talabasi Achilova Odina Botirovna
4
muammoli vaziyatni oxirigacha hal etishga intilishdir. Har qanday muloqot
jarayonida hamkorlikka erishish uchun erishiladigan oxirgi natija ikkala tomonning
xam manfaatlarining qondirilishi va ularning qiziqishlariga mos kelishi kerak.
Oilaviy munosabatlar, ishxonadagi vaziyatlar va turli hollardagi insoniy
munosabatlarda bu usul juda ko‘p qo‘llaniladi.
Hayotiy
vaziyatlarda
faqat
o‘zining
manfaatinigina emas, balki
boshqalarning ham manfaatini o‘ylash, boshqalarning manfaatlari xaqida ham
qayg‘urish
hamkorlik
munosabatlarining
garovi
hisoblanadi.
Zamonaviy
psixologiya fanida hamkorlik munosabatlarini shakllantirishning qonuniyat va
mexanizmlari yetarli darajada to‘la ishlab chiqilgan. Shu ma’lumotlarga tayangan
holda hozirgi paytda maxsus tashkil etiladigan trening mashg‘ulotlarida turli xil
o‘yin va mashqlar yordamida odamlarga hamkorlik
munosabatlarining amalga
oshirilishi haqida ma’lumotlar berish, insonning hamkorlik pozitsiyasida turib
muloqotga kirishishi borasida ko‘nikma va malakalarni shakllantirish yo‘lga
qo‘yilgan.
Shu o‘rinda aloxida ta’kidlash lozimki, bu jarayonni tashkil kilish va olib
borishda nafaqat trening o‘tkazish uslubi, balki trenerning shaxsiy pozitsiyasi ham
yetakchi omillardan biri bo‘lib hisoblanadi. Ya’ni bu xil munosabat uslubi
trenerning e’tiqodiga aylangan bo‘lishi va u har qadamda buni namoyon qilishi
kerak.
Yuqorida aytganimizdek, samarasiz muloqot uslublari insonlar o‘rtasida
nizoli vaziyatlarning kelib chiqishiga olib keladi. Odatda nizo — manfaat, qiziqish
va dunyoqarashlarning qarama-qarshiligi sifatida ta’riflanadi.
Har bir inson
boshqalar bilan munosabatga kirishar ekan, u albatta biron manfaatni, hatto aytish
mumkinki, eng avvalo o‘z manfaatini ko‘zlagan holda va masalaga o‘z qarashini
ifodalab muloqotga kirishadi. Lekin muloqot kamida ikki tomonning o‘zaro fikr
almashuvidan iborat va ikkala tomon ham muloqot muammosiga nisbatan har xil
fikrlarni bildirishi mumkin. Natijada
fikrlar qarama-qarshiligi, ya’ni nizoli
vaziyatlar vujudga kelishi muqarrar. Odatda nizoli vaziyatlarda bir tomon o‘z
Bajardi: 902-guruh talabasi Achilova Odina Botirovna
5
fikrini to‘g‘ri deb hisoblaydi, ikkinchi tomonning fikrini esa inkor etadi, natijada
muloqot jarayonida uzilish va muloqotdan qoniqmaslik hissi yuzaga keladi. Bu
qoniqmaslik hissi ochiq-oydin ifoda etilsa — tomonlar o‘rtasida kelishmovchiliklar
kelib chiqadi, hatto o‘rtada nizo (janjal) paydo buladi. Lekin ba’zi hollarda biz
bunday qoniqmaslik hissini ochiq ifoda eta olmaymiz va ichimizga "yutib"
ketamiz, natijada tomonlar o‘rtasida yashirin nizo paydo bo‘ladi va o‘rtadagi
davomiy sovuqchilikning asosiga aylanadi.
Demak, aytish mumkinki, birgalikdagi faoliyat va hayotga, ya’ni muloqotga
halaqit beruvchi to‘siq hamda noxushliklarni o‘z vaqtida
bartaraf etishga intilish
kerak. Buning uchun eng yaxshi usul — unutishdir. Unutish vazifasini esa vaqt
bajarishi mumkin, ya’ni vaqt o‘tishi bilan biz nizoli vaziyatlarni, kim bilandir
o‘rtamizda paydo bo‘lgan noxush vaziyatlarni unuta boshlaymiz. Lekin hozirgi
jadal taraqqiyot davrida vaqtga ishongandan ko‘ra, faol harakat qilib nizoli
vaziyatlar natijasi bo‘lgan noxushliklarni ixtiyoriy
ravishda bartaraf etish
samaraliroq natijalar berishi mumkin. Buning uchun esa shu maqsadda tashkil
etiladigan treninglar yaxshi natija bradi.
Shaxslararo muloqotchanlik ko‘nikmalarini hosil qilish uchun tashkil etishga
mo‘ljallangan trening davomida quyidagi mashq albatta o‘tkazilishi kerak.
Har bir ishtirokchi “Qarshimdagi odam kim?” degan savolga javob ola
bilinadigan savollarni bilishi lozim. Umuman shaxs o‘z qarshisidagi odam, ya’ni
suhbatdoshi haqida imkon darajasida ko‘proq ma’lumotga ega bo‘lishi lozim.
Psixologik
adabiyotlarda
ta’kidlanishicha, hech bo‘lmaganda muloqotga
kirishayotgan odam haqida 7 ta ma’lumotga ega bo‘lish maqsadga muvofiqdir. Bu
ma’lumotlar suhbatdoshning:
ismi
mutaxasssligi
oilaviy ahvoli
sog‘ligi haqida ma’lumotlar
kasbining o‘ziga yoqadigan va yoqmaydigan tomonlari
Bajardi: 902-guruh talabasi Achilova Odina Botirovna
6
u qadrlaydigan insoniy sifatlar
qiziqishi yoki xobbisi.
Bu ma’lumotlar qatori qanchalik ko‘p bo‘lsa,
shuncha yaxshi, chunki
suhbatdoshi haqida ma’lumotlarning ko‘pligi samarali muloqot o‘rnatish kafoloti
hisoblanadi.
Demak, har qanday odam muvaffaqiyatli muloqotga kirishish uchun
suhbatdoshi haqida ko‘proq ma’lumot bilishi talab etiladi.
Samarali muloqotni tashkil qilishda e’tiborga olinishi lozim bo‘lgan yana bir
holat shundan iboratki, bunda trening ishtirokchilari "Qarshimdagi odam qanday
holatda?" degan savolga javob bilishlari talab etiladi.
Dostları ilə paylaş: