Darsning borishi:
1.Tashkiliy qism va o’quvchilarni faollashtirish
1 Salomlashish
2 Siyosiy daqiqani o’tkazish
3 O’tilgan mavzuni tarorlash
4 Davomotni aniqlash
5 Uy vazifalarini tekshirib olish
6 O’quvchilarni darsga tayorgarliklarini tekshirib olish
2. Yangi mavzu bayoni ;
Nuqtaviy zaryad maydoning potensiali haqida tushuncha berish
Elektr maydonining kuchli yoki kuchsiz ekanligini aniqlash uchun uning maydoniga sinash zaryadi kiritilib, maydon tomonidan unga qanday kuch ta’sir etishi aniqlangan edi. Shuning uchun ham elektr maydon kuchlanganligi maydonning kuch xarakteristikasi hisoblanadi.
Maydon sinov zaryadi olib kirilishiga asosiy zaryad maydoni qarshilik qiladi.
Shunga ko’ra maydon kuchlariga qarshi ish bajarish lozim bo’ladi. asosiy zaryad va kiritilgan sinov zaryadning o’zaro ta’sir potensial energiyasiga aylanadi:
Formulada minus ishora qo’yilishi zaryadlar orasida tortilish kuchi ta’sir qilishini ko’rsatadi. Qo’zg’almas Q musbat zaryaddan r masofada +q zaryadning potensial energiyasi quydagicha ifdalanadi:
Formulada musbat ishora qo’yilishi,zaryadlar orasida itarilish kuchi ta’sir qilishini ko’rsatadi.Potensial energiyasining nolhisobi sifatida formulaga ko’ra cheksiz kata masofa olinadi.Bunday masofada zaryadlar o’zaro ta’sirlashmaydi.Shunday qilib,elektr maydoni kuch xarakteristikasiga ega bo’lishi bilan birga energetic xarakteristikaga ega bo’ladi.U elektr maydoni potensiali deb ataluvchi kattalik orqali ifodalanadi.
N uqtaviy zaryadning elektr maydoni potensiali deyilganda asosiy va maydonga kiritilgan sinov zaryadlari o’zaro potensial energiyasini sinov zaryadi miqdoriga nisbati bilan o’lchanadigan kattalikka aytiladi:
Nuqtaviy q zaryadning potensiali quydagicha aniqlanadi:
Potensial tushunchasidan foydalanib,q1 zaryadni maydon hosil qiluvchi q zaryaddan r1 uzoqlikda nuqtaga ko’chirilishida bajarilgan ishni topamiz:
B u ifodaga ayirma nuqtalar orasidagi potensiallar farqidan iborat bo’lib unga elektr kuchlanish deyiladi va quydagi ko’rinishda yoziladi :
P otensial va potensiallar ayirmasining birligi Italian olimi Voltning sharafiga Volt {V} deb ataladi.
ga teng. Ta’rifga ko’ra 1c zaryadni elektr maydoning bir nuqtasidan ikkinchi nuqtasiga ko’chirilishi elektr maydonini 1j ish bajaradigan nuqtalar potensiallarining ayirmasi 1vga teng bo’ladi.
Nuqtaviy zaryaddan bir xil uzoqlikda joylashgan nuqtalarning potensiali teng bo’ladi. Agar ushbu nuqtalar birlashtirilib chiqilsa,hosil bo’lgan sirt ekvepotensial sirt deyiladi.
Nuqtaviy zaryadning ekvepotensial sirti zaryad atrofida konsentrik aylanalar shaklida joylashadi. Maydon kuch chiziqlari ekvepotensial sirtga doimo perpendicular bo’ladi.
Elektr maydon kuchlanganligi va potensiallar ayirmasi orasida quydagi munosabat mavjud :
d -potensiallari va bo’lgan nuqtalar orasidagi masofa .Bundan maydon kuchlanganligi birligi
1------
Kelib chiqadi.
. Masala yechish na’munasi: Havoda turgan 5sm radiusli metal sferaga 30nC zaryad berildi.Zaryadlangan sfera markazida va sirtidan 5sm uzoqlikda maydon potensialini topilsin..
Dostları ilə paylaş: | 
