Mavzu: O`zbekistonda chaqiq toshli qoplamalar konstruksiyalarini rivojlanishi Tuzuvchi: Botirov Javohir

Shibbalash uchun katok turi qo’llanayotgan chaqilgan toshning sifati va shibbalash davriga qarab tanlanadi. Shibbalash sari qatlam mustahkamligi orta borishi hisobiga so’nggi qo’llanadigan katok vazni ham ortishi kutiladi. Yassi yuzali temir g’ildirakli katoklarga ta’luqli monand tavsiyalar 14.5-jadvalda berilgan.

• 
  Shibbalash uchun katok turi qo’llanayotgan chaqilgan toshning sifati va shibbalash davriga qarab tanlanadi. Shibbalash sari qatlam mustahkamligi orta borishi hisobiga so’nggi qo’llanadigan katok vazni ham ortishi kutiladi. Yassi yuzali temir g’ildirakli katoklarga ta’luqli monand tavsiyalar 14.5-jadvalda berilgan.
  
• 
  Birinchi davrdagi siqib joylashuvda, chaqilgan tosh donalari o’zaro tiralish nuqtalari oz bo’ladi. Shuning uchun ham birlamchi shibbalash yengil katoklar bilan bajarilib, ularning tezligi 1,5— 2,0 km/soatdan oshmasligi kerak. Bir izdan shibbalab o’tish soni joyida sinov yo’li bilan aniqlanadi (14.4 я-rasm).
  
• 
  Ikkinchi davrdagi shibbalash biroz zichlanib, mustahkamligi va zarralararo tiralish nuqtalari ortgan qatlam yuzasida bajariladi (14.4 A-rasm). Shibbalashda yuqori kuchlanish yirik bo’laklar o’rtasida namoyon bo’ladi. Bunda, yopisliib ilashishlik miqdori uncha yuqori bo’lmay, shibbalash jarayoniga deyarli ta’sir qilmaydi.
  

14.4-rasm. Chaqilgan toshli qatlamni zichlash shakliy tasviri: a—qisib olish; b-zichlash; d-bo’shliqlarni to’ldirish (nuqtalar chaqilgan toshlarning tutashuv joylarini tasvirlaydi).

Birinchi va ikkinchi davrlarda donalararo jadalli ishqalanish namoyon bo’ladi. Bunda, bog’lovchi vazifasini bajaruvchi tosh uni ajralib chiqadi. Ikkinchi davrda shibbalash og’ir katoklar bilan bajarilsa, bo’ylamali solishtirma bosimi yuqori bo’lishi ta’minlanadi. Shibbalash so’nggi donalar siljishi to’xtashi munosabati bilan boshlang’ich tezlik soatiga 1,5—2,0 km.ni tashkil qilsa, oxiriga borib ancha ortadi. 0’tish soni sinovli shibbalashda aniqlanadi.

• 
  Birinchi va ikkinchi davrlarda donalararo jadalli ishqalanish namoyon bo’ladi. Bunda, bog’lovchi vazifasini bajaruvchi tosh uni ajralib chiqadi. Ikkinchi davrda shibbalash og’ir katoklar bilan bajarilsa, bo’ylamali solishtirma bosimi yuqori bo’lishi ta’minlanadi. Shibbalash so’nggi donalar siljishi to’xtashi munosabati bilan boshlang’ich tezlik soatiga 1,5—2,0 km.ni tashkil qilsa, oxiriga borib ancha ortadi. 0’tish soni sinovli shibbalashda aniqlanadi.