Mavzu: Qadimgi Hindiston svilizatsiyasi. Qadimgi hind sivilizatsiyasining paydo bo`lishi

Mavzu: Qadimgi Hindiston svilizatsiyasi.


Qadimgi hind sivilizatsiyasining paydo bo`lishi.
Hindiston subkontineti eng qadimgi davrlardanoq ko‘plab uzoq va yaqin qo‘shinlari bilan madaniy va savdo-sotiq aloqalari o‘rnatgan edi. Xarappa madaniyati davrida (miloddan avvalgi III-II ming yillar) hind hunarmandlari yaratgan buyumlar O‘rtaer dengizi mamlakatlari, Mesopotamiya, Markaziy Osiyogacha yetib borgan. Miloddan avvalgi VI asrda ushbu o‘lkaga Aleksandr Makedonskiy yurish qilganidan keyin subkontinent haqidagi maʼlumotlar olamga yanada kengroq yoyildi. Hindiston yurishi ishtirokchilarining asarlarida, Salavk elchisi Megasfen xotiralarida, Yunon mualliflari Arrian, Strabon, Pliniy kitoblarida bu subkontinet haqidagi rang-barang va diqqatga sazovor maʼlumotlar mavjud. Sharqning mashhur qomusiy olimi va birinchi buyuk hindshunos Abu Rayhon Beruniy (XI asr) qadimgi hind xalqining urf-odati, turmush tarzi, din iva dunyoqarashi, ijtimoiy tuzumi, tarixi, o‘simlik hamda hayvonot dunyosi, jo‘g‘rofiyasi, astronomiyasi, matematikasi, grammatikasi, adabiyoti, sanʼati haqida „Hindiston“ nomli nodir bir asar yaratgan.


Milloddan avvalgi 5 ming yil oxiri 4 ming yillikda Hind daryosi vodiysida sun’iy dehqonchilik vujudga kelgan 4 ming yillik oxiri – 3 ming yillik o’rtalarida Hind vodiysida eng qadimgi Hind madaniyati tashkil topdi. M.av. 2 ming yillik o’rtalarida Hindistonda Oriy qabilalari kirib keldi. Oriylar o’zlari bilan temir, ot va tuyani olib kirdilar. M.av. VI asrgacha shimoliy Hindistonda 20 dan ortiq mayda davlatchalar bo’lgan. Davlatchalar o’rtasidagi kurashda Magatha g’olib kelgan.
Magatha davlati Minbasara davrida ancha kengaygan. Ajattashatru davrida esa Gang vohasi markaziy Hindiston markaziy davlaga birlashgan. M.av. 345 yil Nand sulola asoschilaridan biri Ugrase Magathani egallab oldi. M.avv VI-IV asrlarda Panjob viloyatida tarqoqlik hukm surgan.
Yunon – Makedon bosqinchilariga qarshi ozodlik kurashiga Chandra Gupta boshchilik qilgan. U Magatha taxtini egallab m.av. 317 – 298 yillari podisholik qilgan. Manrea davlatiga asos solgan. Poytaxti Patalaputra.
Chandra Guptaning o’g’li Bindusara (293-268) va Ashoka (268-231) davrida Hindiston qudratli davlatga aylandi. M.av. 180 yili Maur sulolasining so’ngi podishosi o’ldirildi. Milodning III asrida Magatha yana kuchaydi. Uning asoschisi Gupta bo’lgan Guptaning nabirasi Chandira Gupta I davrida (320-335) Magatha ancha kuchaydi. Uning o’g’li Samudra Gupta (335-380) Ximolayda Madras va Kanchi shaharlarigacha bo’lgan yerlarni bosib oldi. Chandra Gupta II (380-415) Hind osiyodagi eng kuchli davlatga aylandi. VI asrga kelib Guptalar davlati yana mayda davlatlarga bo’linib ketdi. Shu bilan Hindistonning qadimgi davri tugadi.
Mohenjon-doro – Hind daryosi o’rta qismida joylashgan 270 gektar yer maydoni bu shahardan hom va pishiq g’ishtdan qurilgan binolar va shahar yo’llari topilgan. Yo’llarga g’isht yotqizilgan. Shaharga korizlardan suvlar kelgan va chiqindi suvlar chiqarib tashlangan. Boy kishilarning uylari, ibodatxona, qal’a va boshqa binolar ikki uch qavat qilib qurilgan.
Harappa – Panjob viloyatida joylashgan arxeologlar bu yerdan besh yuzga yaqin yodgorliklar topishgan. Shaharga quvurlar orqali suvlar kelgan kanalizatsiya tizimi bo’lgan. Shaharda suv saqlash uchun pishiq g’ishtadan koriz va quduqlar qurilgan. Umuman aytganda shaharda me’morchilik, zargarlik, kulolchlik, toshtaroshlik qurolsozlik ancha rivojlangan. Harappa va Mohenjon-doroliklar uncha katta bo’lmagan kemalarda daryo va dengizlarda suzganlar. O’z ierogloflariga ega bo’lganlar.