Mavzu: Qadimgi Hindiston svilizatsiyasi. Qadimgi hind sivilizatsiyasining paydo bo`lishi

Maurya davlati podshosi - Ashoka
Qadimgi hind madaniyati: qadimgi Hindistonda astronomiya va matematika fanlari yuksak darajada rivojlangan. Hindlar yil hisobining 360 kundan tarkib topgan taqvimini tuzganlar. Hindistonda ixtiro qilingan, hindlarning o‘zi «qo‘shinning to‘rt turi » deb ataydigan o‘yin bugungi kunda butun jahonda «shaxmat» nomi bilan ma’lum va mashhurdir. Qadimiy hind tillari asosida yangi ada biy til bo‘lmish sanskrit tili vujudga kelgan. «Mahabharat», «Ramayana» dostonlari hamda boshqa asarlar ana shu tilda yozilgan bo‘lib, ular bugungi kunga qadar yetib kelgan.
Qadimgi hind madaniyati: qadimgi Hindistonda astronomiya va matematika fanlari yuksak darajada rivojlangan. Hindlar yil hisobining 360 kundan tarkib topgan taqvimini tuzganlar. Hindistonda ixtiro qilingan, hindlarning o‘zi «qo‘shinning to‘rt turi » deb ataydigan o‘yin bugungi kunda butun jahonda «shaxmat» nomi bilan ma’lum va mashhurdir. Qadimiy hind tillari asosida yangi ada biy til bo‘lmish sanskrit tili vujudga kelgan. «Mahabharat», «Ramayana» dostonlari hamda boshqa asarlar ana shu tilda yozilgan bo‘lib, ular bugungi kunga qadar yetib kelgan.


Sanskrit yozuvi
Mil. avv. VI asrda Hindistonda buddaviylik dini vujudga keladi. Bu dining yaratilishi Budda taxallusini olgan shahzoda Siddhartha Gautama nomi bilan bog‘liq. Avvaliga buddaviylarda xudo bo‘lmagan, chunki ular xudolar inson azob-uqubatlarini yengillashtira olmaydi, deb hisoblaganlar. Biroq ko‘p o‘tmay, Buddaning o‘zi xudoga aylanadi. Bugun ham buddaviylik ibodatxonalarida uning haykallarini ko‘rish mumkin.
Mil. avv. VI asrda Hindistonda buddaviylik dini vujudga keladi. Bu dining yaratilishi Budda taxallusini olgan shahzoda Siddhartha Gautama nomi bilan bog‘liq. Avvaliga buddaviyla
rda xudo bo‘lmagan, chunki ular xudolar inson azob-uqubatlarini yengillashtira olmaydi, deb hisoblaganlar. Biroq ko‘p o‘tmay, Buddaning o‘zi xudoga aylanadi. Bugun ham buddaviylik ibodatxonalarida uning haykallarini ko‘rish mumkin.
MUHOKAMA
Arxeologik topilmalarga qaraganda Hindistonda qadimgi tosh asridayoq odamlar yashagan. Eneolit, ayniqsa, bronza davrida Hindistonning g’arbiy hududlarida o’ziga xos Qadimgi Hind sivilizatsiyasi shakllanadi. Uning eng rivojlangan davri mil. avv. III ming yillik – II ming yillik boshlariga to’g’ri keladi. Bu sivilizatsiya markazlari yirik shaharlar bo’lib, ularning xarobalari zamonaviy Xarappa (Panjob viloyatida) va Mohenjo-Daro (Marxumlar tepaligi, Sind vodiysida) hududlarida topilgan. Taxminlarga qaraganda, hozirgi Pokiston hududida, Hind daryosi bo‘ylarida ham xuddi Misrda, Nil daryosi bo’ylaridagi singari serhosil sug‘orma dehqonchilik zonasi mavjud bo’lgan. Qadimgi Hind sivilizatsiyasini olimlarning taxmin qilishlaricha, dravid5qabilalari yoki ulardan ham oldingi qabilalar yaratganlar. Juda qadim zamonlardayoq Hindiston qadimgi sharq va antik dunyoning boshqa mamlakatlari bilan yaqin aloqalar o‘rnatgan bo’lib, bu o’zaro madaniy yutuqlarning almashinuviga olib kelgan. Xarappa sivilizatsiyasi davridayoq Mesopotamiya, Eron va O’rta Osiyo bilan, Mauriylar davrida Misr, Janubi-sharqiy Osiyo va Uzoq Sharq bilan madaniy va savdo aloqalari o‘rnatilgan. Antik mualliflarning xabar berishlaricha, hind elchilari imperatorlar Avgust, Trayan, Adrian va Avrelianlar davrida Rim imperiyasiga ham yetib borishgan9. Og’ir geografik sharoitga qaramasdan, shimoli-g’arb tomondan Hindistonga o’tish yo’li bo‘lib, qadimda bu yo’ldan oriylar va O’rta Osiyolik ziroatchi qabilalari foydalanganlar. Hayoti tabiat injiqliklariga bog’liq bo‘lgan aholi suvga chuqur hurmat bilan munosabatda bo‘lgan. Ming yillik tarixga ega bo’lgan suvga sig‘inish bugun ham davom etmoqda: hindlar sersuv daryo — Gangni muqaddas sanaydilar, unga sig‘inadilar. NATIJA Xo’sh, shunday rivojlangan Qadimgi Hind sivilizatsiyasining inqirozi qanday yuz berdi? Olimlarning taxmin qilishlaricha, dastlab sivilizatsiyaning asosini tashkil qilgan shaharlar inqirozga yuz tutib, vayronalarga aylangan. Bunchalar rivojlangan va keng hududga tarqalgan jamiyatning tanazzuli uning har bir hududida o’zgacha yuz bergan. Mohenjo-Daroga kelsak, uning inqirozi uzoq davom etgan, intihosi esa fojiali bo’lgan. Olimlar asosiy sabab qilib yer osti suvlarining ko’tarilishi va daryo toshqinlarini ko’rsatishmoqda. Bundan tashqari, tabiat ofatlariga qarshi to’xtovsiz kurashishga, doimiy ruhiy hayajon holatida turishga majbur bo’lgan jamiyat oxir-oqibatda charchagan, qiyinchiliklar oldida taslim bo’lgan va tanazzulga yuz tutgan bo’lishi ham mumkin.