Mavzu: qadimgi rim, gretsiya kalendarlari. Yuliy tsezarning kalendar islohati. Mayya va slavyan xalqlari kalendarlari

Sozigenning Yulian kalendari: (Er.av 46-yilda).

№	Oy nomlari	Kuni	№	Oy nomlari	Kuni
1	Yanvar	31	7	Kvintlis	31
2	Fevral	29\30	8	Sekstlis	30
3	Mart	31	9	Sentabr	31
4	Aprel	30	10	Oqtabr	30
5	May	31	11	Noyabr	31
6	Iyun	30	12	Dekabr	30

Har yili chorak kundan ortib qoladigan va to‘rt yilda bir kunni tashkil etadigan vaqtni, ya’ni kabisa yilidagi 366 kunni kayerga, qaysi oyga joylashtirish vazifasi hali xal etilmagan edi. Uni yilning eng qisqa oyi hisoblangan fevral oyig’a 30-kun sifatida qo‘shib qo‘ya qolish o‘z - o‘zidan ayon edi. Lekin yangi kalendarning ijodkorlari bu ko‘shimcha kunni fevralning oxiriga ko‘shmasdan, Sozigen islohoti davlatda olib tashlangan marchedonning o‘rniga - fevralning 23 va 24 kunlari orasiga "yashirishadi". Shunday qilib, uzaytirilgan kabisa yili fevral ikki martadan 24 kunga ega bo‘ldi¹.

Sozigen tayyorlagan kalendar islohoti rimliklar bayramlarining avvalgi tartibini ham buzmasligi kerak edi. Shuning uchun bu islohotni amalga oshirish arafasida kalendar yiliga 23 kunlik marsedoniydan tashqari yana ikkita ko‘shimcha oy (biri 33 kun, ikkinchisi 34 kun) ko‘shilgan. Bu yil er.av. 46 yil edi. U 445 kundan iborat bo‘lgan va tarixda "tartibsiz" yoki "chalkash yil" nomini olgan.
Yuliy kalendari (eski stil) deb nom olgan yangi kalendar bo‘yicha vaqt hisobi eramizdan avval 45 yilning 1 yanvaridan boshlangan. Xuddi o‘sha kuni qishki Quyosh turishidan keyingi birinchi yangi oy ko‘rinishi edi.
Rim siyosiy arbobi Mark Antonining taklifi bilan Senat (lotincha - Rimda respublika davrida oliy hokimiyatning davlat organi, xukmron - kuldor aslzodalar), Yuliy Sezarning harbiy sarkardaligi va kalendarni tartibga keltirishdagi xizmatlarini hisobga olib, Sezar tug’ilgan kvintlis (beshinchi) oyini uning nomi bilan yulis iyul deb atashga qaror qilgan.
Yangi kalendar joriy etilgandan ikki yil keyin Sezar fitnachilar tomonidan o‘ldirildi. Rim kohinlariga vaqtni to‘griligini kuzatish vazifasi topshirilgan edi. Ular Sozigen islohoti mazmunini tushunmay, hisobdan adashdilar. Negadir kabisa kunlarini uch yildan keyin to‘rtinchi yilga emas, balki ikki yildan keyin uchinchi yilga ko‘sha boshlaganlar. Bu xatoni faqat er. av VIII asrda, Sezarning nabira merosxuri imperator Avgust davrida aniqladilar. Avgust yangi islohot o‘tkazdi hamda to‘planib qolgan xatolarni yo‘k qildi. Uning buyrugi bilan er. av VIII asrdan - eramizning VIII asrigacha kabisa yillariga qo‘shimcha kunlar ko‘shilmagan.