mavzu soat juftlik Rivojlanish va ta’lim psixologiyasi faninig mazmuni, maqsadi va bolaning rivojlanishi

Bixeviorizm va ijtimoiy ta'lim nazariyalari
Biologik nazariyotchilar irsiyatni rivojlanishning asosiy harakatlantiruvchi kuchi deb bilsalar-da, bixeviorizm va ijtimoiy ta'lim nazariyalari tarafdorlari rivojlanish o'zgarishlari asosan tabiat muhitiga bog'liqligini ta'kidlaydilar. Odamlar va boshqa turlar (masalan, itlar, kalamushlar, kaptarlar) bilan tadqiqotlar olib borgan ushbu nazariyotchilar atrof-muhitni ogohlantirish orqali ko'plab xatti-harakatlarni o'zgartirish mumkinligini isbotladilar. Bixeviorizm deb nomlanuvchi istiqbol tarafdori sifatida amerikalik psixolog B.F. Skinner (1904-1990) bolalar ovqat, maqtov kabi mukofotlar uchun faol ravishda "ishlashlarini" va jazolashga olib keladigan xatti-harakatlardan qochishga harakat qilishlarini ta`kidlab o`tdi. (Skinner, 1953, 1957). Boshqa xulq-atvor nazariyotchilari esa bolalar o'zlarining tajribalariga asoslanib, ba'zi bir ogohlantirishlarga (masalan, itlardan qo'rqish) hissiy munosabatlarni qanday ifodalashlarini aniqladilar.

• 
  Bixeviorizm - bu nazariy nuqtai nazar bo`lib, bu bolalarning xulq-atvori va hissiy reaksiyalari muayyan atrof-muhit stimullarining bevosita natijasi sifatida o'zgarishini ifodalaydi
  

Bixeviorizm faqat bolalarning ko'zga ko'rinadigan xatti-harakatlariga qaratilgan bo'lib, ularning ichki fikrlash jarayonlari bu harakatlarni qanday amalga oshirishi mumkinligiga juda kam e`tabor berilgan. Aksincha, zamonaviy ijtimoiy ta'lim nazariyalari bolalarning e'tiqodlari va maqsadlarini ularning harakatlarida hal qiluvchi ahamiyatga ega deb tasvirlaydi. Ijtimoiy ta'lim sohasidagi tadqiqotchilar shuni ko'rsatdiki, xatti-harakatlar har doim ham yaqin atrofdagi mukofot yoki jazoga javob bo'lmaydi. Buning o'rniga bolalar muntazam ravishda o'z harakatlarining oqibatlarini taxmin qilishadi va shunga muvofiq xatti-harakatlarini tanlaydilar. Bundan tashqari bolalar boshqa odamlarning xatti-harakatlari va uning oqibatlarini kuzatib, ko'p narsalarni o'rganadilar va ular amalga oshirishi mumkin bo'lgan vazifalar uchun umidlarni rivojlantiradilar.
So'nggi yillarda ijtimoiy ta'lim nazariyasi fikrlash jarayonlarini o'rganishni tushuntirishga tobora ko'proq kirib bormoqda, shunga ko'ra ba'zan uni ijtimoiy kognitiv nazariya deyish mumkin.
Ko'pgina amaliy qo'llanmalar bixeviorizm va ijtimoiy ta'lim nazariyasi asosida yaratilgan. Keling, uchta umumiy prinsipni ko'rib chiqaylik.

1. 
   Rag`batlantirish. Masalan, mukofotlash yoki jazolash bolalarning harakatlari va hissiyotlariga aniq ta`sir ko`rsatadi. O`qituvchi dastlabki ishni o`rganishda G`ayratni o`g`irlik qilgani uchun jazolashda direktorning maslahatiga amal qilmaslikni tanladi, chunki bu javob G`ayratga foydadan ko`ra ko`proq zarar yetkazishini tushundi.
   
2. 
   Ta`sir etish. Bolalarning harakatlariga boshqalarning qilayotgan ishlari ta`sir qiladi. Bolalar ko`pincha boshqalarning xatti-harakatlariga taqlid qiladilar. Masalan: taniqli futbolchilar Ronaldu yoki Messining maydondagi harakatlari yoki maktab o`qituvchisining katta yoshdagilarga munosabati va hokazo.
   
3. 
   Bolalarning yangi muvaffaqiyatlarga erishishida ilgari egallangan tajriba va ko`nikmalarga asoslanishi.