Mavzu: Tovar-moddiy zaxiralar va inventarizatsiyaning iqtisodiy mohiyati, ahamiyati va vazifalari. Kirish: Asosiy qisim: Reja

3-jadval.

Ko’rsatkichlar	Materiallarni baholash
	Shartnoma bahoda	Haqiqiy tannarxda
Oy boshiga qoldiq	10000	15000
Oy davomidagi kirim	50000	60000
Jami tushum (1+2)	60000	75000
Transport-tayyorlov xarajatlari: summada foizda	15000 25	75000-60000 (15000х100)/60000
Hisobot oyida sarflandi	40000	45000
Oy oxiriga qoldiq	20000	30000

Ombordan ishlab chiqarishga materiallar sarflanganida quyidagi buxgalteriya provodkasi beriladi:

D-t Ishlab chiqarish xarajatlari (2010, 2310, 2510 va hokazo) K-t 1010-«Xom ashyo va materiallar».
Hisob-kitobning jurnal-order shaklidagi korxonalarda ishlab chiqarish uchun sarflangan materiallarning ulgurji bahosi shartnoma yoki reja tannarxi bo’yicha 10-jurnal-order, boshqa maqsadlar uchun sarflangan materiallar esa 10/1-jurnal-orderga yoziladi.
Tovar-moddiy zaxiralardan to’g’ri foydalanish maqsadida har bir korxona zarur bo’lmagan materiallarning bor-yo’qligini tekshirib ko’rishi lozim. Agar korxonada keraksiz yoki ortiqcha material borligi aniqlansa, uni boshqa korxonaga sotishi mumkin.
Masalan, korxonada haqiqiy qiymati 20000 so’mlik ortiqcha material borligi aniqlandi va korxona uni 30000 ming so’mga boshqa korxonaga sotdi. Ushbu muomalalarga hisobda quyidagicha provodka beriladi:

• 
  materialning haqiqiy qiymati hisobdan chiqarildi 20000 so’m:
  

D-t 9220-«Boshqa aktivlarning realizatsiyasi va boshqa chiqib ketishi»-20000 so’m;
K-t 1010- «Xom ashyo va materiallar»-20000 so’m.

• 
  materialning sotish qiymati aks ettirildi 30000 so’m:
  

D-t 4890-«Boshqa shaxslarning qarzlari-joriy qismi»-30000 so’m;
K-t 9220-«Boshqa aktivlarning realizatsiyasi va boshqa chiqib ketishi»-30000 so’m.
QQS hisoblandi 4000 so’m:
D-t 9220-«Boshqa aktivlarning realizatsiyasi va boshqa chiqib ketishi»-4000 so’m.
K-t 6410-«Budjetga to’lovlar bo’yicha qarzlar»-4000 so’m.

• 
  ortiqcha materiallarni sotishdan foyda olindi (30000-20000-4000)=6000 so’m:
  

D-t 9220-«Boshqa aktivlarning realizatsiyasi va boshqa chiqib ketishi»-6000 so’m;
K-t 9320-«Boshqa aktivlarning realizatsiyasi va boshqa chiqib ketishidan olingan foyda»-6000 so’m.
Tayyor mahsulot sotishning analitik va sintetik hisobi. Mahsulotning sotilishi korxona mablag’lari aylanishining yakunlovchi jarayonidir. Bu jarayon korxona tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulotning xalq xo’jaligi iste’molida o’z o’rnini topganligini anglatadi. «hozirgi paytda korxona ishini baholashda mahsulotning sotilishi asosiy ko’rsatkichlardan biri bo’lib hisoblanadi. Xalqaro hisobda mahsulot, tovarlar sotish, ishlar bajarish va xizmatlar ko’rsatishdan olinadigan tushumni belgilashning ikki usuli majud:

6.