121
həddindən artıq dəyişmişdir, xüsusilə nternetin imkanları təsiri
altında. Əgər əvvəllər marketinq kompleksi yüzlərlə və min-
lərlə alıcılar ilə işə səmtləşmişdisə, hazırda söhbət yüz minlərlə
və hətta milyonlarla potensial və real alıcılarla operativ
qarşılıqlı təsirdə olma zərurətindən gedir. Bu şəraitdə mal-
göndərənlər və istehlakçılar ilə kommunikasiyanın yeni im-
kanları, satışların effektiv texnologiyaları yaranmışdır. Yüksək
templərlə marketinq fəaliyyətinin avtomatlaşdırılmasının yeni
sistemləri yaradılır və kommersiya fəaliyyəti praktikasına tət-
biq olunur ki, bunlardan müəssisənin resurslarının planlaşdırıl-
ması və idarəolunması (ERP-sistemlər), müştərilərlə əlaqələrin
idarə olunması (CRM-sistemlər), elektron sənəd dövriyyəsi
sistemləri, elektron ödəniş sistemləri, ticarətdə radiotezlikli
nişanələr (RFID-texnologiya) və s. göstərmək olar.
Bütün bunlar da öz növbəsində marketinq kompleksinin
tərkibinə yeni, müasirliyin reallıqlarına cavab verən element-
lərin daxil olunmasını tələb edir. Bu elementlər kimi – müştə-
rilərlə əlaqələrin idarə olunması və işçi heyətinin idarə edilməsi
ola bilər. Sonuncu element ona gorə lazımdır ki, hazırkı şə-
raitdə rəqabət mübarizəsi şəraitində kommersiya fəaliyyətinin
müasir vasitələrinə və texnologiyalarına yiyələnmiş işçi heyə-
tinin daimi hazırlanması tələb olunur.
Marketinq kompleksinin idarə olunması şirkətin menec-
mentinin fəaliyyətinin əsas məzmununu təşkil edir. Üsullar və
qaydalar, bu praktiki fəaliyyətin nəticəsi nternet-marketinqin
mahiyyətini, nternetdə marketinq əməliyyatlarının aparılma-
sının vasitələri, üsulları və qaydaları – nternet-marketinqin
alətini təşkil edir.
2.
nternet-marketinqin alətlərinin xarakteristikası
nternet-marketinq alətlərini şərti olaraq iki qrupa bölmək
olar. Birinci qrup marketinq əməliyyatlarının aparılmasında
istifadə olunan vasitələrlə, yəni saytlar, elektron poçt, elektron
122
elan lövhələri, çatlar və s. bağlıdır. Bunlar – nternet-mar-
ketinqin texniki alətləridir
.
kinci qrup müəssisənin nternetdə funksional strategiyası
ilə, yəni yeridilmə, qiymətyaranma, bençmarkinq, brendinq və
s. bu kimi strategiyalar ilə bağlıdır. Bunlar - nternet-
marketinqin funksional alətləridir
.
Internet-marketinqin özünün xüsusi üstünlükləri vardır:
Birincisi, o, həm iri, həm də xırda firmalar üçün əlça-
tandır.
kincisi, elektron reklam məkanı nəşr və yaxud efir mə-
kanından fərqli olaraq demək olar ki, heç nə ilə məhdud olun-
mur.
Üçüncüsü, informasiyaya çıxış və onun surətinin çıxa-
rılması poçt və yaxud faks vasitəsilə olduğundan daha tez
həyata keçirilir.
Dördüncüsü, elektron alışları məxfi və çox tez eləmək
mümkündür.
Lakin nternet-marketinq hər bir şirkət və hər bir məhsul
üçün uyğun gələ bilməz. Marketinq aləti kimi Internet iqtisa-
diyyatın müxtəlif sahələrində və müxtəlif bazarlar üçün müx-
təlif cür işləyir. Bir neçə bazarda o, istehlakçılarla bütöv
qarşılıqlı əlaqələr kompleksini (reklamın yerləşdirilməsindən
və onun effektivliyinə nəzarətdən tutmuş istehlakçılarla
hesablaşmalar və satışdan sonrakı xidmətədək) təmin edir.
Digər hallarda nternet şirkətin marketinq yardımı kimi istifadə
olunur və əsas mexanizm kimi nəzərdən keçirilmir (məsələn,
sığorta bazarı – burada sövdələşmələrin bağlanılması adətən
çox mürəkkəb və təkrarlanmayan, bayağı olmur.
Hazırda nternet-marketinq müxtəlif məqsədlərlə və
müxtəlif formatlarda istifadə olunur, lakin saytın dörd əsas
biznes-modelini ayırmaq olar:
1) statistik informasiya saytı; «şirkət haqqında» ənənəvi
bukleti əvəz etmək üçün nəzərdə tutulmuş; çox gec-gec
təzələnir;
123
2) nternet-mağaza, şirkətin satışlarının artırılması üçün,
özü də məhz Internet vasitəsilə artırılması, mövcuddur;
3) məlumat xarakterli dinamik layihə; müştərilərlə iş
üçün nəzərdə tutulan və özündə şirkət və onun fəaliyyəti haq-
qında bütün informasiya spekrlərini daşıyan; müntəzəm olaraq
təzələnir;
4) strateji portal - şirkətin satışlarının artırılmasına deyil
(son nəticədə isə məhz buna nail olunur), onun satış ba-
zarlarının artırlmasına səmtləşdirilmiş, yəni müştərilərin sayı-
nın artırlmasına deyil, potensial müştərilərin sayının artırıl-
masına səmtləşdirilmiş.
Qeyd etmək lazımdır ki, nternet-marketinqdə marke-
tinqin eyni elementlər kompleksi (məhsul, qiymət, satış yeri
(kanalı), yeridiliş – 4«P») və marketinq münasibətlərinin para-
diqması istifadə olunur, lakin hər bir elementin öz xüsusiyyət-
ləri vardır. Məsələn, elektron bazardakı alıcı ənənəvi bazardakı
alıcıdan xeyli fərqlidir. Bu onunla şərtlənir ki, internetə giriş
lazımi avadanlığın alınmasını və müəyyən hazırlıq səviyyəsini
tələb etdiyi üçün nternet istifadəçilərini ənənəvi real ba-
zardakına nisbətən daha yüksək gəlir və təhsil səviyyəsi xarak-
terizə edir. Onların profillərində və alıcılıq davranışlarında da
müəyyən xüsusuiyyətlər vardır.
nternetin bölüşdürmə kanalı və marketinq kommuni-
kasiyaları kanalı kimi imkanları bir tərəfdən, satıcıları və alı-
cıları birbaşa əlaqəyə girməyə imkan verir və vasitəçiləri
aradan qaldırır. Bundan başqa, istehlakçılar auksionlar (hərrac-
lar) vasitəsilə digər istehlakçılarla birbaşa əlaqəyə girə bilirlər.
Digər tərəfdən, ancaq elektron bazar üçün xas olan yeni
vasitəçi növlərinin meydana gəlməsi də qeyd olunur. Onlara
informasiya vasitəçiləri – nternetə informasiyanın toplanması,
ümumiləşdirilməsi və yayımı ilə məşğul olan təsərrüfat sub-
yektləri; meta-vasitəçilər – kommersiya əməliyyatlarının hə-
yata keçirilməsinin müəyyən texnologiyaları ilə (daşınmaz
ə
mlakın əldə olunması, avtomobillərin alışı-satışı, toyların və
Dostları ilə paylaş: |