“MƏhsul satişI ÜZRƏ ƏMƏLİyyatlarin uçotu

3. 
Qaytarılan malların silinməsi 801 "Ümumi mənfəət (zərər)" 
602 "Satılmış malların 
qaytarılması və 
ucuzlaşdırılması 
4. 
Qaytarılan malların anbara 
təhvil verilməsi 
204 "Hazır məhsul" və ya 
205 "Mallar" və ya 
701 "Satışın maya dəyəri" 
5. 
Qaytarılan malların silinməsi 
701 "Satışın maya dəyəri" 
801 "Ümumi mənfəət 
(zərər)" 
2.4. Hazır məhsul, iş və xidmətlərin satışı uçotu 
Müəssisə vəsaitlərinin son dövriyyə prosesi, hazır məmuatların (işlərin, 
xidmətlərin) satılıb pula çevrilməsi nəticəsində başa çatır. Yuxarıda qeyd edildiyi 
kimi məhsul, iş və xidmətlərə görə ödəniş alıcıdan hesablaşma hesabına, yaxud 
kassaya daxil olduqdan, onların ödəmə sənədləri alıcıya təqdim edildiyi tarixdən 
satılmış hesab edilir. planlı ödəeiş qaydasında hesablaşma aparılan zaman satış 
annı, məhsulların alıcılarla yükləndiyi tarixdən hesablanılır. 
Hazır məhsulların, malların, yerinə yetirilmiş işlərin, göstərilmiş xidmətlərin 
satışı prossesi haqda inforamasiyaları ümumiləşdirmək eyni zamanda də, bu 
dəyərlilərin (işlərin, xidmətlərin) satışdan olan maliyyə nəticələrini müəyyən etmək 
üçün 601 «Satışı» hesabı nəzərdə tutulmuşdar. Onda hazır məhsul və öz 
istehsalının yarımfabrikatlarının; sənaye və qeyri-sənaye xarakterli işlərin və 
xidmətlərin; tikinti; quraşdırma, layişə-aştarış, geoloji-kəşmiyyat, elmi-tədqiqat və 
i.a. işlərə lazım olan alınma məmulatlarının maya dəyəri də gəliri əks etdiriri. 

---

52 
Yüləmiş (buraxılışmuş məhsula, təhvil verilmiş işə və xidmətə görə alıcılara 
təqdim edilmiş ödəmə sənədinin, yaxud göndərilən məhsul (iş, xidmət 
Üçün bankdakı pul vəsaitləri hesabına (müəssisənin kassasına) daxi olmuş 
məbləğ eyni zamanda də, satışdan əmələ gələn zərər 601 «Satış” 
Hesabının kreditində, yüklənmiş (satılmış) məhsulun, təhvil verilmiş işin, 
xidmətin həqiqi istehsal maya dəyəri, yüklənmiş məhsula aid edilən kommersiya 
xərcləri, məhsulun dəyərindən artıq ödənilən taranın dəyəri, əlavə dəyər vergisi, 
aksiz məbləği, satış hesabına başqa ayırma məbləğ isə debetində əks etdirilir. 
Bir sıra hallarda 601 №-li hesabın krenditində, xüsusilə geoloji kəşfiyyət işləri 
aparan müəssisələrdə yerinə yetirilmiş işin müqavilə dəyəri; layihə-axtarış 
təşkialtlarında tam qurtarmış layihə, yaxu sifaşiçilərə verilmiş iş növləri uyğun 
layihə smeta sənədlərinin müqaıvilə (smeta) dəyəri; elmi –tədqiqat təşkialtalırnda 
sifarişçilərə təhvil verilən elmi-tədqiqat və ya təcrübə-konstruktor işlərin müqavilə 
üzrə (smeta) dəyəri; nəqliyyat və rabitə müəssisələrində göstəriləmiş xidmətə görə 
hesablanmış məbləğ və s. əks etdirilir. Bu zaman həmin hesabın debetində yerinə 
yetirilmiş həqiqi maya dəyəri, istismar və yükləmə – boşaltma əməliyyatalır 
(nəqliyyat və rabitə təşkialtlarında) öilə əlaqəli xərclər əks etdirilir. 
Məhsul (iş, xidmət) satışından olan maliyyə nəticələrinin müəyyən edilməsi. 
Yuxarıda qeyd edildiyi kimi hazır məhsulun (işin, xidmətin) satışı prosesi haqda 
informasiyanı ümumiləşdirmək eyni zamanda də, bu prosesdən olan maliyyə 
nəticəsini müəyyən etmək üçün 601 «Satış» hesabı nəzərdə tutulmuşdur. Bu 
hesabın kreditində buraxılış (müqavilə) qiyməti ilə satışdan olan gəlir, debetində 
isə satılmış məhsulun qiymətindən artıq ödənilən taranın dəyəri, əlavə dəyər 
vergisi, aksiz və məhsul (iş, xidmət) satışı hesabına başqa ayırmalar əks etdirilir. 
Beləliklə, 601 saylı hesabın debetində satılmış məhsulun tam həqiqi maya dəyəri, 
vergilər və ayırmalar, kreditində isə büraxılış qiyməti ilə ödəniş üçün alıcılara 
təqdim edilmiş məbləğ əks etdirilir. 
601 saylı hesabın debet və kredit dövriyyələrini müqayisə etməklə məhsulun, 
yerinə yetirilmiş işin, göstərilmiş xidmətin satışdan olan maliyyə nəticəsini 

---

53 
(mənfəət, yaxud zərər) əldə edilir. 601 saylı hesabın kredit dövriyyəsi debet 
dövriyyəsindən çox olan hallarda bu çox hissə müəssisənin mənfəət əldə etməsini 
göstərir və həmin məbləğ hər ayın axıında tamlıqla aktiv-passiv hesab olan 801 
«Ümumi mənfəət (zərər)» hesabına aşağıdakıv yazılış verməklə əks etidirilr: 
Dt 601 «Məhsul (iş, ixdmət) satışı» hesabı
Kt 801 «Ümumi mənfəət (zərər)» hesabı 
601 saylı hesabın krediti, debetindən az olan hallarda isə həmin fərq 
müəssisənin zərər əldə etməsini göstərir və bu məbləğ aşağıdakı yazılış verməklə 
uçotda əks eğdirilir. 
Dt 801 «Ümumi mənfəət (zərər)» hesabı 
Kt 601 «Satışı» hesabı
Kommersiya xərclərinin uçotu. Müəssisənin məhsul satışı ilə əlaqədarı 
çəkdiyi və dəyəri alıcı tərəfindən ödənilməyən xərclər kommersiya xərcləri adlanır. 
Bu xərclər 711«Kommersiya xərcləri» hesabında uoçta alınır.
711 saylı hesabdan ancaq maddi istehsal sahələrinin müəsisələrin istifadə 
olunur. Müxtəlif hesabların (112, 201, 221, 223, 531, 431, 521, 522, 533 və sair) 
krediti ilə müxabirləşməklə 43 saylı hesabın debetinə toplanmış kommersiya 
xərcləri hesabat dövrünün sbununda, satışdan gəlirin bu və ya başqa hesabat 
dövrünə aid edilməsi uyğun müəssisənin seçdiyi uçot siyasətinə uyğun olaraq 205