Metodik vəsait/tərt ed. R. Məmmədli; red. S. Məlikzadə; ix red

“Xudafərin  körpüsü”,  “Çaldıran  döyüşü”

  kimi 

tarixi  romanları  da  Azərbaycan  ədəbiyyatında  dərin  iz  qoyan 

əsərlərdir.  

Səksəninci  illərin  əvvəllərində  F.Kərimzadə  Şah  İsmayıl 

Xətainin  həyatından  söz  açan 

“Xudafərin  körpüsü”  və 

“Çaldıran  döyüşü” 

dilogiyasını  qələmə  aldı.    Xatırladaq  ki, 

həmin  illərdə  Şah  İsmayılın  anadan  olmasının  500  illiyi  qeyd 

olunurdu.  F.Kərimzadə  ilə  yanaşı,  Əlisa  Nicat  “Qızılbaşlar”, 

Əzizə Cəfərzadə “Bakı-1501” romanlarını yazmışlar. Xətaiyə - 

bu  böyük  sərkərdə,  dövlət  xadimi  və  gözəl  şairə  birdən-birə 

dörd  roman  həsr  edilməsinin  səbəbi  məlum  idi:  Xətai 

Azərbaycan  tarixinin  ən  önəmli  səhifələrini  yazsa  da 

Azərbaycan  ədəbiyyatında  onun  bədii  obrazı  yaradılmamışdı. 

F.Kərimzadənin  bu  romanı  bədii  ədəbiyyatın  Xətaiyə,  onun 

şəxsiyyətinə böyük marağın ifadəsi idi. Çoxplanlı, çoxobrazlı, 

süjeti  və  konflikti  çoxşaxəli  bu  dilogiyada  Şah  İsmayıl  

Xətainin  həyatı,  hakimiyyəti  Çaldıran  döyüşünə  qədər  təsvir 

edilir,  müəllif  həm  tarixi  mənbələrin  gözü  ilə,  həm  də  bədii 

təxəyyülü  vasitəsilə  Şah  İsmayılı  vahid  milli  dövlətin  ilk 

qurucusu  kimi  canlandırır.  Şeyx  Heydər,  Ağqoyunlu  Sultan 

Yaqub, Şah İsmayılın nənəsi –Uzun Həsənin anası Sara xatun, 

Əbu Səid, Uzun Həsən, Məsih Mirzə, Aləmşahbəyim, Rüstəm 

Mirzə,  Hüseyn  Lələ  bəy...  Bunlar  hamısı  tarixi  şəxsiyyətlərdir 

və  hər  birinin  taleyi  sonadək  izlənilir.  İstər  “Xudafərin 

körpüsü”,  istərsə  də  “Çaldıran  döyüşü”  tarixi  hadisələrə  və 

tarixi  şəxsiyyətlərə  şəxsi  mənafe  daşımaqdan  uzaqdır. 

Doğrudur,  F.Kərimzadə  Şah  İsmayılın  vurğunu  idi.  Bu 

romanlar  F.Kərimzadənin  vətənçilik  ideallarını  ifadə  edirdi. 

Bəli, hər bir xalqın tarixində unudulmaz səhifələr olur. Bu cür 

səhifələr  adətən  ictimai  şüurun  yetkinliyi,  milli  dirçəliş  və 

qurtuluş,  böyük  amallar  uğrunda  çarpışmanın  kəskinliyi  və 

nəticələri ilə şərtlənir.

 

---

14 

 

XVI  yüzilliyin  sübh  çağında  Şah  İsmayılın  başçılığı  ilə 

görülən işlər xalqımızın sonrakı müqəddəratı üçün güclü özülə 

çevrildi.  Şah  İsmayıl  kimi  tarixi  şəxsiyyətlər  heç  vaxt 

unudulmur, incəsənətin, ədəbiyyatın gücü ilə yenidən doğulur. 

F.Kərimzadənin uzun tədqiq  və araşdırmalardan sonra qələmə 

aldığı