133
Muh’ammad Baqoxoja bwlib, asli nasaf(Qarshi)lik, Mir Haydariy tariqati
shayxlaridan biri oilasida dun
ё
ga kelgan.
Xoja Samandar Termiziy Ashtarxoniylardan Abdulazizxon (1645-1681 yy.)
va Subxonqulixon (1681-1702 yy.) bilan zamondosh bwlgan. U 1702 yilgacha
Qarshida raislik lavozimida
43
turgan, Abdulazizxon va Subxlnqulixonning h’arbiy
yurishlarida ishtirok etgan. Oxiri ana shu Mir Haydariy tariqati shayxlaridan
bazilarining ig’vosi bilan 1702 yili raislik lavozimidan istevoga chiqishga majbkr
bwldi va umrining oxirigacha, u 1735 yili h’ali h’a
ё
t bwlgan, faqat ilmiy faoliyat
bilan mashg’ul bwlgan.
Xoja Samandar Termiziy wz davrining keng malumotli kishilari jumlasidan
bwlgan. Wsha vaqtlarda
ё
zilgan bir qator kitoblar, jumladan “Muzakkiri ah’bob”,
“Muh’it at-tavorix”ning malumotlariga qaraganda, u etuk shoir,
ё
zuvchi va tarixchi
olim bwlgan, iloh’i
ё
t ilmini h’am yaxshi bilgan, kwp sa
ё
h’at qilib, nazariy bilmini
mustah’kamlagan.
Bizning zamonimizgacha olimning ikki muh’im asari etib kelgan. Bulardan
biri “Dastur ul-muluk” bwlib, u 1695 yili va ikkinchisi “Anis ul-fuqaro” (“Faqirlar
dwsti”) nomi bilan mashh’ur bwlib, 1735 yili
ё
zilgan.
Wzbekiston tarixini wrganishda Xoja Samandar Termiziyning “Dastur ul-
muluk” asari zwr qimmatga ega. Asar Buxoro xonligining XVII asrning 70-90-
yillardagi ijtimoiy-si
ё
siy ah’volini, shuningdek, Buxoro bilan Xiva xonliklari
wrtasidagi si
ё
siy munosabatlarni wrganishda katta ah’amiyatga ega. Asarda wzaro
kurashlar, oliy martabali mansabdordar orasida keng tarqalgan buzuqlik,
poraxwrlik, zulm va meh’natkash xalqning og’ir ah’voli h’aqida qimmatli
malumotlar mavjud. “Dastur ul-amal”da wzbeklarning etnik tarkibi h’aqida h’am
muh’im dalil va malumotlarni uchratamiz.
1971 yili “Dastur ul-amal”asarining forsiy matnini, ruscha tarjimasi, zarur
izoh’lar bilan M.A.Saloh’itdinova chop etdi. Asarning wzbekcha nashri 1997 yili
Jabbor Esonov tomondan amalga oshirildi.
Dostları ilə paylaş: