Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc
Mwg’ul va xitoy tillarida
Yüklə 1,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mongol-un niucha tobchan
- “Tszin-shi”
| 12.3.24. Mwg’ul va xitoy tillarida
ё zilgan manbalar Mwg’ul va xitoy tillarida ё zilgan manbalarda Wzbekistonning XIII-XIV asrlardagi tarixiga oid malumotlar uchraydi. Ayniqsa, Chingizxon va mwg’ullar xuruji davri tarixi, mwg’ul imperatorlari h’ukmronligi davri tarixini bu manbalarsiz wrganib bwlmaydi. Shuni aloh’ida uqtirib wtish kerakki, bu manbalarda, xususan xitoy manbalarida, voqealar birinchidan yilma-yil ba ё n etilgan, ikkinchidan, ularning sodir bwlgan joyi va vaqti aniq kwrsatilgan. Mongol-un niucha tobchan “Mongol-un niucha tobchan” (“Mwg’ullarning maxfiy tarixi”) X111 asr boshida wrta asr uyg’ur imlosida ё zilgan va bizgacha xitoy imlosi, ierografida xitoycha tarjimasi bilan etib kelgan. Asarning xitoycha nomi “Yuan-chao bi shi” (“Yuan sulolasining 89 maxfiy tarixi”) deb ataladi. Unda Xitoy, Mwg’uliston, Markaziy Osi ё va Wzbekistonning XIII asrdagi tarixi bwyicha muh’im manba h’isoblanadi. Unda nayman, kerait, wng’ut, uyg’ur, qorliq va boshqa turkiy xalqlarning Chingizxon xuruji paytidagi tarixi va ularning mwg’ul asoratiga tushib qolishi h’aqida qimmatli malumotlarni uchratamiz. “Mongol-un niucha tobchan” xitoy tiliga 1404 yili tarjima qilingan. 1800 yili istefodaga kiritilgan. Asar 1866 yili P.Kafarov tarafidan rus tiliga tarjima qilingan va swz boshi, xitoycha matni va lug’atlar bilan qwshib, 1941 yili S.A.Kozin tarafidan “Sokrovennoe skazanie” nomi bilan chop etilgan. Asarning E.X ё nning tarafidan amalga oshirilgan nemischa nashri mavjud. “Tszin-shi” “Tszin-shi” (“Tszin sulolasining 90 tarixi”) nomli asar swnggi yuan imperatori Shindi (Twg’on Temur) davrida, xitoy olimi va ё zuvchisi Ouyan Sian tarafidan ё zilgan. Unga mwg’ul imperatorlari davrida ё zilgan va keyincha ywqolgan “Shilu” (“Sah’ih’ ё zuvlar”) nomli solnomasi asos bwlgan. 89 Юань сулоласи – Хитойни 1259-1332 йилларда идора қилган сулола . Асосчиси Хубилайхон (1260-1294 йй .) 90 Цзин сулоласи – 265-420 йй . 167 “Tszin-shi” twrt qismdan iborat: 1)Tszin sulolosining si ё siy tarixi; 2) Tszin davlatining mamuriy, h’arbiy, h’uquqiy, moliyaviy, iqtisodiy, manaviy va ilmiy tizimlari; 3) Tszin imperatorlari; 4) imperatorlar va ularning oilalari, davlat arboblari, sarkardalari va madaniy arboblarining tarjimai h’oli. Asarning twrtinchi qismida wsha vaqtlarda Markaziy Osi ё da istiqomat qilgan turkiy xalqlar, uyg’urlar, wng’itlar va boshqalar, ular bilan olib borilgan elchilik munosabatlari, ularning boshliqlarini h’arbiy h’izmatga jalb qilish h’aqida malumotlar bor. Yüklə 1,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|