Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc

8.3.20. “Muntah’ab ut-tavorixi Muiniy”
“Muntah’ab ut-tavorixi Muiniy” nomli Temuriylar davriga oid asar muallifi 
Muniddin Natanziydir. U 
İ
sfah’on shah’riga qarashli, undan qariyb yigirma farsah’ 
masofada joylashgan Natanz shah’rida tug’ilgan. Ch.A.Storining malumotiga 
qaraganda asli seistonlik bwlgan
30
. Fors viloyatining h’okimi Temuriy 
İ
skandar 
Mirzo (Amir Temurning nabirasi, Umarshayxning wg’li, 1415 yili inisi Boyqaro 
Mirzo tomonidan wldirilgan) saroyida xizmat qilgan. Davlatshoh’ 
Samarqandiyning swzlariga qaraganda, “Muiniddin Natanziy Sulton 
İ
skandar 
davrida 
İ
roqi Ajam va Forsda shuh’rat topgan olimlar va shoirlar jumlasidagn 
bwlib..., ilmda wz zamonasining etakchisi edi va Mirzo 
İ
skandarning maqoma va 
h’olati h’amda tarixini 
ё
zgan”
31
. 
Muniddin Natanziy qalamiga mansub bwlgan va bizning zamonamizgacha 
etib kelgan bu asarning aniq nomi malum emas. U ilmiy jamoatchilik orasida 
“Anonim 
İ
skandera” nomi bilan mashh’ur. Asar 1413 yili 
ё
zib tamomlangan. 
Uning ikkinchi tah’riri h’am bwlib, “Muntaxab ut-tavorixi Muiniy” (“Muniniyning 
saylangan tarixi”) deb ataladi va Temurning wg’li Shoh’ruh’ Mirzoga 
bag’ishlanadi. 
30
Стори
Ч
.
А
. 
Персидская
литература
. 1 
қисм
. 339 
бет
.
31
Давлатшоҳ
Самарқандий
. 
Тазкират
уш
-
шуаро
.
Э
.
Браун
нашри
. 
Лейден
-
Лондон
.: 1901. 371 
бет
.

---

88
“Muntaxab ut-tavorix” umumiy tarix tipida 
ё
zilgan asar bwlib, olamning 
yaratilishidan to Amir Temur vafotigacha, 1405 yil 18 fevralgacha musulmon 
mamlakatlarida yuz bergan voqealar h’aqida baxs yuritadi. asar muqaddima va uch 
bobdan iborat. 
Muqaddima diniy mazmunda bwlib, unda olamning yaratilishi, Odam Ato 
va uning farzandlari, Nuh’ payg’ambar va uning avlodi h’aqida umumiy gap 
boradi. 
Birinchi bobda qadimiy Eron va Yunoniston podshoh’lari, Rim va Vizantiya 
imperatorlari, Rim papalari, qadimiy arab h’amda Efiopiya podshoh’larining 
qisqacha tarixi ba
ё
n etilgan. 
İ
kkinchi bobda Muh’ammad payg’ambar va uning avlodi, xalifayi Roshidin, 
Umaviya va Abbosiya xalifalari, Arabiston h’amda Misrda podshoh’lik qilgan Ali 
va Fotima avlodi, shuningdek, Abbosiylar bilan zamondosh bwlgan Eron va 
Movarounnah’r h’ukmdorlari tarixi talqin etilgan. 
Asarning no
ё
b va qimmatli qismi uning uchinchi bobi h’isoblanadi. U turk-
mwg’ul qabilalari va ularning kelib chiqishi, Chingizxon va uning avlodi, Shimoliy 
Xitoyda ukmronlik qilgan mwg’ul xonlari, Chig’atoy ulusi h’ukmdorlari, 
Elxoniylar, Jaloiriylar, Chwponiylar, Muzaffariylar, Oq Wrda xonlari, 1346-1370 
yillar orasida Movarounnah’rda h’ukmronlik qilgan amirlartarixini wz ichiga oladi. 
Asarning uchinchi qismini 
ё
zishda muallif Tabariy, Juvayniy, Rashiduddin 
h’amda turkiy tilda 
ё
zilgan ”Tarixi xoniy” kabi asarlardan keng foydalangan.
“Muntaxab ut-tavorixi Muiniy” asarining matni 1957 yili Eronda Jak Oben 
tarafidan chop etilgan. Uning kwl
ё
zma nusxalari Sankt-Peterburg, Angliya, 
Frantsiya va Eron kutubxonalarida mavjud. Bu asar twg’risida va undagi ayrim 
lavh’alar G’.Karimov tomonidan “Amir Temur va Ulug’bek zamondoshlari 
xotirasida”(T.: 1996) va “Temuriylar bun
ё
dkorligi davr manbalari”(T.: 1997) 
nomli twplamlarda chop etgan.