11
CƏRRAHİ MÜDAXİLƏLƏR ZAMANI KİMYƏVİ TERAPİYA
Əməliyyata hazırlıq mərhələsində kimyəvi terapiya vərəmin
fəallığının azaldılması üçün əsas amil rolunu oynayır.
Kimyəvi terapiya “Ağciyər vərəminin kimyəvi terapiyası üzrə
klinik protokol”a
əsasən aparılmalıdır. Protokolun tövsiyələrinə
əsasən müalicənin monitorinqi (klinik, laborator, rentgenoloji
müayinələr) aparılmalıdır. Daha sonra cərrahi müdaxiləyə göstərişlər
və əməliyyatın vaxtı monitorinq nəticələrinə əsaslanaraq
dəqiqləşdirilməlidir.
Əməliyyatdan əvvəlki dövrdə kimyəvi terapiya
Əməliyyatdan əvvəl aparılan kimyəvi terapiyanın məqsədi
vərəmin fəallığının maksimal dərəcədə azaldılmasıdır.
Əlverişsiz proqnozu olan və cərrahi müdaxilənin aparılması
planlaşdırılan xəstələrdə fərdi dözümlülük və VMB-nin dərmanlara
həssaslığı nəzərə alınmaq şərti ilə kimyəvi terapiya maksimal
dərəcədə aqressiv aparılmalıdır, yəni vərəm əleyhinə preparatların
maksimal dozası və sayı istifadə edilməlidir.
Əməliyyatdan sonrakı dövrdə kimyəvi terapiya
Əməliyyatdan sonrakı dövrdə kimyəvi terapiya əməliyyatdan
əvvəlki sxem üzrə (eyni dərman vasitələri ilə) davam
etdirilməlidir.
Vərəm xəstələrinin ümumi müalicə müddəti “Ağciyər vərəminin
kimyəvi terapiyası üzrə klinik protokol”a
*
uyğun olmalıdır.
Cərrahi müdaxilənin aparılması kimyəvi terapiya kursunun
başlanmasından sonra ilk 2-6 ay ərzində tövsiyə olunur.
Bu halda
“Ağciyər vərəminin kimyəvi terapiyası üzrə klinik protokol”da
*
qeyd edilmiş ümumi müalicə müddətinə riayət etmək mümkün
olur.
Vərəmin kimyəvi terapiyasına dair “Ağciyər vərəminin kimyəvi
terapiyası üzrə klinik protokol”a
*
uyğun olaraq inyeksion dərman
vasitələrindən istifadə müddəti ən az 6 ay təşkil etməlidir və ya
bax: “Ağciyər vərəminin kimyəvi terapiyası üzrə klinik protokol” Azərbaycan Respublikası Səhiyyə
Nazirliyi. Bakı. - 2011. - 32 səh.
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
12
bəlğəmin konversiyası əldə olunduqdan sonra 4 aya qədər davam
etdirilməlidir.
Cərrahi müdaxilə həyata keçirildikdən sonra vərəm xəstələrinin
kimyəvi terapiyasının standart müddətlərinə riayət etməyə imkan
olmadığı hallarda dərmanlarla müalicənin müddəti aşağıdakı
kimi olmalıdır:
vərəm əleyhinə dərmanlara mikobakteriyaların həssaslığı
saxlanıldığı halda (VMB DH) – 6 ay
mono- və ya polirezistent VMB-li xəstələrdə – 9 ay
ÇDD/GDD xəstələrdə – 12 ay
İnyeksiya şəklində olan dərman vasitələri ilə müalicə müddəti:
VMB-nin vərəm əleyhinə dərmanlara həssaslığı saxlanıldığı
halda əməliyyatdan sonra – 2 ay
mono- və ya polirezistent VMB-li xəstələrdə əməliyyatdan
sonra – 3 ay
ÇDD/GDD xəstələrdə əməliyyatdan sonra – 4 ay
DƏRMAN VASİTƏLƏRİNƏ QARŞI
MÜXTƏLİF FORMALI REZİSTENTLİYİ OLAN
AĞCİYƏR VƏRƏM XƏSTƏLƏRİNİN MÜALİCƏSİNDƏ
CƏRRAHİYYƏNİN ROLU
Dərman vasitələrinə qarşı rezistentlik müalicə uğursuzluğunun
əsas risk amilidir və əksər hallarda cərrahi müdaxiləyə göstəriş olur.
Lakin cərrahi əməliyyatdan istifadə etmək ehtiyacı vərəmin istənilən
formasının müalicəsi zamanı yarana bilər.
VMB-nin dərmanlara qarşı həssaslığı saxlanılmış formasında
cərrahi müalicə
Müalicədə uğursuzluq riski. Bu qrup xəstələrin I və ya II rejim
ilə müalicəsi zamanı cərrahi müdaxilələrə göstərişlər nadir hallarda
əmələ gəlir. Bu, 1-ci sıra dərman vasitələri ilə müalicənin yüksək
effektivliyi ilə bağlıdır. Uğursuzluğa, bir qayda olaraq, dərmanlara
qarşı rezistentliyin əmələ gəlməsi səbəb olur və bu hallarda müalicə
“Ağciyər vərəminin kimyəvi terapiyası üzrə klinik protokol”a
uyğun
bax: “Ağciyər vərəminin kimyəvi terapiyası üzrə klinik protokol” Azərbaycan Respublikası Səhiyyə
Nazirliyi. Bakı. - 2011. - 32 səh.
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
13
şəkildə davam etdirilməlidir. Lakin bəzi hallarda müalicə
uğursuzluğu dərmanlara davamlılığın əmələ gəlməsi
ilə əlaqədar
olmaya bilər və bu da cərrahi müdaxilə üçün göstəriş ola bilər.
Vərəmin residiv vermə riski olan xəstələr. Bu qrupa müalicə
əsnasında bakteriya ifrazı kəsilmiş, lakin ağciyər toxumasında böyük
ehtimalla residivlə nəticələnə bilən qalıq dəyişiklikləri formalaşan
xəstələr aiddir
17
. Belə dəyişikliklərə iri tuberkulomalar və qalın
divarlı kavernalar aiddir
(B).
Vərəmin fəsadları. Bu qrup xəstələrdə, digər qruplarda olduğu
kimi, vərəmin fəsadları (spontan pnevmotoraks, plevranın
empieması, ağciyər qanaxması) əmələ gəldiyi halda təcili cərrahi
müdaxilə göstərişdir.
Mono- və polirezistent vərəm və cərrahiyyə
Müalicədə uğursuzluq riski. Bu qrupa vərəm əleyhinə
dərmanlara qarşı müxtəlif spektrli rezistentliyi olan, lakin müştərək
olaraq izoniazidlə rifampisinə qarşı davamlılığı olmayan xəstələr
daxildir. Mahiyyət etibarı ilə bu, ÇDD VMB-nin formalaşmasında
aralıq mərhələdir. Bu qrup xəstələrin müalicə sxemində 2-ci sıra
dərman vasitələri istifadə edildiyi hallarda onlara qarşı da
rezistentliyin formalaşması ehtimalı artır. Buna görə müalicə
nəticələrinin və cərrahi müdaxilənin proqnozlaşdırılması nəinki
müalicə uğursuzluğunun qarşısının alınmasında, eləcə də rezistentliyi
daha yüksək – ÇDD VMB və GDD VMB-dən vərəm formalarının
əmələ gəlməsinin qarşısının alınmasında da mühüm rol oynayır.
Bu qrupda uğursuz müalicənin proqnozlaşdırılması ÇDD olan
xəstələrdə olduğu kimi eyni prinsiplərə əsaslanır.
Bir qayda olaraq, müalicə uğursuzluqları ÇDD vərəmin
formalaşmasına gətirir və belə xəstələr “Ağciyər vərəminin kimyəvi
terapiyası üzrə klinik protokol”a uyğun olaraq sonrakı müalicəyə
keçirilirlər.
Müəyyən hallarda DD-nin spektrinin dəyişməz qalmasına
baxmayaraq bakteriya ifrazının dayanması müşahidə edilmir. Belə
hallarda da cərrahi müalicə üçün göstərişlər yarana bilər. Belə
vəziyyəti proqnozlaşdırmaq çətin olduğundan uğursuz müalicə faktı
qeyd edildikdən sonra ÇDD vərəmin empirik müalicəsi haqqında
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.