8
ÇDD olan hallarda cərrahi müdaxilələrin ən mühüm növü
mioplastik əməliyyatlarla tamamlanan ağciyər rezeksiyasıdır.
Ümumi müddəalar
vərəm xəstələrinin müalicəsinin əsasını səmərəli kimyəvi
terapiya təşkil edir
bütün vərəm xəstələrinin müalicəsinə başlamazdan əvvəl əsas
vərəm əleyhinə dərman vasitələrinə həssaslığın yoxlanılması
zəruridir
vərəmin müalicəsində cərrahi müdaxiləyə göstərişlər aşağıdakı
halların yüksək ehtimalı olduqda yaranır:
müalıcənin uğursuz olması
qalıq əlamətlər fonunda residivlərin baş verməsi
vərəm xəstəliyinin fəsadlarının əmələ gəlməsi
cərrahi müalicəyə göstərişlərin müəyyən edilməsi üçün ən yaxşı
yanaşma taktikası müalicəyə başlamazdan əvvəl onun
nəticələrinin proqnozlaşdırılmasıdır
müalicənin uğursuzluqla nəticələnmə ehtimalı yüksək olduqda,
cərrahi müdaxilə kimyəvi terapiyaya başlanmazdan əvvəl
planlaşdırılır və müalicənin fonunda aparılır
cərrahi müdaxilə üçün ən əlverişli vaxt – kimyəvi terapiya
fonunda vərəmin fəallığının ən aşağı səviyyəyə endiyi zamandır
cərrahi müdaxilə vərəm prosesi aktivləşməmişdən və ya
proqressivləşməmişdən əvvəl aparılmalıdır
cərrahi müdaxilənin tətbiqinə əsas əks-göstəriş xəstənin tənəffüs
və ürək-damar fəaliyyətinin qiymətləndirilməsindən və
əməliyyatdan sonrakı dövr üçün verilən proqnozlara əsasən
müəyyən edilir
ağciyər vərəmi zamanı planlı şəkildə əsasən ağciyər rezeksiyası
əməliyyatı həyata keçirilir
ağciyərin geniş rezeksiyası əməliyyatı aparılan zaman əlavə
olaraq mio- və osteoplastik müdaxilələrin həyata keçirilməsi
əməliyyatdan sonrakı dövrdə fəsadların yaranma ehtimalını
əhəmiyyətli dərəcədə azaldır
vərəmin fəsadlarının müalicəsi zamanı cərrahi müdaxilələr
mərhələli şəkildə: “kiçik həcmli”dən “geniş həcmli”
müdaxilələrə doğru aparılır
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
9
Cərrahi müdaxilənin məqsədi müalicənin effektivliyinin
yüksəldilməsi və müalicə gedişində yarana biləcək arzuolunmayan
nəticələrin qarşısının alınmasıdır.
Vərəm xəstələrinin müalicəsinin nəticələrinin
proqnozlaşdırılması
Vərəm xəstələrinin müalicəsinin nəticələrinin proqnozlaşdırıl-
ması müalicə planının vacib mərhələsidir. Nəticələrin
proqnozlaşdırılması, xüsusilə VMB-nin ÇDD/GDD müşahidə
edildiyi zaman böyük əhəmiyyət kəsb edir, çünki belə xəstələrin
müalicəsi zamanı bütün ehtiyat dərman vasitələri istifadə edilmiş
olur. Belə hallarda yeganə ehtiyat müalicə yolu cərrahi müdaxilədir.
Lakin cərrahi müdaxilənin təhlükəsiz tətbiqi yalnız nəticənin əsaslı
proqnozlaşdırılması əsasında mümkündür.
Müalicə nəticələrinin proqnozlaşdırılması kimyəvi terapiyaya
başlamazdan əvvəl aparılır. Kimyəvi preparatlarla müalicədə
uğursuzluq ehtimalı yüksək olan hallarda cərrahi müdaxilə
planlaşdırılır. Cərrahi müdaxilə dərmanla müalicədən maksimal
effekt əldə edilən dövrdə həyata keçirilir.
Müalicə nəticələrinin proqnozlaşdırılmasında 2 yanaşma
mümkündür. Birinci yanaşma vərəmin müalicəsi ilə uzun illər
məşğul olan həkim-mütəxəssislərin empirik təcrübəsindən istifadə
olunmasına əsaslanır. Bu yanaşma üsulu ilə proqnoz kollektiv surətdə
açıq müzakirə vasitəsi ilə müəyyən edilir.
İkinci yanaşma müalicə uğursuzluqlarına dair risk amillərinin
statistik qiymətləndirilməsinə əsaslanır. Bu üsul müxtəlif risk
amillərini qiymətləndirməyə və mütəxəssislərin fikirlərində olan
təzad və ziddiyyətləri istisna etməyə imkan verir. Bununla belə,
müalicə nəticələrinə təsir edən bütün risk amillərinin nəzərə
alınmasının mümkünsüz olduğunu, xəstəliyin gedişi
xüsusiyyətlərinin dəyişkən olmasını və digər amillərin qarşılıqlı
təsirlərinin tam öyrənilmədiyini nəzərə alaraq, belə yanaşmada da
çatışmazlıqlar mümkündür.
Buna görə proqnozun verilməsi zamanı hər iki üsuldan istifadə
edilməlidir: həm həkimlərin kollektiv empirik təcrübəsindən, həm də
müalicə nəticələrinin proqnozlaşdırılması üçün riyazi təhlildən.
Cərrahi müdaxilə üçün göstərişlərin müəyyən edilməsində əsas
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
10
məsələ hər iki proqnozlaşdırma üsulundan istifadə edərək
əsaslandırılmış ortaq qərara gəlməkdir.
Uğursuz nəticələri səciyyələndirən risk amilləri
Xəstə barədə məlumat toplayarkən həkim ÇDD VMB-li
xəstələrdə uğursuz müalicə ehtimalını əks etdirən risk amilləri barədə
məlumatları toplayıb sənədləşdirməlidir. Ehtimal olunan risk amilləri
aşağıda göstərilir:
vərəm xəstəliyinin müddəti (bir il və daha çox) (C)
7,15
ağciyərlərdə vərəmin yayılma sahəsi (bir pay/bir paydan çox) (C)
10
ağciyərlərin zədələnməsi zamanı dağılma boşluğunun ümumi
diametri >10 sm olduqda (C)
1,13,15
ağciyərlərdə fibroz dəyişikliklərin həcmi (bir pay/bir paydan çox) (C)
3,10
müalicədən əvvəl bakteriya ifrazının həcmi (mikroskopiya+,
əkmə+/mikroskopiya–, əkmə+) (A)
15
müalicə fonunda bakteriya ifrazının azalma sürətinin aşağı
olması: (müalicənin başlanmasından 2 ay sonra bakteriya
ifrazının kəsilməməsi (hə/yox) (C)
14
müalicənin ilkin mərhələsində 2-ci sıra vərəm əleyhinə
dərmanların istifadəsi (istifadə edilmişdir/edilməmişdir) (B)
15
vərəm əleyhinə dərmanlara davamlılıq səviyyəsi (ÇDDV/ÇDDV
+ 2-ci sıra dərmanlara davamlılıq/GDDV) (A)
5,15
əvvəlki mərhələlərdə müalicə rejiminə riayət olunması
(variantlar: müalicənin kəsilməsi və ya dərman dozalarının
20%-dən çoxunun qəbul edilməməsi/müalicənin kəsilməməsi və
ya dərman dozalarının 20%-dən az qəbul edilməməsi) (C)
8
yanaşı xəstəliklərin olması: şəkərli diabet, ACXOX, İİV
(variantlar: vardır/yoxdur)
bədən kütləsi indeksinin aşağı olması (normadan 20% aşağı
/qalan hamısı) (A)
15
alkoqolizmin olması (hə/yox) (A)
15
narkomaniyanın olması (hə/yox) (C)
7
kişi cinsi (A)
15
Hər bir risk amili əsaslı şəkildə qiymətləndirildikdən sonra
həkimlər konsiliumu ilkin proqnozu tərtib edə bilər və əməliyyata
əks-göstəriş olmadığı təqdirdə xəstənin müalicə proqramına cərrahi
müdaxiləni daxil edə bilər.
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
Dostları ilə paylaş: |