Microsoft Word Agrosanoat majmuasi iqtisodiyoti Darslik 2006. doc
-BOB. AGROSANOAT MAJMUASI TARMOQLARI UCHUN ISHLAB
Yüklə 3,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 3-BOB. AGROSANOAT MAJMUASI TARMOQLARI UCHUN ISHLAB
CHIQARISH VOSITALARI ISHLAB CHIQARUVCHI SOHA 3.1. Agrosanoat majmuasi tarmoqlari uchun ishlab chiqarish vositalari ishlab chiqaruvchi sohaning tarkibi Agrosanoat majmuasi tarmoqlari uchun ishlab chiqarish vositalari ishlab chiqaradigan soha uning 1- sohasi hisoblanib, u murakkab tarkibga ega. Bu sohaga agrosanoat majmuasiga kiradigan barcha tarmoqlar uchun kerakli ishlab chiqarish vositalari ishlab chiqaruvchi tarmoqlar kiradi. Ma’lumki ishlab chiqarishni zamonaviy texnika va texnologiyalarsiz tasavvur etish mumkin emas. Iqtisodiyotning qaysi sohasi bo’lmasin yuqori unumli, sifatli ishlaydigan va kam xarajat talab qiladigan texnikalar va boshqa ishlab chiqarish vositalariga zarurat sezadi. Agrosanoat majmuasining birinchi sohasi juda katta iqtisodiy-ijtimoiy ahamiyatga ega. Agrosanoat majmuasida asosiy masala qishloq xo’jaligi mahsulotlarini yetishtirish, tayyorlash, saqlash, qayta ishlash va iste’molchilarga yetkazib berish hisoblanadi. Demak bu borada asosiy e’tibor haqli ravishda qishloq xo’jaligiga berilishi zarur. Shu sababli qishloq xo’jaligi uchun traktorlar, don o’rish kabaynlari, ekinlarni ekish, ko’p yillik o’tlarni o’rishni amalga oshiradigan texnikalar, maxsus yuk avtomobillari, kuch beruvchi mashinalarga organ va ishchi mashinalar ishlab chiqaruvchi tarmoq korxonalari agrosanoat majmuasining 1-sohasi tarkibiga kiradi. O’zbekiston Respublikasida traktor va qishloq xo’jaligi mashinasozligi, kimyoviy vositalar va ma’danli o’g’it ishlab chiqarish korxonalari, mikrobiologiya sanoati, ixtisoslashgan qurilish materiallari sanoati yetarli darajada yaxshi rivojlangan. SHu bilan birgalikda don o’rish kombaynlari, haydov traktorlari, yem-xashak o’ruvchi kombaynlar ishlab chiqarish deyarli importga bog’liq. O’zbekiston Respublikasida qishloq xo’jaligi mahsulotlarini tashiydigan yuk avtomobilsozligi tashkil etilmagan. Respublikada 5 mln. tonnadan ortiq meva va sabzavot, 3,5 mln. tonna paxta va 6 mln. tonnadan ortiq don, katta miqdorda sut, go’sht va boshqa mahsulotlari 49 yetishtirilishini hisobga olinsa ularni tashiydigan maxsus yuk transportlariga talabning katta ekanligini ko’rish munkin. Etishtirilgan qishloq xo’jaligi mahsulotlarini tayyorlovchi, saqlovchi, qayta ishlovchi va sotish bilan shug’ullanuvchi tarmoqlarda foydalaniladigan ishlab chiqarish vositalarini yaratadigan tarmoq va korxonalar ham 1-sohaning tarkibini tashkil etadi. Ayniqsa, qishloq xo’jaligi mahsulotlarini qayta ishlovchi korxonalar uchun texnikalar, asbob-uskunalar ishlab chiqarishning ahamiyati oshib bormoqda. Respublika qishloq xo’jaligida chorvachiligi rivojlangan sohalardan biri bo’lib, u katta ahamiyatga ega. Respublika qishloq xo’jaligi yalpi mahsulotida chorvachilikning ulushi 46-48 foizni tashkil etadi. Bu o’z navbatida ular uchun omuxta yem ishlab chiqarishni ko’paytirishni talab qiladi. Respublikada chorvachilik uchun omuxta yem ishlab chiqarishiga ixtisoslashgan katta imkoniyatli korxonalar tizimi tashkil topgan. Ammo ularning ishlab chiqarish potentsialidan foydalanishda qator muammolar mavjud. Bundan tashqari qishloq xo’jaligi uchun ma’danli o’g’it va kimyo mahsulotlari ishlab chiqarish ham 1-sohaga kiradi. Respublikada qishloq xo’jaligi maqsadlari uchun ma’danli o’g’it ishlab chiqarish yetarli darajada rivojlangan bo’lib, ishlab chiqarilgan ma’danli o’g’itlarning bir qismi eksport ham qilinmoqda. SHu bilan birgalikda respublikada kaliyli ma’danli o’g’itlarni ishlab chiqarish korxonalari rivojlanmagan. Respublika qishloq xo’jaligi uchun zarur kaliyli o’g’itlar asosan import hisobiga qondiriladi. Albatta har bir davlat o’z talablarining 100 foizini o’z korxonalarida ishlab chiqarishi lozim degan fikrdan uzoq bo’lish kerak. Chunki turli sabablarga ko’ra buning imkoniyati yo’q, bor bo’lganda ham iqtisodiy jihatdan o’zini oqlamaydi. Chunki turli davlatlarning turli mahsulot ishlab chiqarish imkoniyatlari turlichadir. Bu borada har bir davlat agrosanoat majmuasi uchun zarur barcha ishlab chiqarish vositalarining eng samaralisini ishlab chiqarishi lozim. Qolgan qismini import hisobiga qondirishi o’z navbatida, boshqa davlatlarga o’zida ishlab chiqarilayotgan samarali texnikalarni va boshqa mahsulotlarni eksport qilishi maqsadga muvofiq. |