Microsoft Word Agrosanoat majmuasi iqtisodiyoti Darslik 2006. doc
Mehnat resurslaridan foydalanish ko’rsatkichlari
Yüklə 3,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 9.2. Mehnat resurslaridan foydalanish ko’rsatkichlari
Mehnat resurslardan foydalanishning darajasi va iqtisodiy samaradorligini aniqlash katta nazariy va amaliy ahamiyatga ega. Mehnat resurslaridan foydalanish darajasi va samaradorligini to’liq ko’rsata oladigan integral ko’rsatkich yo’q. Mehnat resurslaridan foydalanish darajasi va samaradorligini ko’rsatkichlar tizimi orqali aniqlash maqsadga muvofiq. Ko’rsatkichlar tizimi birgalikda mehnat resurslaridan 168 foydalanishning darajasi va iqtisodiy samaradorligi to’g’risida mukammalroq ma’lumotlarga ega bo’lish mumkin. Qishloq xo’jaligida resurslaridan foydalanishning darajasi quyidagi ko’rsatkichlar bilan aniqlanadi: 1). Har bir ishchi xodimning bir yilda ishlagan kunlari. Odatda, qishloq xo’jaligida erkaklar bir yilda 280 kun, ayollar 240 kun ishlasa normal hisoblanadi. 2). Yil davomida ishlashi lozim bo’lgan kundan foydalanish koeffitsienti. Bu haqiqatda ishlagan kunlarni me’yor bo’yicha ishlashi lozim bo’lgan yillik ish kunlari miqdoriga bo’lish orqali aniqlanadi. Xo’jalikning mehnat resurslari holatini o’rganish uchun mehnat resurslari balansi tuziladi. Balans ma’lumotlari xo’jalikning iqtisodiy rivojlantirilishida ishlatiladi. 3). Mehnat resurslaridan foydalanishning iqtisodiy samaradorligi yil davomida bir ishchi xodim hisobiga ishlab chiqarilgan yalpi mahsulot miqdori bilan aniqlanadi. Bu ko’rsatkichni sarflangan kishi soatlariga nisbatan aniqlash mehnatning samaradorligini to’g’riroq aniqlash imkonini beradi. 4) Mehnat resurslarning qo’nimsizlik koeffitsienti MRs MRab Kt = Bunda: Kt – mehnat resurslarning qo’nimsizlik qoeffitsienti; MRab – o’rganilayotgan davrda o’z arizasiga binoan yoki mehnat qoidalarini buzganligi uchun majburiy bo’shatilganlar soni; MRs – mehnat resurslarining o’rtacha yillik soni. 5) Kadrlarni muqimlik (stabillik) koeffitsienti 100 ) 1 ( х МRsx МRya МRsb MRab Km + - = Bunda: Km - kadrlarni muqimlik (stabillik) koeffitsienti 169 MRab - o’rganilayotgan davrda o’z arizasiga binoan yoki mehnat qoidalarini buzganligi uchun majburiy bo’shatilganlar soni; MRsb va MRsx – bazis va hisobot yillarda (davrda) korxonada ishlayotganlarning o’rtacha yillik soni. 6) Mehnatni mavsumiylik koeffitsienti r МXo МХmaks МRmk ' = Bunda: MRmk – mehnatning mavsumiylik koeffitsienti; MX maks – oylik mehnatning maksimal sarfi; MX o’ – mehnatning oylik o’rtacha sarfi. 7) Ishsizlik darajasi 100 ) ( х IK IFs Is Id = Bunda: Id – ishsizlik darajasi,% Is – ishsizlar soni, kishi IFs (IK) – iqtisodiy faol aholi yoki ishchi kuchlari soni, kishi 8) Mehnat resurslari bilan ta’minlanganlik darajasi g а Yer МR , MRt = Bunda: MRt – 100 gani mehnat resurslari bilan ta’minlanganligi; MR – Ishchi xodimlar soni, kishi; yer – yer maydoni (jami, ekin, sug’oriladigan yer maydonlari), ga. 9) Mehnat resurslari bilan ta’minlanganlik koeffitsienti 170 МRr Мrm МRtk = Bunda: MRtk - Mehnat resurslari bilan ta’minlanganlik koeffitsienti MRm – mavjud mehnat resurslari soni, kishi; MRr – rejalashtirilgan ishlab chiqarishni amalga oshirish uchun talab qilinadigan mehnat resurslari, soni. Mehnat resurslaridan foydalanish darajasini ko’rsatkichlar tizimi orqali aniqlanib, ularni har biri mehnat resurslaridan foydalanishning ayrim tomonlarini ifoda etadi. Ularni birgalikda aniqlash va tahlil qilish to’g’ri xulasalar chiqarish va foydali takliflar ishlab chiqishga xizmat qiladi. Yüklə 3,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|