Microsoft Word anamin kitabi
Yüklə 330,46 Kb. Pdf görüntüsü
|
M i r z M h m m d l i (çı ırır). Bi d b özüns n! R ü s t m b y (çı ırır). S ns n! M i r z M h m m d l i (çı ırır). S ns n. S m d V a h i d (çı ırır). B rad rl rim, n qov a? Z h r a b y i m girir iç ri v qoltu undan bayazını çıxarıb tutur gah Rüst m b yin qaba ına, gah Mirz M h mm d linin qaba ına. Bunlar da Z hra b yimi it l yib deyirl r: "S n d c h nn m ol ba ımızdan!" kisi d övr tin kitabını tullayırlar, v r ql ri da ılır. G ü l b a h a r v Q n b r ç o b a n l a r il tökülürl r iç ri. Mirz M h mm d li "s ns n!" dey -dey çıxıb gedir. S m d Vahid "n qov adır!" dey -dey çıxıb gedir. Z i v r x a n ı m g lib yapı ır Rüst m b yin qolundan, ç kib aparır. Z hra b yim yıxılıb bihu olur. Gülbahar özünü salır arvadın yanına. Q nb r d yavuq g lib, m tt l qalır.
P r d s a l ı n ı r.
DÖRDÜNCÜ M CL S
sövk nib yastı a, yanında oturub Gülbahar v yapı ır anasının lind n. Rüst m b y öz yerind oturub, kitaba baxır. S m d Vahid v Mirz M h mm d li kitablarını yı ı dırıb qoyurlar qutuya v az qalıb ki, qurtarsınlar Z hra b yim vayıldayır.
R ü s t m b y (g lir durur anasının qaba ında). Ana, ay ana! (Z hra b yim dinmir. Rüst m b y yek ça ırır). Ana! Ana! Z h r a b y i m (h zin s s il ). N deyirs n, Rüst m bala? R ü s t m b y. Ana m n s nin yanında müq ssir m. M nim günahımdan keç. Dün n s ni m n incitdim. Z h r a b y i m. Bala, s nin m n qadanı alım. S nin n bir günahın var ki, m n s nin günahından keç m? S n m ni incitm mis n. S n birc qarda larından ayrı dü m , m n öl nd n sonra da, q bird d s n duaçı olum, ay Rüst m bala! R ü s t m b y (bir q d r dinmir v sonra). Ana, ay ana, axır s n b zi i l ri bilirs n, b zisini d bilmirs n. Bizim bir-birimizn n danı ı ımız m sl k üst dir, mübahis miz kitab üst dir. Yoxsa s n dediyin söz bir göz l sözdü. M s l n, el m n açı ını s n deyim. Ana, ana, e idirs n n deyir m? Ana, qulaq asırsan ya yox? Z h r a b y i m (h zin s s il v güc il ). H , h , bala, sözünü de, e idir m. R ü s t m b y. Ana, bax, m n s ni lap yax ı ba a salım: n q d r ki, m n bu kitablara etiqad el yir m (öz kitabları t r f lini tutur), M h mm d li d bu kitablara (Mirz M h mm d linin t r fin lini uzadır) v S m d d bu kitablara (S m d Vahid t r f lini uzadır) etiqad el yirl r, d xi biz n t h r ittihad edib, mehriban yola ged bil rik?
(Rüst m b y yava -yava uzaqla ır iç ri ota a. Z hra b yim d rin ah ç kir, sonra Mirz M h mm d li g lib çökür diz ust anasının qaba ında). M i r z M h m m d l i. Ana, m ni ba ı la, dün n hirsli vaxtımda s n t rk- d blik göst rdim. Z h r a b y i m. Bala, ayaqlarının altında ölüm, qarda larından ayrılma. G ü l b a h a r. Dada , s n, atanın goru, ayrılma. M i r z M h m m d l i. Ana, ay ana, bir qulaq as, gör n deyir m. in slkarı bir yerd dir ki, bax, m n s ni bu saat ba a salım. Bax, bu evd üç qism kitab var ki, biz üç qarda bunlara sitayi edirik. Bir qismi budur (Rüst m b yin kitablarını ni an verir). Bir qismi budur (S m d Vahidin kitablarını ni an verir). Bir qismi d budur (öz kitablarını ni an verir). g r biz bu kitabları bir-birinin yanına qoysaq, diqq tn n baxsaq v zaiq y tap ırsaq, baxıb gör rik ki, bu üç qism kitablar bir-birin o q d r ox ayır, nec ki, m s l n, m n S m d ox ayıram, S m d Rüst m ox ayır, Rüst m b y d m n ox ayır. Bax, qoy s ni qurtarım; qulaq asırsan, ana, ya yox? Bu kitabların c misi ardı, özü d ar deyir m ha! Fikrin özg yana getm sin. Xoruz s si e itm y n ardı! S m d V a h i d. P ki! M i r z M h m m d l i ( lini Rüst m b y sarı tutur). Bu kitabların da c misi bilirs n n dir? Bilmirs n, deyim: c misi rus lü tidir. Bu da el bir cür naxo luqdur.
Rüst m b y sa lini Mirz M h mm d liy t r f atır v gedir çöl . O ki, qaldı m nim öz kitablarım (kitablarına t r f baxır v bir q d r fikr gedir), bunların biri xüsufdu, biri küsufdu. Di indi, ana, biz bir t dbir tök, gör k biz n tövr yola ged bil rik?!
Z hra b yim d rin ah ç kir. Ana, sözün yoxdu? M ni ba ı la, m n getm liy m. (Durur, ba maqlarını geyir). Gülbahar, m n hammal gönd r c y m, m nim kitab sandı ımı v yataca ımı ver rs n g tirsin (çıxıb gedir). S m d V a h i d (Z hra b yim t r f g lir). Valid m, b n d b rad rl rim il yola getm yi t klif ed c ks n, b ni d fv et, zira g r k gavur lü tl rinin (Rüst m b yin kafınaa i ar edir) v g r k fanatik kitablarının (Mirz M h mm d linin kitablarına i ar edir) sahibl ri il bir sırada bulunmaq b nd üçün qabili-imkan deyil. B ni fv et. (Gülbahara) B nim d kitablarım ardınca hammal g l sidir, ona t slim etm kd müzayiq göst rm zs n, z nn ediyorum. (Çıxıb gedir).
Z hra b yim bir q d r fikir el yir v güc il o t r f-bu t r f baxır v Gülbahardan savayı otaqda bir k si görmür.
Z h r a b y i m. Qızım, bunlar hara getdil r? G ü l b a h a r. N bilim, ana? Çıxıb getdil r. Z h r a b y i m (fikr gedir). Ür yim, ür yim ( lini qoyur ür yin ) üç yer bölün , üç tik ola, h r tik si d bir t r f çıxıb ged (yen baxır ota a), onda d xi ür yim parçalanar, öl r m. Qızım, p s m nim ür yim üç parça olsa, s n n el rs n?! Qızım, anasız qalarsan (d rin ah ç kir v hu a gedir).
Gülbahar bir q d r baxır anasına v tez durur aya a, qaçır qapıya v n q d r s si var, çı ırır.
G ü l b a h a r. S m d, S m d!... M h mm d li dada !... S m d!... Q n b r hövlnak girir iç ri, dalınca Q u r b a n v Z a m a n. Gülbahar qaçır Q nb rin yanına, yapı ır lind n v ç k -ç k g tirir anasının yanına v özü d çökür anasının qaba ında, lini götürür v ça ırır.
Ana! Ana! Q nb r t ccüb edir v deyir.
Q n b r. Xanımcan, n var? Yoxsa xanım b yim pis haldadır? Z hra b yim gözl rini açır v baxır Gülbahara v sonra da Q nb r v güc il ba ını çönd rir v gözü il bir ey axtaran kimi çobanlara gözü sata ır.
G ü l b a h a r. Ana, nec s n? Z h r a b y i m (Q nb r baxır). Q nb r, s ns n? H l getm mis n? Q n b r. Xanım b yim, qullu unda durmu am. G ü l b a h a r. Ana, Q nb r v çobanlar g libl r s nin kefini x b r alırlar. (Q nb r ) Q nb r, bir az danı , anamın kefi açılsın. Z h r a b y i m (Q nb r ). Q nb r, bir az danı , danı . N olar, danı , qulaq asaq. Niy danı mırsan? M n ist yir m qulaq asam. De g r k, indi qoyunların n qayırır? Deyirdin axı azarlıyırlar.
Q nb r utanır v ba ını salır a a ı. G ü l b a h a r (gül -gül ). Q nb r, hı, indi qoyunların s ni gözl yir. ndi gör s n qumral b nöyü qoyunu canavar da ıtmayıb ki? (gülür). Q n b r. Xanım b yim, qumral b nöyü qoyun s n qurban olsun. G ü l b a h a r. Q nb r, hı, s n allah bir na ıl el gör k, qoyunu canavar da ıdanda nec a layırsan? Q n b r (utana-utana). Xanımcan, onu m n s n na ıl el mi m, onu s n bilirs n. B lk s n Zamanın tüt k çalma ını gör s n, gör s n nec tüt yin s si il qoyunları qaytarır? G ü l b a h a r. Nec , nec ? S n allah, Q nb r, nec ? Bir na ıl el gör k. (Anasına). Ana, qulaq asırsanmı, na ıl el sinmi? Ana, qoy na ıl el sin, qulaq as. Q n b r. Xanımcan, and olsun allaha, bir d f m n özüm t ccüb qaldım. Günorta zamanı idi. Qoyunları çobanlar aparırdılar "Qızlar bula ına". Biz d yolda larımıznan oturmu duq k klik t p sinin yamacında, qoyunlara baxırdıq. Bax, bu qırı mal Zaman da oturmu du yanımızda, tüt k çalırdı. Bizim qoyunlar da, Zamangilin qoyunları da bula a sarı getm kd idi. Bird n Zaman biz qayıtdı ki, "n ver rsiniz, el çalım ki, qoyunlar getdikl ri yerd dayanıb, geri qayıtsınlar?" Söz yox, heç k s inanmadı. Xülas , n ba ınızı a rıdım, xanımlar, Zaman ba ladı çalma a. (Zamana). d , çıxart tüt yini. (Zaman utana-utana tüt yini çıxardır). And olsun sizin ziz canınıza, qoyunlar tüt yin s sini e id n kimi el bil ki, bir eyd n ürkdül r. El c getdikl ri yerd dayandılar, qulaqlarını qırpıtdılar. El bil, bir eyd n qorxan kimi geri döndül r v quyruqlarını ata- ata, m l
-m l ba ladılar t p y t r f geri qaçma a. (Zamana). d , Zaman, çal.
Zaman ba layır tüt kd çoban--bayatını çalma a; bir q d r ona baxıb, Q nb r oxuyur. Q n b r.
Biz çobanıq, da dı, da dı yerimiz, Yolda ımız qoyun-quzu sürümüz, D rs almayıb, haqdı-ki, heç birimiz, Amma zövqü s falıdı çobanlar, Qarda lıqda v falıdı çobanlar.
Göz l olur çöld ç m nl r, çaylar, Qı da arandayıq, da da da yaylar, Çoban südü sa ar, hamıya paylar, Niyy ti çünki alidir çobanlar, Qarda lıqda v falıdı çobanlar.
Sürü k nd dön nd ax am-s h r, Qoyun m l r, quzu m l r, hey m l r, S s -küy dü r, köp kl r hür r, Billah, zövqü s falıdı çobanlar, Qarda lıqda v falıdı çobanlar.
Z a m a n (tüt yi qoyur cibin v deyir). Eh, xanımların canı sa olsun. G ü l b a h a r (Q nb r ). Q nb r, s n allah o sözl ri s n özün bir d de.
Q nb r ba ını salır a a a v bir d avazsız h min sözl ri deyir. Q n b r. Biz çobanıq, da dı, da dı yerimiz ... (v axıra kimi).
Q nb r qurtardıqda çöl qapıdan bir hambal girir iç ri. H a m b a l. Burdadımı Mirz M h mm d li a anın kitabları? M ni gönd rib aparam m scid hücr sin .
Gülbahar hambala li il i ar el yir dinm sin v hambala yavuq g lib qula ına bir ey pıçıldayır. Hambal çıxıb gedir, sonra g lir anasının yanına.
G ü l b a h a r (anasına). Ana, dur s ni aparım iç ri ota a. Orada uzan, rahat ol. Z hra b yim hazırla ır dursun aya a, bir q d r fikir el yir v qoltu unu e l yib bayazını çıxardır verir Gülbahara v deyir:
Z h r a b y i m. Qızım, bu kitabı al saxla yanında. Qarda ların yola getm y nd kitabın bir yerind atanın yazısı var,--öz lin n yazıb,--onu axtar tap, ver qarda ların oxusun. Onu oxusalar, daxı sava mazlar. Onu atan öl nd n iki gün qabaq öz lin n yazdı (durur aya a) li titr y -titr y yazdı; el naxo ola-ola yazdı. Dedi u aqlar oxusunlar. Qız, yapı limd n, qalxa bilmir m.
Z hra b yim "vay-vay" el y -el y durur aya a, Gülbahar kitabı qoyur qoltu una, yapı ır anasının lind n; yava -yava aparır o biri ota a. Qayıdır geri, kitabı v r ql yir, bir yerini tapır, diqq tn n oxuyur.
k i i c i h a m b a l daxil olur iç ri. k i n c i h a m b a l. M n g lmi m S m d Vahidin kitablarını v yataca ını aparam. G ü l b a h a r. (bir q d r baxır). Bir q d r dur çöld , bir azdan sonra g l apar.
Hambal gedir. G ü l b a h a r (bir q d r fikird n sonra, Q nb r ). Q nb r, bilirs n n var? Q n b r. Buyur, xanımcan. G ü l b a h a r. G r k m n köm k el y s n. Q n b r. Gözüm üst , xanımcan, buyur. ( lini qoyur gözünün üst ). G ü l b a h a r. Q nb r, bilirs n n var? Qulaq as, deyim. Q nb r, M h mm d li dada ım v S m d dada ım indi hammalları gönd rmi dil r ki, kitablarını v yatacaqlarını buradan aparsınlar. Amma anam onların köçm yini e itc k qutaracaq; y qin bil ki, haman d qiq keçin c k. Q nb r, m n köm k el . Q n b r. Xanımcan, h r n buyurursan buyur. Hazıram. G ü l b a h a r (fikirli). Vallah, m tt l qalmı am. Q n b r. Xanımcan, h r n buyursan, m l g tir bil r m. G ü l b a h a r. Vallah, heç bilmir m n qayırım?
(Gülbahar gah gedir qapıya t r f, gah girir iç ri ota a, gah bir durur fikir el yir, gah gedir qarda larının kitablarına diqq t il baxır.)
Bu heynd R ü s t m b y iç ri otaqdan ba ını uzadıb, Q n b r i v ç o b a n l a r ı görüb deyir.
R ü s t m b y. Q nb r, sizin burada bir i iniz yoxdur, bu saat buradan r dd olun, bir d sizi m n burada görm yim!
Q nb r v çobanlar çıxıb gedirl r, Rüst m b y d yox olur. Gülbahar d rin fikird o t r f -bu t r f var-g l el yir v axırda gedir durur p nc r nin qaba ında v baxır çöl v bird n uca s s il çı ırır: "Q nb r!" Çöl qapıdan iç ri daxil olur i k i n c i h a m b a l.
k i n c i h a m m a l. Xanım, m n m tt l oldum, m ni yola sal, gedim. Gülbahar yen bir q d r fikir edir, sonra g lir yapı ır onun lind n, ç k -ç k aparır p nc r nin qaba ına v deyir:
G ü l b a h a r. Ay hammal qarda , bir m n de görüm, axır adamlar niy h r bir yana gedir?
k i n c i h a m m a l. Xanım, p s hara getsinl r? G ü l b a h a r. Nec hara getsinl r? M n axır s nd n söz soru uram ki, niy hamısı bir yer getmir, niy h r bir t r f gedir? Bax, görürs n, o adamlar o t r f gedir, bu adamlar bu t r f gedir; m n bu i i ba a dü mür m. Y qin ki, d li olublar. k i n c i h a m m a l. H r nin bir yanda i i var, h r nin evi bir t r fd di: biri evin gedir, biri i in gedir. G ü l b a h a r (hövs l siz). Eh, m n s nd n söz soru uram, s n bilmir m m n n cavab verirs n. N s b b , axır, hamı bir t r f getmir? Yox, yox, bu pis i di, vallah, pis i di. Bir yax ı fikir el (oturur p nc r nin içind ). k i n c i h a m m a l. Xanım, m ni yola sal gedim. Hansı kitabları aparaca am, ver aparım. G ü l b a h a r (hirsli qalxır aya a v u adan). Axmaq-axmaq danı ma! M n s nd n söz soru uram, s n h l m nd n katab ist yirs n. Bu saat m n de görüm ki, axır bu adamlar niy hamısı bir t r f getmir? Niy biri o t r f gedir, biri bu t r f gedir? k i n c i h a m m a l. Xanım, ba ına dolanım, axır m n n bilim? H r k s hara ist yir gedir. M n d xi n el yim?! G ü l b a h a r. Q l t el m , haramzada! Bu saat get onlara de ki, and olsun allaha, el bir i ed r m, bir d qiq içind , bax, bir göz yumub saatda (gözl rini yumur) quruyub da a dön rl r. Onlar hamısı allahın yolundan çıxıblar. Yox, yox, s n onları x b rdar el ! Yoxsa yazıqdılar, axırda özl ri pe iman olarlar. Olarlar in allah, olarlar in allah!
Hambal çönüb qapıya t r f gedir. G ü l b a h a r (sakit). Dayan, hammal qarda , dayan! G l kitabları apar. Amma m n s n nec ki, dedim, el d camaatı ba a salarsan. k i n c i h a m m a l. Ba üst , xanım. P s m n hansı kitabları aparaca am. Gülbahar gedir Rüst m b yin kitab kafını açır, kitabları bir-bir çıxardır v cildl rini cıra- cıra, v r ql rini da ıda-da ıda tullayır ortalı a v tullaya-tullaya deyir.
G ü l b a h a r. Rus lü ti. Slavyan lü ti (hambal bu i i görc k yava ca yox olur. Rüst m b yin kitablarını qurtarandan sonra Gülbahar S m d Vahidin kitablarını haman minval il , y ni cırıb da ıda-da ıda atır yer v ata-ata deyir): Elmi-qafiy . V zni- er. (Bu kitabları da qurtarandan sonra, Gülbahar gedir Mirz M h mm d linin sandı ından kitabları yen bir-bir çıxarır v cıra-cıra tullayır yer v deyir): Xüsuf. Küsuf. Sonra o t r f-bu t r f baxıb görür hambal yoxdur, g lir kitabların tik -parçalarını qucaqlayır v p nc r d n tökür çöl . Qaçır iç ri otaqdan neft v spiçka g tirir, kitabların üstün neft töküb od vurur. Kitablar çöld alı ır v Gülbahar durur ota ın ortasında; qoltu undan anasının kitabını çıxardır, bir s hif sini açır v diqq t il baxır.
Çöl qapıdan hövlnak daxil olur, M i r z M h m m d l i , S m d V a h i d v dallarınca b i r i n c i v i k i n c i h a m b a l l a r. ç ri otaqdan hövlnak daxil olurlar R ü s t m b y, Z i v r x a n ı m v bunların dalısınca Z h r a b y i m sürün - sürün özünü salır qapının a zına. Camaat hamısı kitabların yanma ını v Gülbaharın hvalının d yi m yini görüb mat qalır. Z hra b yim vayıldaya-vayıldaya deyir.
Z h r a b y i m. Ax, yazıq canım! Qarda lar gedirl r, p nc r d n kitabların yanma ına baxırlar, sonar çönüb Gülbahara tama a edirl r. Gülbahar lind ki kitabın açıq s hif sini yuxarı qalxızıb, qarda larına t r f tutub baxır. Ara bir q d r sakit keçir v heç k s dinmir. Axırda Gülbahar ucadan müt ssiran deyir:
G ü l b a h a r. Qaldı birc kitab: bu da anamın kitabı! Bir q d r hamı sakit durur baxır. Budur atam öz li il yazdı ı v siyy t (oxuyur). Tarixi-hicrinin min iki yüz doxsan dördüncü ilind , r biüs-saninin on ikisind , çe nb günü, sübh zanından yarım saat keçdikd yolda ım Z hranın cismind n bir parça qopub ayrıldı ki, ibar t olsun Rüst m balamdan (barma ı il Rüst m b y i ar edir; Rüst m b y atasının x ttin diqq t ed nd n sonra d smalını basır üzün ).
Biçar övr tin cisminin qalanından gen tarixi-hicrinin min iki yüz doxsan doqquzuncu ilind , ramazanın be ind , p nc nb günü, ax amdan üç saat keçdikd gen bir parça ayrılıb qopdu. Haman gün o lum M h mm d li anadan oldu (barma ı il Mirz M h mm d liy i ar edir; M h mm d li d yavuq g lir v atasının x ttini görür v d smalı basır üzün ).
Yazıq Z hranın qalan cismi gen bir d f parçalandı. Bu da vaqe oldu haman tarixin min üç yüz dördüncü ilind , c madi l- vv lin on be ind , çahar nb günü, günorta zamanı ki, haman gün balamız S m d dünyaya g ldi (S m d Vahid i ar edir; S m d Vahid d smalı basır üzün ).
Bundan da bir neç il sonra baxtı-qara övr tin qalan yarım canından gen bir parça qopdu ki, adını Gülbahar qoyduq. Bu da vaqe olub haman tarixin min üç yüz onuncu ilind , vvalın iyirmi birind , cüm ax amı, sübh vaxtı.
Yer, göy, aylar v ulduzlar göyl rd seyr edib g z -g z gen vv l-axır günün ba ına dolanırlar; çünki bunlar hamısı q dim z ld günd n qopub ayrılmı parçalardır.
M n etiqad edir m ki, m nim d balalarım dünyada h r yanı g zib dolansalar, gen vv l-axır anaları Z hranın ( lini anasına t r f tutur) trafında g r k dolanalar; çünki ay v ulduz msin parçaları olan kimi, bunlar da analarının ayı v ulduzlarıdır. Vay o k sin halına ki, t bi tin h min qanununu pozmaq ist y ! Onun insafı v vicdanı ona müdamül- h yat ziyy t ed c k, n q d r canında n f s var, pe iman olacaq.
(Gülbahar qurtarcaq anası Z hra b yim bihu oturdu u yerd yıxılır. Gülbahar kitabı qoyur qoltuq cibin v gedir oturur p nc r nin qaba ında, dizl rini qucaqlayır v baxır çöl t r f).
R ü s t m b y, M i r z M h m m d l i, S m d V a h i d v Z i v r x a n ı m tökülürl r Z hra b yimin yanına. Mirz M h mm d li anasının ll rini soyumu v can üst görüb, qalxır durur övr tin ba ının üstünd v ba layır fatih sur sini oxuma a. Hamı qalxır aya a. Rüst m b y, S m d Vahid v Ziv r xanım d smallarını üzl rin basıb, yava ca a layırlar.
(Gülbahar mat-mat baxır gah anasına t r f, gah çöl t r f). M i r z M h m m d l i (avaz il ). lh mdülillahi-r bbil-al min. rr hmanir- r him, maliki yövm ddin....
P rd salınır v Mirz M h mm d linin oxuma ını k sir. Tamam.
Yüklə 330,46 Kb. Dostları ilə paylaş:
|