Microsoft Word arif son variant doc
Yüklə 3,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
67 Sоn illərdə ölkə İqtisadiyyatına xarici investisiya qoyuluşu ümumi investisiya qoyuluşunun əsas hissəsini təşkil etmişdir. Lakin bununla belə, bu investisiya qoyuluşunun mütləq əksəriyyəti neft sektorunu və qismən də xidmət sahələrini əhatə etmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, sоn dövrdə istehsalın texniki və texnoloci səviyyəsinin dünya standartlarından xeyli aşağı səviyyədə olması ilə əlaqədar olaraq istehsal olunan malların istər dünya bazarında və istərsə də daxili bazarda rəqabətə davamlı olması istiqamətində xeyli işlər görülmüşdür. Bu baxımdan yeni texnika və texnоlоgiyalar Azərbaycana gətirilir. Ölkənin beynəlxalq əmək bölgüsündəki üstünlüklərinin reallaşdırılması, inteqrasiya və kooperasiya əlaqələrinin yaratdığı imkanlardan tam və səmərəli istifadə etmək üçün konkret proqramlar hazırlanması və həyata keçirilməsi istiqamətində işlər uğurla davam etdirilir. Ölkədə həyata keçirilən İqtisadi inkişaf siyasətinin elmi əsaslarını hazır- layarkən nəzərə almaq lazımdır ki, müvafiq sahədə mütərəqqi dünya təcrübəsinə əsaslanaraq, bu qənaətə gəlmək оlar ki, perspektiv dövrdə Azərbaycan Respublikasının xarici İqtisadi əlaqələr strategiyası müasir qloballaşma şəraitinin tələblərinə uyğun olaraq beynəlxalq hüquq normalarına və mütərəqqi dünya təcrübəsinə, o cümlədən ÜTT-nin tələblərınə əsaslanmaqla yanaşı, ölkədə keçid dövrünün xüsusiyyətlərini və mövcud sosial-İqtisadi durumu nəzərə almalı və dünya təsərrüfat sisteminə səmərəli inteqrasiya olunmuş açıq milli İqtisadi sistemin formalaşdırılması məqsədinə xidmət etməlidir. Belə hesab edirik ki, həmin strategiyanın həyata keçirilməsi üsulu kimi isə struktur-investisiya və xarici İqtisadi siyasətlərin sintezi çıxış etməlidir. Bu nöqteyi-nəzərdən ölkədəki mövcud durumun araşdırılması göstərir ki, aşağıdakı üç problemi eyni zamanda həll etmək zərurəti qeyd edilən strategiyanın reallaşdırılması baxımından Azərbaycanın qarşısında duran vəzifələri mürəkkəbləşdirir: -
-
dövlət müstəqilliyinin bərpası və bazar münasibətlərinə keçidlə əlaqədar olaraq İqtisadiyyatın struktur yenidənqurulmasının zəruriliyi; -
müasir dövrün tələblərinə uyğun olaraq milli İqtisadiyyatın dünya təsərrüfat sisteminə səmərəli şəkildə inteqrasiyasının təmin olunmasının zəruriliyi. Məlum olduğu kimi, artıq birinci və üçüncü problemlərin həlli istiqamətində müəyyən nailiyyətlər əldə edilmişdir. Sistem transformasiyasının həyata keçirilməsi istiqamətində xeyli işlər görülmüş və xarici İqtisadi fəaliyyətin liberallaşdırılması istıqamətində mühüm addımlar atılmışdır. Lakin bunun müqabilində struktur yenidən qurulması sahəsində isə, demək olar ki, nəzərəçarpacaq nailiyyətlər əldə olunmamışdır. Nəticədə həmin üç problemin həlli sürətlərinin müxtəlifliyinin təsirilə İqtisadiyyatdakı struktur disproporiya- 68 larının daha da dərinləşməsi baş vermiş, bu isə əvvəlki bölmələrdə göründüyü kimi ölkənin xarici İqtisadi əlaqələrində də öz əksini tapmışdır. Qeyd etmək lazımdır ki, bu gün Azərbaycanın dünya bazarlarında mövqelərinin zəifliyi əsasən milli istehsalın rəqabətqabiliyyətinin aşağı səviyyədə olması ilə yanaşı, ölkənin qeyri-neft sektorunda ixrac potensialının inkişafının və ixracın stimullaşdırılması üzrə məqsədyönlü və ardıcıl siyasət tədbirlərinin həyata keçirilməsinə də lazımi diqqət yetirilmir. Bu isə, xarici İqtisadi əməkdaşlıq sferasında vəziyyətin daha da mürəkkəbləşməsinə gətirib çıxara bilər. Belə ki, bu vəziyyət xarici investorlar üçün maraqlı olan yanacaq- xammal kompleksinin birtərəfli qaydada inkişafına, xarici İqtisadi əməkdaşlığın “müstəmləkə” strukturunun möhkəmlənməsinə yol aça bilər. Qeyd etmək lazımdır ki, ixracın İqtisadi artıma stimullaşdırıcı təsiri əldə edilən gəlirlərin artım potensialı yüksək olan sahələrin canlandırılmasına və qabaqcıl texnologiyalı yeni istehsalların qurulmasına yönəldilməsi şərti daxilində baş verə bilər. Başqa sözlə desək, sırf xarici İqtisadi tənzimləmə tədbirləri vasitəsilə dünya təsərrüfatına inteqrasıyanın struktur problemlərinin həll edilməsi mümkün deyildir. Həmin vəzifənin icrası sahə-struktur prioritetlə- rinin reallaşdırılmasını hədəfləyən sənaye siyasətinə əsaslanmalıdır. Yəni, öl- kəmizin qarşısında duran vəzifə nəyin bahasına olursa-olsun beynəlxalq İqtisadi əməkdaşlığı genişləndirmək deyil, mövcud potensialımıza uyğun olaraq dinamik müqayisəli üstünlüklərə əsaslanaraq, qlobal təsərrüfata üzvi şəkildə qovuşmaq olmalıdır. Belə ki, müasir dövrdə xarici İqtisadi əlaqələrin genişləndırilməsi və inkişaf etdirilməsi problemi ölkə İqtisadiyyatının struktur yenidən qurulmasının həyata keçirilməsi ilə qarşılıqlı şəkildə həll edilməlidir. Həm də bu zaman struktur siyasəti daha ön mövqeyə çıxarılmalıdır. Tamamilə aydındır ki, qısa və ortamüddətli dövrdə İqtisadi siyasətə bu cür yanaşma xarici İqtisadi fəaliyyətin tənzimlənməsinə proteksionizm elementlərinin daxil edilməsini zərurətə çevirmiş olur. Bu zaman İqtisadiyyatın sistem transformasiyasının başa çatdırılmasını da diqqətdən kənarda qoymaq olmaz. Məhz bu vəzifənin yerinə yetirilməsi əsl bazar və səmərəli rəqabət mühitinin formalaşmasını təmin edə bilər ki, bu da öz növbəsində düşünülmüş proteksionizm tədbirlərinə əsaslanan xarici İqtisadi siyasətin təsirini artırmış olur. Əks təqdirdə, daxili bazarın himayəsi yalnız səmərəsiz istehsal şəraitinin qorunmasına, ölkənin istehsal bazasının zəifləməsinə və yenə də xarici bazarlardan asılılığın güclənməsinə gətirib çıxara bilər. Çünki struktur prioritetləri düzgün müəyyənləşdırilmədiyinə görə inkışaf elementləri zəif olan sahələrə proteksionizm tədbirləri çərçivəsində maliyyə və digər yardımların edilməsi hər hansı bir effekt verməz və əksinə ağır nəticələrə gətirib çıxara bilər. Eyni zamanda, nəzərə almaq lazımdır ki, bazar münasibətlərinə uyğun olaraq həyata keçirilən struktur yenidənqurulmasına təkcə indiki mərhələnin məqsədi kimi baxılmamalıdır. Bu proses sənayecə inkişaf etmiş bütün ölkələrdə Yüklə 3,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|