Microsoft Word arif son variant doc
Yüklə 3,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
69 daimi xarakter daşıyır və müasir dövrdə İqtisadi tərəqqinin zəruri minimum şərti kimi çıxış edir. Mövcud durumu nəzərə alsaq, əsas diqqət, fikrimizcə, dünya təsərrüfatına struktur uyğunlaşma vəzifəsi üzərində cəmləşdirilməlidir. Məqsəd ayrı-ayrı rəqabətqabiliyyətli istehsalların qurulması deyil, özünüinkişaf qabiliyyətinə malik və bütövlükdə rəqabətqabiliyyətli milli təsərrüfat sisteminin formalaşdırılması olmalıdır. Dövlət tənzimlənməsi miqyasının azaldılması və xarıci İqtisadi əlaqələrin daha da liberallaşdırılması yalnız bu məsələ həll edildikdən sonra gündəliyə çıxarıla bilər. Bu baxımdan, Asiyanın Yeni Sənaye Ölkələrinin təcrübəsini öyrənmək və nəzərə almaq əhəmiyyətli olardı. Belə ki, bu ölkələrin dünya İqtisadiyyatına inteqrasiyası idxalın liberallaşdırılması yolu ilə deyil, ixracın stimullaşdırılma- sından başlanmışdı. Ixracatçılar mütəmadi olaraq mövcud duruma uyğunlaşdırılan bir sıra güzəştlərdən istifadə edirdılər. Perspektivdə ixrac istehsalının inkişafını təmin edəcək istehlak olunan idxal malları üçün güzəştli recim tətbiq olunur, yeridilən siyasət baxımından səmərəsiz hesab edilən idxal isə məhdudlaşdırılır və hətta birbaşa qadağan olunurdu. Bu ölkədə milli ixrac potensialının əsasını təşkil edən İqtisadiyyatın qabaqcıl sahələrinə aid bir sıra müəssisələr ilk mərhələdə, hətta, dövlət investisiyaları hesabına qurulur və sonradan tədricən özəlləşdırılirdi. Ümumiyyətlə, bu ölkələrin İqtisadi inkişaf strategiyalarına xas olan ümumi cəhət məhz inkişaf səviyyəsinin yüksəlməsinə mütənasib şəkildə, tədricən ixrac potensialının inkişafı və ixracın stimullaşdırılması siyasətindən idxalın liberallaşdırılmasına keçid olmuşdur. Bundan başqa isə, birinci bölmədə müvafiq məlumatlar əsasında ölkənin təbii-İqtisadi potensialının qiymətləndirilməsini apararkən gördük ki, Azərbaycanın bir sıra təbii ehtiyatları və həmçinin sənaye sahələrinin potensial istehsal gücləri, ölkənin daxili bazarının istehlak imkanları müqabilində kifayət qədər böyükdür. Elə bu da ölkənin xarici İqtisadi siyasətinin, ilk növbədə, ixracyönümlü olmasını şərtləndirən ümumi faktor kimi (bunun ümumi faktor olduğunu xüsusilə vurğulayırıq) çıxış edir. Idxal siyasətinin müəyyən edilməsi zamanı konkret malların nəinki istehsalındakı mövcud durum nəzərə alınmalı, eyni zamanda, həmin malların milli İqtisadiyyatın strukturundakı yeri və beynəlxalq əmək bölgüsü baxımından perspektivləri də nəzərə alınmalıdır. Ayrı-ayrı mallara münasibətdə proteksionist recim konkret məqsəd daşımalı və bu məqsəd əldə olunduqca yumşaldılmalıdır. Investisiya resurslarımızın qıtlığı müvafiq siyasətin, bir qayda olaraq, artımın təkanverici qüvvəsi olan ixracın “lokomotivləri” olan sahələrə və istehsallara yönəldilməsini tələb edir. Bu öncül istiqamətlər isə dövlət orqanları ilə sahibkarlıq qurumlarının sıx əməkdaşlığı nəticəsində aşkara çıxarılmalıdır. Bir sözlə, milli İqtisadiyyatın inkişafı üçün vasitə olan xarici İqtisadi əla- qələrin inkişafı problemlərinə ölkə İqtisadiyyatının kompleks inkişaf strategiya- sının tərkib hissəsi kimi baxılmalıdır. Buna görə də hesab edirik ki, xarici
70 İqtisadi əlaqəlrin inkişafı, ilk növbədə, bu sahə üzrə siyasətin sistemliliyinin təmin edilməsindən asılıdr. Bunun üçün aşağıdakı istiqamətlər üzrə tədbirlərin görülməsi məqsədəuyğun sayılır: 1.
lüklər qiymətləndirilərək, bu əsasda həm ixracyönümlü və həm də idxalı əvəz edən istehsal və xidmət sahələri müəyyənləşdirilməli və beləliklə, ölkədə müstəqil İqtisadi sistemin tələblərinə uyğun struktur yenidənqurulmasının prioritet istiqamətlərinin müəyyən edilməsi (bu zaman ölkənin istehsal və xidmət sahələrinin qarşılıqlı surətdə inkişafının təmin edilməsi probleminə xüsusilə diqqət yetirmək vacibdir) və bu istiqamətlər üzrə proseslər; 2.
olaraq, elmi-texniki potensialın da üstün inkişaf etdirilməsinə diqqətin artırılması (belə ki, müasir dövrdə müqayisəli üstünlüklərin tədricən texnoloci yeniliklərə doğru dəyişdiyini nəzərə alaraq, ixracın əmtəə tərkibində emaledici sahənin, əsasən də elm və kapitaltutumlu məhsulların payının artırılması daha məqsədəuyğun və perspektivli hesab olunur. Əgər nəzərə alsaq ki, bu məqsədin reallaşması digər şərtlərlə yanaşı, ölkədə elmi-texniki potensialın inkişaf etdirilməsindən əsaslı şəkildə asılıdr, o halda, ölkədəki elmi-texniki potensialın ölkənin dünya təsərrüfat sistemində mövqeyinin möhkəmləndirilməsinin mühüm vasitəsi kimi, ümumiyyətlə, davamlı İqtisadi inkişafın təminatçısı kimi gücləndirilməsi zərurətini əsaslandırmağa ehtiyac qalmaz); 3.
götürülməklə, ölkənin sahəvi və regional kəsimdə investisiya xəritəsinin hazır- lanması (o cümlədən, xarici investisiyaların stimullaşdırıldığı, qadağan olunduğu və az səmərəli hesab olunduğu sahələr müəyyənləşdirilməlidir) və investisiyaların prioritet verilən sahələrə cəlb olunmasının həvəsləndirilməsı. Qeyd etmək lazımdır ki, ölkədə xarici İqtisadi əlaqələrin infrastrukturunun inkişaf etdirilməsində ixracın kreditləşdirilməsi və sığortalanması sisteminin in- kişaf etdirilməsi və ixracın inkişafına yardımçı olan bazar (marketinq, reklam, konsaltinq, qiymətləndirmə, gömrük brokeri və s.) və texniki (gömrük nəzarəti, o cümlədən məhsulların keyfiyyətinə nəzarət, sertifikatlaşdırma və s.) infrastruktur sahələrinin inkişaf etdirilməsi оlduqca vacibdir. Bundan başqa, xarici İqtisadi proseslərlə bağlı (dünya əmtəə bazarlarının konyunkturu, onların proqnozu, xarici ölkələrin təsərrüfat qanunvericıliyi, gömrük recımi və s. ilə əlaqədar) informasiyanın toplanması, işlənməsi və yayılması sisteminin qurulması istiqamətində işlər aparılmalıdır. Sоn dövrdə respublikada aparılan uğurlu islahatlar nəticəsində ölkə İqtisadiyyatına xarici investisiyaların portfel investisiyalar formasında da cəlb edilməsini canlandırmaq məqsədilə qiymətli kağızlar bazarının və fond bircasının fəaliyyətinin gücləndirilməsi istiqamətində xeyli işlər görülmüşdür. Bank sektorunun, xarici investorların cari və eləcə də digər maliyyə ehtiyaclarını vaxtında və əlverişli şərtlərlə ödənilməsi də nəzərə alınmaqla, inkişaf etdirilməsi məsələsinə xüsusi diqqət yetirilir.
Yüklə 3,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|