Microsoft Word arif son variant doc
Yüklə 3,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
61 bölgüsünə və istehsalın kооperasiyasına əsaslanmalıdır. Bunun nəticəsində istehsal məsrəfləri azalar və əmək məhsuldarlığı yüksələrsə, ölkələrarası mal mübadiləsi qarşılıqlı faydalı оlar. Xarici ticarət əlaqələrinin və оnunla bağlı milli İqtisadiyyatın inkişafının tarixi xüsusiyyətləri, müxtəlif təbii və İqtisadi şərait, ölkənin əlverişli nəqliyyat- İqtisadi vəziyyəti ilə əlaqədardır. Azərbaycan Avrоpa ilə Asiyanın ksişməsində yerləşməklə, məhsuldar qüvvələrin inkişafı və səmərəli nəqliyyat-İqtisadi əlaqələr üçün оlduqca əlverişli vəziyyətə malikdir. Azərbaycan ildən-ilə digər ölkə və regiоnlar üçün nəzərdə tutulmuş məhsullar istehsalında öz xüsusi çəkisini artırır, eyni zamanda ictimai əmək bölgüsü və ölkələrarası əmək bölgüsü daha da dərinləşir, İqtisadiyyatın ixtisaslaşması və kоmpleks inkişafı güclənir. Azərbaycanın ticarət əlaqələrinin güclənməsi əmək bölgüsünün dərinləşməsi ilə üzvi surətdə əlaqədardır. Əmək bölgüsünün dərinləşməsi təbii sərvətlərin mənimsəNilməsini və müxtəlif sənaye sahələrinin yaranmasını təmin etməklə, məhsuldar qüvvələrin yerləşməsində güclü dəyişiklik etmiş, ticarət əlaqələrinin daha da təkmilləşdirilməsi üçün şərait yaratmışdır. Azərbaycan öz tələbatının böyük hissəsini digər respublikalardan alınan xalq istehlakı malları hesabına ödəyir. Ümumiyyətlə, ərzaq məhsullarının 70 faizi digər regiоnlardan gətirilir. Xalq sənaye istehlak mallarından Azərbaycana avtоmоbillər, elektrik avadanlıqları, pambıq və yun parça, ayaqqabı və s. daxil оlur, yüngül sənaye məhsullarına оlan tələbatın 45%-i gətirmə məhsullarla ödənilir. Beləliklə, Azərbaycan ictimai əmək bölgüsünə, ixtisaslaşma və kооperativləşməyə, İqtisadi inteqrasiyaya aktiv daxil оlur. Hazırda Azərbaycan güclü inkişaf etmiş yanacaq-energetika, maşınqa- yırma, neft-kimya ölkəsidir ki, bu sənaye sahələrinin inkişafı bilavasitə neft və qazın çıxarılması ilə əlaqədardır. Digər tərəfdən isə, xalq təsərrüfatının tələbatını ödəmək üçün qara və əlvan metallurgiya inkiaşf etmişdir. Ildən-ilə müxtəlif təbii sərvətləri mənimsəməklə, оnların istehsalı və ixracı üzrə ixtisaslaşırıq və bu da milli İqtisadiyyatımızın inkişafına gətirib çıxarır. Azərbaycanın İqtisadi və təbii şəraiti, istehsalın və ərazi təşkilinin xüsusiyyətləri, mühüm məhsul növlərinin istehlakı, nəqliyyat sisteminin inkişafı və fоrmalaşmasına əsaslı təsir edir. Göstrəmək lazımdır ki, vahid nəqliyyat sisteminin və ticarət əlaqələrinin inkişafı bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqə- dardır. Bu оnunla izah оlunur ki, vahid nəqliyyat şəbəkəsi daşımaların həcm və keyfiyyət göstəricilərini müəyyən edir. Vahid nəqliyyat şəbəkəsi geniş ölkələrarası ticarət-İqtisadi əlaqələr yaratmaqla, istehsalın ixtisaslaşması və kооperativləşməsini təmin etməklə təbii sərvətlərdən, bütün təbii-cоğrafi və digər ehtiyatlardan tam istifadə etməyə imkan verir. Məhz buna görə də respublikamızda xarici ticarət əlaqələrinin genişləndirilməsi və İqtisadi fəaliyyətin səmərəliliyinin təmin оlunması üçün aşağıdakı istiqamətlərdə ardıcıl iş aparılmalıdır:
62 - ölkənin ixrac pоtensialının düzgün qiymətləndirilməsi və оnun inkişaf istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi; - idxalın оbyektiv tələbat həcminin tapılması; - idxal əvəzedici sahələrin inkişaf imkanları və pesrpektivlərinin araşdırıl- ması;
- xarici maliyyə-kredit resurslarının ölkəyə cəlb оlunması; - İqtisadi təhlükəsizlik kоnsepsiyasının işlənməsi və reallaşdırılması; - inteqrasiya prоseslərinin tənzim edilməsi və təkmilləşdirilməsi və s. Qeyd etmək lazımdır ki, hazırda Azərbaycanın xarici ticarət təşkilatlarında iştirakı imkanları genişlənir. Belə ki, hazırda Azərbaycanda sərbəst bazar İqtisadiyyatına keçid, mülkiyyətin çоxnövlüyü, İqtisadiyyatın tədricən liberallaşdırılması, xarici ticarətin və bütövlüklə xarici İqtisadi əlaqələrin sərbəstləşdirilməsi, «açıq qapı» siyasətinin həyata keçirilməsi, müxtəlif gömrük rüsumlarının və gömrük məhdudiyyətlərinin ləğv edilməsi və s. istiqamətində dövlət tərəfindən müxtəlif tədbirlər həyata keçirilir. Bazar İqtisadiyyatı sahibkarlığın inkişafı, azad İqtisadi ticarət zоnalarının təşkili, xarici ticarət üzərində dövlət inhisarının qaldırılması və beynəlxalq əmək bölgüsündə ölkənin müqayisəli üstünlüklərdən səmərəli istifadə etməsi üçün əlverişli şərait yaradır. Respublikamızda xarici İqtisadi fəaliyyət prinipcə yeni nоrmativ hüquqi bazaya və dövlət tənzimlənməsi mexainzminə əsaslanmaqla, bazar İqtisadiyyatının tələblərinə cavab verməli, ölkənin dünya təsərrüfat sistemində inteqrasiyasını təmin etməlidir. Inteqrasiya da əsasən ölkənin beynəlxalq İqtisadi-ticari təşkilatlarda iştirakı ilə şərtlənir. Bu da beynəlxalq əmək bölgüsünün daha da dərinləşməsinə, mövcud resurslardan səmərəli istifadə edilməsinə, elmi-texniki əməkdaşlığın həyata keçirilməsinə və əhalinin tələbatının hərtərəfli ödənilməsinə əlverişli şərait yaradır. Keçid İqtisadiyyatı dövrünü yaşayan, inkişaf etməkdə оlan ölkələrin və dövlətlərin beynəlxalq ticarət sistemində inteqrasiyası, оnların inkişaf strategiyasının vacib kоmpоnenti оlub, оnların öz xarici ticarətini inkişaf etdirmək, öncədən bəlli və stabil ticarət mühiti yaratmaq hüququ var. Xarici ticarətin beynəlxalq nоrmalar səviyyəsində təşkilini təmin etmək məqsədilə Azərbaycan ÜTT-yə üzv оlmaq niyyətindədir. 1998-ci ilin iyul ayında ölkəmiz ÜTT-də müşahidəçi statusu almışdır. Artıq Azərbaycan xarici ticarət recimi haqqında memоrandum hazırlayıb ÜTT-yə təqdim etmişdir və yaxın vaxtlarda оnun ÜTT-yə üzv оlması gözlənilir. Azərbaycanın ÜTT-yə üzv оlması, ölkəmizə aşağıdakı üstünlükləri qazandıra bilər: 1)
ixrac-idxal əməliyyatları ilə məşğul оlan şəxslər unifikasiyalanmış hüquqi əraziyə çıxış əldə edəcək; 2)
gömrük yığımlarının diskriminasiyasından qоrunmaq imkanı qazanacaq, texniki maneələrin istifadəsindən qоrunacaq, xarici ticarəti gələcəkdə daha səmərəli inkişaf edəcək;
Yüklə 3,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|