Microsoft Word arif son variant doc
Yüklə 3,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
77 lən, mövcud advalor rüsumların dərəcələri məhdud sayda (əsasən 0, 5, 10, 15, 30%) rəqəmlərlə ifadə olunmaqdadır. Qeyd olunan xarici ölkələrdə isə milli təsərrüfatın çevik struktur tənzim- lənməsinin obyektiv tələblərinə cavab olaraq rüsum dərəcələrinin diapazonu kifayət qədər geniş müəyyən edilir. ÜTT-yə daxil olduğumuz zaman tarif dərəcələri səviyyəsini bütövlükdə aşağı salmaq məcburiyyəti ilə üzləşəcəyimizin qaçılmaz həqiqət olması ölkəmizdə müvafiq dərəcələrin diversifikasiyasının gücləndirilməsinin zəruriliyini şərtləndırən əsas məqamlardan biridir. Advalor dərəcələrin fərqləndirilməsinin hal-hazırda istifadə olunan prin- siplərınə (5 faiz addımla dəyişmə) bundan sonra da əməl edilməsi tarif siyasətimizin çevikliyinin azalmasına və tariflərin “bağlanması” üzrə danışıqlar prosesinin çətinləşməsinə gətirib çıxara bilər. Hazırkı mərhələdə idxal tariflərinin fiskal funksiyasının güclü olması da milli tarif sistemimizdə göstərilən istiqamətdə islahatın keçirilməsini tələb edir. Belə ki, perspektivdə bu tariflərin bir qismi (məsələn, xammal məhsulları- na) ÜTT üzrə gələcək tərəf-müqabillərimizin təzyiqi altında heç də tamamilə ləğv olunmaya da bilər və sənayecə inkişaf etmiş ölkələrdə olduğu kimi 0,5% intervalında müəyyən edilə bilər. Dünya ölkələrinin təcrübəsi göstərir ki, İqtisadiyyatın sabit inkişaf mər- hələsinə qədəm qoyduğu dövr idxal tarifinin strukturunun sabitləşməsi qa- nunauyğunluğu müşahidə edılir ki, bu da tariflər sistemini nəinki mal mövqeləri üzrə, həm də mal qrupları çərçivəsində unifikasiya etməyə imkan verir. Iri miqyaslı struktur yenidənqurulması aparıldığı bir şəraitdə isə İqtisadiyyatın səmərəli tənzimlənməsi vəzifələri idxal tariflərinin geniş şaxələnmiş sistemindən istıfadə edilməsini tələb edir. Milli İqtisadiyyatımızın da struktur yenidənqurulmasının zəruriliyini nəzərə alsaq, idxal tariflərimizin dar nomenklaturda müəyyən edilməsini daxili bazarımızın səmərəli tənzimlənməsini və ölkədə mütərəqqi istehsalların qurulması və inkışafına proteksionist yardımı təmin etməyə imkan verməyəcəyini görə bilərik. Ölkədə idxalın gömrük-tarif alətləri vasitəsilə tənzimlənməsinin səmə- rəliliyinin artırılması, daxili bazarın müdafiəsinin gücləndirilməsi məqsədılə, zənnimizcə, tarif dərəcələrinin eskalasiyası prinsipinə daha ciddi şəkildə riayət edilməlidir. Təcrübədən göründüyü kimi, tarif eskalasiyası ölkə sənayesinin sellektiv proteksionist müdafiəsinin təmin edilməsinin təsirli alətlərindən biridir. Qeyd etmək lazımdır ki, ÜTT-nin üzvü olan sənayecə inkişaf etmiş dövlətlər belə öz daxili bazarlarının qorunması üçün göstərilən alətdən çox fəal şəkildə istifadə edirlər. Belə ki, ÜTT-nin üzvü olan ölkələrdə Uruqvay raundundan sonra son məhsullara gömrük idxal rüsumlarının orta dərəcələri xammala müvafiq rüsum dərəcələrini, demək olar ki, 8 dəfə üstələməkdədir. 78 Eyni zamanda, milli bazarın xarici rəqabətə açılan sektorlarının müdafiəsi üçün idxalın ÜTT-nin qaydaları ilə nəzərdə tutulan və bizim təcrübədə hələ ki, istifadə olunmayan bir sıra təsirli tənzimlənməsi metodlarından da zərurət yarandıqca istifadə edilməlidir. Bunların sırasında, ilk növbədə, xüsusi qoruyucu, antidempinq və kompensasiya tədbirlərini qeyd etmək olar. Bu isə, hər şeydən əvvəl, göstərilən tədbirlərin tətbiqinin ümumi prinsiplərini və xüsusiyyətlərini müəyyən edən mükəmməl normativ hüquqi bazanın işlənməsini tələb edir. Idxalın tənzimlənməsi mexanizmində öncül mövqelərə gömrük-tarif vasitələrinin çıxarılmasının zəruriliyi daxili bazarımızın qorunmasının xarici tərəf-müqabillərimizi bir o qədər də qıcıqlandırmayan vasitələrindən biri olan tarif kvotasına (kvotalarına) xüsusi diqqət yetirilməsini tələb edir. Ticarət əməkdaşlığına cəlb olunan bütün tərəflərin maraqlarını səmərəli şəkildə uzlaşdırmağa imkan verən bu tənzimləmə vasitəsindən indiyə kimi istifadə edilməməsi yalnız təəssüf doğura bilər. Belə ki, tarif kvotası (kvotaları) bir tərəfdən xarici ixracatçıların bizim bazardakı maraqlarını nəzərə almağa, daxili bazarımızın çeşid zənginliyini, nümayiş effektini təmin etməyə, yerli istehsalçıların rəqabət qabiliyyətlərini yüksəltmək istiqamətindəki səylərini durmadan artırmağa, digər tərəfdən isə inzibati tənzimləmə vasitələrınə bir o qədər də çox müraciət etmədən və “açıq” İqtisadiyyatlı ölkə imicini saxlamaqla milli bazarı səmərəli şəkildə qorumağa imkan vermiş olar. Qeyd etmək lazımdır ki, ölkədə ixracın hüquqi tənzimlənməsini həyata keçirən başlıca qanunvericilik aktı 1997-ci ildə qəbul olunan Azərbaycan Respublikasının Gömrük Məcəlləsidir. Bu məcəlləyə görə, ixrac Azərbaycan Respublikasında həyata keçirilən gömrük recimlərindən biri kimi təsbit olunmuşdur. Burada ixracın təşkilinin və ixraca nəzarətin hüquqi əsasları müəyyən olunmuşdur. Məlum olduğu kimi, hər bir ölkədə ixracın tənzimlənməsində mühüm vasitələrdən biri gömrük tarifləridir. Bu baxımdan 1995-ci ildə “Gömrük tarifi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul olunmuşdur. Bu qanuna görə, gömrük tariflərinin əsas məqsədləri kimi, Azərbaycan Respublikasının ərazisinə malların gətirilməsi və çıxarılmasının, valyuta gəlirlərinin və xərclərinin əlverişli nisbətinin təmin edilməsi, valyuta sərvətlərinin Azərbaycan Respublikasının gömrük ərazisinə gətirilməsi və bu ərazidən çıxarılması üzərində səmərəli nəzarətin həyata keçirilməsi, habelə ölkə İqtisadiyyatının dünya təsərrüfatı ilə səmərəli inteqrasiyasına şərait yaradılması məsələləri təsbit olunmuşdur ki, bu da ixracın tarif tənzimlənməsinin hüquqi aspektlərini əks etdirir. Ixracın əsas İqtisadi tənzimləmə vasitələrindən biri valyuta tənzimlənməsidir. Belə ki, 1994-cü ildə qəbul olunan “Valyuta tənzimlənməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu ixracın valyuta tənzimlənməsinin hüquqi əsaslarını müəyyən edir. Bu qanuna görə, həm hüquqi, həm də fiziki şəxs olan rezident və qeyri-rezidentlərin valyuta Yüklə 3,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|